Khi trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng ứng dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp như y học, ngân hàng và viễn thông, nhu cầu về nhân lực AI tại Việt Nam đang trở nên cấp bách. Theo dự báo của NVIDIA Việt Nam, Việt Nam sẽ cần đến hàng trăm nghìn kỹ sư AI trong vòng 3 năm tới, để đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành.

Cũng theo báo cáo của Trung tâm Thông tin và Dịch vụ việc làm (TITC), nhu cầu nhân lực AI đang tăng từ 10 - 15% mỗi năm. Tuy nhiên, nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này vẫn còn thiếu hụt nghiêm trọng. Theo các chuyên gia AI, để giải quyết “bài toán” thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực AI, cần có sự kết nối giữa ba bên là doanh nghiệp trong nước, tập đoàn quốc tế và các trường đại học.

NGUYÊN NHÂN KHAN HIẾM NHÂN LỰC AI

Theo ông Bùi Quang Anh, Giám đốc công nghệ của DopikAI, công ty chuyên cung cấp giải pháp AI, tình trạng thiếu hụt nhân lực AI tại Việt Nam xuất phát từ ba nguyên nhân chính:

Thứ nhất, các chuyên gia AI hiện nay yêu cầu kiến thức chuyên sâu về học máy, thị giác máy tính, xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) và dữ liệu lớn trong mà chương trình đào tạo trong nước hiện chưa thể đáp ứng. Bên cạnh đó, các công ty công nghệ lớn trên thế giới đang thu hút nhân tài AI với mức lương hấp dẫn, tạo ra một cuộc cạnh tranh khốc liệt trong việc săn tìm nhân lực.

Thứ hai, trình độ ngoại ngữ của sinh viên Việt Nam vẫn còn hạn chế. Điều này gây khó khăn trong việc tiếp cận tài liệu nghiên cứu, học hỏi từ các chuyên gia quốc tế và tham gia vào các dự án AI mang tầm cỡ toàn cầu.

Thứ ba, sự thiếu hụt về cơ sơ hạ tầng và môi trường thực tiễn. Một chuyên gia AI chỉ có thể phát huy hiệu quả khi thành thạo thuật toán dựa trên nền tảng công nghệ và dữ liệu hiện có. Để phát triển công nghệ AI, cần khả năng xử lý dữ liệu khổng lồ qua các thuật toán tiên tiến trên hạ tầng phần cứng mạnh mẽ. Vì vậy, việc đào tạo chuyên gia AI không chỉ yêu cầu kiến thức lý thuyết mà còn cần sự hỗ trợ từ cơ sở hạ tầng và môi trường thực tiễn để áp dụng vào thực tế.

Tuy nhiều trường đại học đã bắt đầu mở ngành đào tạo AI để đáp ứng nhu cầu thị trường như Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Đà Nẵng, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, FPT, nhưng vẫn cần sự hợp tác với các doanh nghiệp công nghệ lớn từ nước ngoài như NVIDIA để đào tạo nhân lực AI.

Điều này cũng đã được ông Vũ Mạnh Cường, Giám đốc khách hàng doanh nghiệp NVIDIA Việt Nam, nhấn mạnh tại hội nghị về khoa học công nghệ và nhân lực chất lượng cao ngày 11/2 vừa qua. Theo ông Vũ Mạnh Cường, Việt Nam đang “khan hiếm nhân lực AI ở mọi cấp độ” trong nhiều công đoạn như khoa học dữ liệu, kỹ sư vận hành AI…

Chưa kể khi AI đi vào các chuyên ngành, thị trường lại cần nhiều hơn các nhà khoa học dữ liệu, khoa học chuyên ngành để có thể ứng dụng AI: Sinh học, y học, ngân hàng, viễn thông… Hiện, NVIDIA đang triển khai chương trình Học viện Deep Learning (DLI) với các trường đại học để đào tạo sinh viên và nâng cao kỹ năng AI.

KIẾN NGHỊ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC AI VIỆT

Theo các chuyên gia công nghệ, đào tạo AI đòi hỏi cơ sở hạ tầng và chi phí là khá lớn, vì thế giải pháp then chốt để giải quyết khó khăn về nguồn nhân lực là sự "bắt tay" giữa ba bên là cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và tập đoàn quốc tế. Điều này có thể tận dụng nguồn lực cơ sở hạ tầng và định hướng của doanh nghiệp để đào tạo sinh viên sát với thực tế. Ông Bùi Quang Anh, Giám đốc công nghệ của DopikAI, cho biết có thể triển khai qua 5 giải pháp sau:

Một là, tăng cường hợp tác doanh nghiệp - trường đại học để xây dựng hệ sinh thái AI ngay từ giai đoạn đào tạo. Thông qua các chương trình học bổng, hội thảo chuyên ngành và thực tập quốc tế, sinh viên có thể nâng cao năng lực ngoại ngữ và kinh nghiệm thực tế.

Về vấn đề này, TS. Trần Chí Thiện, Giảng viên Khoa Công nghệ thông tin, Trường đại học Tôn Đức Thắng, nhận định rằng các chương trình học bổng về AI cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giữ chân nhân tài. Trên thực tế, tại các trường có chương trình đào tạo tiến sĩ, các nhóm nghiên cứu mạnh về AI sẽ được ưu tiên tiếp cận cơ sở hạ tầng và dữ liệu quốc gia. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả, nhóm nghiên cứu này cần cam kết phát triển các giải pháp AI thực tế cho doanh nghiệp và Chính phủ trong tương lai.

Vừa qua, ông Marc Woo, Tổng Giám đốc Google Việt Nam, cho biết Google cam kết cung cấp học bổng, đào tạo nâng cao kỹ năng AI và hỗ trợ học sinh, sinh viên, giáo viên với các công cụ học tập AI. Đồng thời, Google sẽ cung cấp miễn phí tài khoản Google Workspace và Classroom cho học sinh và giáo viên tại Việt Nam. Đây là cơ hội lớn mà các trường đại học, doanh nghiệp và sinh viên Việt Nam có thể tận dụng nâng cao năng lực trong lĩnh vực công nghệ.

Hai là, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D). Đây là là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy sáng tạo và phát triển các công nghệ AI ứng dụng vào thực tiễn thông qua hợp tác giữa các doanh nghiệp với các tổ chức nghiên cứu.

Ba là, chính sách hỗ trợ từ Chính phủ. Chính phủ có thể cấp học bổng, tài trợ nghiên cứu AI và xây dựng các trung tâm nghiên cứu quốc gia để tạo nền tảng phát triển bền vững. Tại một hội nghị mới đây, ông Suk Ji-won, Tổng Giám đốc Trung tâm R&D Samsung Việt Nam, đã đưa ra kiến nghị về việc xây dựng nguồn nhân lực chuyên môn cao để thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghệ tiên tiến như AI và bán dẫn tại Việt Nam.

Ông Suk Ji-won cho rằng, Chính phủ Việt Nam cần triển khai các chính sách thu hút chuyên gia quốc tế, nhằm giúp đào tạo và phát triển nhân tài trong nước. Đồng thời, cần cải thiện môi trường đầu tư để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài tham gia vào các lĩnh vực công nghệ cao.

Bốn là, mở rộng hợp tác quốc tế. Việc xây dựng các chương trình trao đổi chuyên gia giữa Việt Nam và các quốc gia có nền AI phát triển sẽ giúp chuyển giao công nghệ, kinh nghiệm thực tiễn và thúc đẩy sự phát triển ngành AI.

Năm là, cải thiện môi trường làm việc. Để giữ chân nhân tài AI, các doanh nghiệp cần cải thiện môi trường làm việc với chính sách đãi ngộ hợp lý, cơ hội thăng tiến và không gian sáng tạo, từ đó góp phần tạo dựng một đội ngũ nhân lực AI mạnh mẽ và bền vững.

BÀI HỌC CHO VIỆT NAM TRONG CUỘC ĐUA CÔNG NGHỆ TOÀN CẦU

Theo TS. Trần Chí Thiện, một mô hình đáng tham khảo là chiến lược phát triển AI rất bài bản và dài hơi của Trung Quốc. Quốc gia này đã đặt mục tiêu AI có thể đóng góp 600 tỷ USD vào nền kinh tế mỗi năm vào năm 2030 (theo báo cáo của Forbes,). Theo đó, Trung Quốc đã kết hợp sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ, cùng với đổi mới trong khu vực tư nhân và khai thác lượng dữ liệu khổng lồ.

Nhờ các chính sách tài trợ nghiên cứu và phát triển hạ tầng để đẩy mạnh nghiên cứu, Trung Quốc đã trở thành quốc gia đứng top 1 về chỉ số Nature Index 2024 (bảng xếp hạng các tổ chức nghiên cứu, đào tạo có công bố khoa học trên các tạp chí đối) với các công trình nghiên cứu khoa học toàn cầu.

Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng xây dựng hệ sinh thái AI “quốc nội” bằng cách sử dụng các nền tảng AiaaS, MaaS để triển khai nhanh chóng các giải pháp AI với lợi thế cạnh tranh cao và chi phí ban đầu không quá lớn. Theo đó, các “ông lớn” như Alibaba, Huawei và Baidu sẽ hỗ trợ các công ty lớn nhỏ khác tận dụng công nghệ của mình để phát triển và đổi mới thông qua hệ sinh thái này. Nhờ tính mô-đun để tối đa hóa các lựa chọn sẽ giúp Trung Quốc tạo ra những “người dẫn đầu tương lai” vào năm 2025.

Hiện nay, hệ sinh thái AI của Trung Quốc bao gồm bốn nhóm chủ chốt: các trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm do Chính phủ hỗ trợ; các “ông lớn” công nghệ Alibaba, Baidu, Tencent và Huawei; các công ty vừa và nhỏ; và các công ty khởi nghiệp, trong đó có những "kỳ lân" như Moonshot AI, Minimax AI, ZhiPu AI, Baichuan AI, 01.AI và Modelbest. Trong đó, các ông lớn công nghệ đang dẫn đầu trong phát triển các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) với khả năng cạnh tranh ngang ngửa với các đối thủ phương Tây về quy mô và khả năng.

Việt Nam hiện đang sở hữu nhiều lợi thế trong lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo và công nghiệp bán dẫn. Tuy nhiên, để bứt phá và khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, Việt Nam cần tập trung giải quyết những vấn đề nội tại, đồng thời tận dụng các cơ hội hợp tác quốc tế.