Ngày 10/12/2024, tại Hà Nội, Diễn đàn Kinh tế tuần hoàn Việt Nam lần thứ 3 (năm 2024) được Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, giao Viện Chiến lược và Chính sách Tài nguyên Môi trường và Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy phối hợp với các đối tác đồng hành tổ chức.

Với chủ đề “Thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam - Từ Kế hoạch đến hành động”, Diễn đàn Kinh tế tuần hoàn Việt Nam 20024 gồm Phiên toàn thể và 3 phiên hội thảo chuyên đề tập trung vào các nội dung: (i) Thiết kế theo hướng kinh tế tuần hoàn (vật liệu thay thế); (ii) Sản xuất và tiêu dùng bền vững (Tái sử dụng, tái nạp, dịch vụ, công cụ số, thị trường…); (iii) Biến chất thải thành tài nguyên (phân loại và tái chế).

Phát biểu tại phiên khai mạc diễn đàn, Bà Ramla Khalidi, Đại diện thường trú, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam chia sẻ: Chúng ta đang ở thời điểm trước thềm năm 2025. Chỉ còn 5 năm nữa là tới vạch đích của mục tiêu Phát triển bền vững và một nửa chặng đường cho tới Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam đến năm 2030.

“Việt Nam đã đặt ra các mục tiêu đầy tham vọng cho giai đoạn này: giảm gần 16% lượng phát thải khí nhà kính, đảm bảo xử lý 95% nước thải đô thị và tăng GDP bình quân đầu người lên 7.500 USD. Những tham vọng này phản ánh cam kết của Việt Nam đối với phát triển bền vững và phúc lợi của người dân”, bà Ramla Khalidi nhấn mạnh.

Theo bà Ramla Khalidi, để đạt được các mục tiêu này, Việt Nam sẽ cần phải vượt qua những thách thức đáng kể. Ô nhiễm rác thải, không khí và nhựa, bao gồm cả ở Hà Nội xinh đẹp, nhắc nhở chúng ta về khó khăn trong việc cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và bảo vệ môi trường.

"Nền kinh tế tuần hoàn mang đến một cơ hội mạnh mẽ để giải quyết những thách thức này. Nhưng chúng ta phải hành động thật nhanh chóng, gấp rút chuyển đổi từ Lập kế hoạch sang Hành động", bà Ramla Khalidi lưu ý, đồng thời cho biết UNDP là đơn vị đã ủng hộ nhiều năm cho phát triển bền vững, và chúng tôi đã xây dựng tầm nhìn để thúc đẩy chương trình nghị sự mang tính chuyển đổi cho nền kinh tế tuần hoàn toàn diện và ít carbon.

Trọng tâm của tầm nhìn này là sự tích hợp. Để biến nền kinh tế tuần hoàn thành hiện thực, chúng ta phải coi đó không phải là một khái niệm độc lập, mà là một phương pháp tiếp cận toàn diện, tích hợp, tác động đến mọi khía cạnh của nền kinh tế và xã hội.

“Hôm nay, tôi muốn đề xuất 4 con đường chính để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn của Việt Nam"

Thứ nhất, chúng ta phải tích hợp thiết kế sinh thái vào các chính sách. Các chính sách dựa trên bằng chứng là "chìa khóa" để hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn.

Phân tích kỹ hơn về đề xuất này, bà Ramla Khalidi cho rằng Khung trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) của Việt Nam cung cấp một nền tảng vững chắc. Tuy nhiên, vẫn còn những khoảng cách trong quá trình thực hiện. Ví dụ, việc khuyến khích các doanh nghiệp tích cực tham gia vào các nỗ lực EPR, thay vì chỉ đóng góp vào nguồn quỹ cho Chính phủ là cần thiết. Các thông lệ tốt trên toàn cầu bao gồm "Quy định về Thiết kế sinh thái cho các sản phẩm bền vững" của EU, cho thấy cách mà luật pháp có thể thúc đẩy đổi mới.

Ngày nay, Việt Nam có thể dẫn đầu chương trình nghị sự đổi mới bằng cách đưa thiết kế sinh thái vào lộ trình kinh tế tuần hoàn của mình, đặt ra các mục tiêu có thể đo lường được đối với nội dung tái chế, tuổi thọ sản phẩm và hiệu quả năng lượng. Các biện pháp như vậy không chỉ đưa Việt Nam phù hợp với các tiêu chuẩn bền vững toàn cầu, mà còn thúc đẩy khả năng cạnh tranh.  

Thứ hai, chúng ta nên ưu tiên các ngành then chốt để tích hợp các hoạt động tuần hoàn.

Tăng trưởng của Việt Nam gắn chặt với thương mại quốc tế và các chính sách như "Cơ chế Điều chỉnh biên giới các-bon" của Liên minh châu Âu, có thể tác động đến các ngành hướng đến xuất khẩu như nuôi trồng thủy sản, sản xuất cà phê và trồng cây ăn quả.

Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa chuẩn bị đầy đủ để đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt như vậy. Đây chính là nơi sức mạnh chuyển đổi của các hoạt động kinh tế tuần hoàn có thể tạo ra sự khác biệt, giúp một số ngành có được lợi thế cạnh tranh.

“Việt Nam nên ưu tiên các ngành có liên quan chặt chẽ đến thương mại. Các ngành như nông nghiệp, điện tử, nhựa, dệt may và vật liệu xây dựng. Bằng cách ưu tiên các ngành này, Việt Nam có thể phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, mở ra cơ hội tăng trưởng bền vững và khả năng thích ứng lâu dài”, bà Ramla Khalidi nói.

Thứ ba, chuyển đổi tuần hoàn nên được lồng ghép vào các cải cách thể chế hiện tại.

Theo lời của Tổng Bí thư Tô Lâm, thể chế vẫn là “nút thắt của nút thắt”, cản trở sự phát triển của đất nước. Các cải cách sâu rộng là rất quan trọng để thúc đẩy đổi mới và thúc đẩy thay đổi.

Trong bối cảnh nền kinh tế tuần hoàn, việc hợp lý hóa khuôn khổ quản trị và quy trình quản lý chính là chìa khóa. Ví dụ, việc đơn giản hóa các thủ tục tái sử dụng nước thải đã xử lý và giải quyết chênh lệch chi phí giữa nhựa nguyên sinh và nhựa tái chế, có thể mở ra các cơ hội.

Điều này đòi hỏi những nỗ lực phối hợp giữa các bộ. Các thể chế hiệu quả và cấu trúc quản trị hợp lý có thể tăng cường sự hợp tác liên ngành, giảm rào cản quan liêu và tạo ra một môi trường thúc đẩy đổi mới - động lực thiết yếu cho nền kinh tế tuần hoàn.

Thứ tư, quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn là nỗ lực của toàn xã hội.

Việt Nam phải tiếp tục đặt con người và công bằng xã hội vào trung tâm của quá trình chuyển đổi tuần hoàn để đảm bảo quá trình này vừa công bằng vừa bao trùm. Việt Nam cũng phải tiếp tục tạo cơ hội cho các cuộc đối thoại đa ngành và đa bên liên quan, thúc đẩy sự tham gia và quyền sở hữu của toàn xã hội.

“Các quan hệ đối tác như Đối tác hành động quốc gia về nhựa và Mạng lưới kinh tế tuần hoàn Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường đồng tổ chức, mang đến những cơ hội để biến tầm nhìn chuyển đổi kinh tế tuần hoàn thành hành động. UNDP sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong việc ưu tiên các cải cách tạo ra hệ sinh thái hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi. Chúng tôi đặt mục tiêu hỗ trợ đất nước chuyển đổi sang nền kinh tế xanh hơn, tuần hoàn và ít carbon hơn, mang lại nhiều lợi ích cho phát triển bền vững”, bà Ramla Khalidi khẳng định