Nửa đầu năm 2025, thị trường lao động Việt Nam không chỉ đối diện với những thách thức về chất lượng nguồn nhân lực, phân hóa vùng miền và tỷ lệ lao động phi chính thức mà còn là nỗi lo mất việc của người lao động.

Báo cáo thị trường lao động quý 2/2025 của Vieclam24h mang tên “Thực trạng tâm lý người lao động hiện nay và Sự gián đoạn kết nối giữa cung - cầu lao động trên thị trường”, dựa trên khảo sát gần 3.000 người lao động (gần 2.000 người lao động và gần 1.000 doanh nghiệp) trong tháng 5 và tháng 6/2025. Làn sóng cắt giảm không chỉ diễn ra ở các ngành sản xuất như: dệt may, da giày, điện tử mà còn xảy ra ở nhiều ngành khác như: bán lẻ, tài chính và cả lĩnh vực công nghệ.

GỠ ĐIỂM NGHẼN KẾT NỐI GIỮA NGƯỜI LAO ĐỘNG VÀ DOANH NGHIỆP

Báo cáo cho thấy hơn 2.500 nhân sự ngân hàng bị tinh giản và nhiều đợt sa thải trong các ngành sản xuất xuất khẩu. Trên toàn cầu, ngành công nghệ mất 72.000 việc làm, trong khi bán lẻ mất 64.000 vị trí. Những con số này không chỉ phản ánh áp lực kinh tế toàn cầu mà còn cho thấy sự bất ổn kéo dài trong thị trường lao động Việt Nam, vốn phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu (30% sang Mỹ).

Đáng chú ý, tác động của sự cắt giảm nhân sự này không chỉ dừng lại ở những người mất việc. Báo cáo đã chỉ ra khoảng 50% người lao động còn ở lại có cảm giác áp lực rõ rệt khi phải gánh vác thêm công việc trong tâm trạng bất an về tương lai nghề nghiệp. Hơn 60% cho biết họ không còn cảm thấy gắn kết với doanh nghiệp và tới 80% đang cân nhắc tìm kiếm cơ hội mới, trong đó 50% đã chủ động hành động. Điều này cho thấy một hiện tượng “chảy máu chất xám thầm lặng” và sự suy giảm động lực cá nhân và lòng tin vào lãnh đạo doanh nghiệp, khi những nhân sự có năng lực rời bỏ doanh nghiệp.

Theo Talentnet Group, năm 2025 chỉ khoảng 29% tin tưởng vào ban lãnh đạo. Nhận xét về vấn đề này, TS. Bùi Hồng Quân, chuyên gia tâm lý lao động, cho rằng: “Khi niềm tin bị đánh mất, mọi nỗ lực phục hồi bằng tiền lương hay chính sách đều chỉ là vá víu. Doanh nghiệp cần đầu tư cho tinh thần nhân viên như đầu tư cho năng suất”.

Báo cáo cũng đã chỉ ra nhóm lao động trẻ (18-24 tuổi) và lao động lớn tuổi (35-54 tuổi) là những đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Các vị trí thực tập sinh, người mới ra trường, lao động phổ thông, vận hành, kỹ thuật và tài chính có tỷ lệ bị cắt giảm cao, trong khi các vị trí liên quan đến khách hàng và công nghệ (marketing, bán hàng, công nghệ thông tin) được giữ lại nhiều hơn. Sự phân hóa này phản ánh xu hướng ưu tiên nhân sự gắn với tăng trưởng và chuyển đổi số của doanh nghiệp, nhưng cũng làm gia tăng bất bình đẳng cơ hội trong thị trường lao động.

Tâm lý bất an không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc mà còn làm giảm năng suất lao động chung. Một nhân viên trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản ở Thành phố Hồ Chí Minh thổ lộ: “Tôi vẫn đi làm, vẫn có lương, nhưng lúc nào cũng thấy mình là người kế tiếp bị sa thải. Không dám đề xuất gì, không dám mắc lỗi. Làm mà như đi trên dây”.

Về phía doanh nghiệp cũng ghi nhận làn sóng nghỉ việc tự nguyện gia tăng, tinh thần nhân sự suy giảm rõ rệt.

THỊ TRƯỜNG PHỤC HỒI CẨN TRỌNG

Báo cáo cũng ghi nhận một vài điểm sáng, đó là tinh thần tích cực của người lao động Việt Nam. Hơn 70% người mất việc trải qua cảm xúc tiêu cực như lo lắng tài chính hay mất tinh thần, nhưng gần 30% xem đây là cơ hội để thay đổi, một tỷ lệ cao hơn đáng kể so với các nghiên cứu quốc tế. Điều này cho thấy khả năng thích nghi nổi bật của lực lượng lao động Việt Nam, tạo nền tảng cho sự phục hồi trong tương lai.

Mặc dù còn không ít thách thức, nhưng thị trường lao động những tháng cuối năm 2025 vẫn có nhiều cơ hội mới để phục hồi. Trước hết, đó là nhờ vào động lực tăng trưởng GDP đạt mức trên 8% vào cuối năm đang tạo áp lực lên các doanh nghiệp. Báo cáo của Vieclam24h chỉ ra rằng 56,2% doanh nghiệp có kế hoạch mở rộng quy mô nhân sự, tập trung vào các vị trí kinh doanh, bán hàng, kỹ sư sản xuất, lao động phổ thông có tay nghề và quản lý trung cấp.

Đó là tín hiệu tích cực từ các ngành dịch vụ và công nghiệp, vốn đóng góp lớn vào tăng trưởng GDP (8,1% và 8,3% trong nửa đầu năm 2025). Xuất khẩu tăng 18% và bán lẻ tăng 9,3% cho thấy nhu cầu lao động trong các lĩnh vực này sẽ tiếp tục tăng.

Tuy nhiên, quá trình phục hồi sẽ khó đồng đều, bởi doanh nghiệp vẫn đang đối mặt với khó khăn trong tuyển dụng. 77,4% doanh nghiệp báo cáo tình hình của họ khó hơn so với năm 2024, do thiếu ứng viên có kỹ năng phù hợp và kỳ vọng cao từ người lao động. Sự lệch pha giữa chiến lược tuyển dụng của doanh nghiệp và mong đợi của người lao động về đãi ngộ khiến hành trình tìm việc và tuyển dụng trở nên gian nan. Vì thế, các doanh nghiệp phải điều chỉnh chiến lược, tập trung vào cải thiện đãi ngộ, đào tạo kỹ năng và xây dựng niềm tin thông qua giao tiếp minh bạch.

Với lao động trẻ, thách thức vẫn rất lớn. Chỉ 23,4% doanh nghiệp có kế hoạch tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp hoặc thực tập sinh, trong khi nhóm 18-24 tuổi là đối tượng dễ bị cắt giảm nhất. Việc thiếu cơ hội cho lao động trẻ có thể làm lãng phí tiềm năng nhân lực trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế.

Mặt khác, người lao động cũng đang thể hiện sự chủ động trong việc tái gia nhập thị trường, 72,7% người mất việc đã quay lại tìm việc, với 24,7% tìm được công việc phù hợp. Tuy nhiên, để vượt qua bất ổn và tận dụng cơ hội trong những tháng cuối năm, cả doanh nghiệp và người lao động cần hành động quyết liệt hơn nữa.

Doanh nghiệp cần tập trung vào: minh bạch trong các quyết định cắt giảm; đầu tư vào đào tạo kỹ năng và cải thiện đãi ngộ để giữ chân nhân tài; ứng dụng công nghệ thông minh để tăng năng suất và giảm áp lực cho nhân sự ở lại; tối ưu hóa chiến lược tuyển dụng, tập trung vào các vị trí then chốt như kinh doanh, kỹ thuật và công nghệ thông tin.

Đối với người lao động, cần chú ý ba vấn đề: duy trì tư duy linh hoạt, sẵn sàng học hỏi các kỹ năng mới, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ và dịch vụ; xây dựng thương hiệu cá nhân thông qua mạng lưới nghề nghiệp và nền tảng trực tuyến như Vieclam24h; điều chỉnh kỳ vọng tài chính thực tế và tìm hiểu kỹ về thị trường để đưa ra quyết định phù hợp.

Thị trường lao động Việt Nam nửa đầu năm 2025 đang “lệch nhịp” khi phản ánh một bức tranh đối lập giữa tăng trưởng kinh tế với khó khăn tuyển dụng. Nỗi lo bị sa thải và sự mất gắn kết đang đe dọa sự ổn định của lực lượng lao động trong các doanh nghiệp, trong khi cơ hội phục hồi từ các ngành tăng trưởng mang lại hy vọng cho nửa cuối năm.

Nếu cả doanh nghiệp và người lao động thực hiện tốt các vấn đề kể trên, chúng ta có thể biến thách thức thành cơ hội để phát triển một thị trường lao động bền vững hơn trong cuối năm 2025.

Nội dung đầy đủ bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 31-2025 phát hành ngày 4/8/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1544