Theo số liệu thống kê của Bộ Công Thương, ngay sau khi Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh kinh tế Á – Âu (VN-EAEU FTA) có hiệu lực từ năm 2016, thương mại song phương Việt Nam – Liên bang Nga đã bứt tốc mạnh mẽ, tăng gấp đôi trong giai đoạn 2016-2021, tương ứng với mức tăng trưởng thường niên khoảng 15%, và đạt hơn 5,5 tỷ USD vào năm 2021.

HỢP TÁC THƯƠNG MẠI, ĐẦU TƯ CÒN KHIÊM TỐN

Năm 2022, do tác động của nhiều yếu tố, kim ngạch xuất nhập khẩu song phương đã bị ảnh hưởng đáng kể. Thống kê của Hải quan Việt Nam cho thấy, thương mại hai chiều năm 2022 đạt 3,55 tỷ USD, giảm 35,4% so với năm 2021. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nga đạt 1,55 tỷ USD giảm 51,4%; nhập khẩu đạt 1,99 tỷ USD, giảm 13,2%.

Hiện nay, Nga chiếm hơn 90% tổng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Liên minh kinh tế Á – Âu (EAEU). Các mặt hàng Việt Nam xuất khẩu chính sang Nga gồm: điện thoại và linh kiện, máy vi tính, sản phẩm điện tử, nông sản, thủy sản, hàng dệt may, da giày.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam đã nhập khẩu từ Nga các loại sắt thép, than các loại, phân bón, sản phẩm từ dầu mỏ, hóa chất, chất dẻo, gỗ và sản phẩm từ gỗ, lúa mỳ, thịt, thủy sản.

Về đầu tư, tính đến tháng 3/2023, Liên bang Nga có 171 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký đạt trên 970 triệu USD, đứng thứ 28/143 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam.

Các dự án đầu tư của Nga tập trung nhiều nhất trong lĩnh vực khai khoáng với tổng vốn đăng ký đạt 531,2 triệu USD, chiếm 54,7% tổng vốn đăng ký đầu tư; tiếp theo là ngành dịch vụ với 203,7 triệu USD; ngành công nghiệp chế biến, chế tạo với 131,2 triệu USD.

Để triển khai Nghị định thư hợp tác về sản xuất, lắp ráp phương tiện vận tải có động cơ, Tập đoàn Gaz đã thành lập Liên doanh tại Việt Nam. Với thương hiệu hàng đầu của liên bang Nga các sản phẩm của Liên doanh “GAZ-Thành Đạt” đã được thị trường Việt Nam đón nhận và có đánh giá tích cực.

Tuy nhiên, có một thực tế cần phải nhìn nhận rằng dòng vốn đầu tư từ Nga vào Việt Nam đối với ngành sản xuất, lắp ráp ô tô và công nghiệp hỗ trợ cho ngành này còn chưa xứng với tiềm năng của hai nước.

Trong khi đó, Việt Nam hiện có 17 dự án đầu tư sang Liên bang Nga đang còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký đạt 1,63 tỷ USD. Nga là địa bàn đứng thứ 4 về vốn trên 78 quốc gia và vùng lãnh thổ Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài, chiếm 7% tổng vốn đầu tư ra nước ngoài của Việt Nam. 

Nổi bật là Dự án thăm dò khai thác dầu khí tại Nhenhetxky, hoạt động của Trung tâm đa chức năng Hà Nội - Matxcơva, đặc biệt là Tập đoàn TH True Milk đang thực hiện thành công Dự án chăn nuôi bò sữa và chế biến sữa sử dụng công nghệ cao tại khu vực Matxcơva, Kaluga và một số khu vực khác của Nga.

Tại “Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam – Liên bang Nga” mới đây, ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), thẳng thắn cho rằng những kết quả đạt được trong thời gian qua vẫn còn nhỏ bé, khiêm tốn so với tình hữu nghị, tiềm năng của hai nước.

Nhiều chuyên gia dự báo, xu hướng tăng trưởng thương mại tốt giữa hai nước sẽ còn tiếp tục được duy trì trong những năm tiếp theo.

 PHÁT HUY THẾ MẠNH HAI BÊN

Mục tiêu Chính phủ hai nước đặt ra là nâng kim ngạch thương mại hai chiều lên mức 10 tỷ USD vào năm 2025. “Đây là thách thức không nhỏ đối với Việt Nam và liên bang Nga khi thương mại song phương giữa hai nước những năm gần đây vẫn đang ở mức khoảng hơn 6 tỷ USD”, ông Phạm Tuấn Anh nhận định.

Vì thế, Việt Nam – Liên bang Nga cần nỗ lực nhiều hơn nữa. Đại diện Bộ Công Thương cho rằng Việt Nam có lợi thế về tài nguyên, nguồn nhân lực, vị trí địa lý thuận lợi, an ninh chính trị, xã hội ổn định, độ mở nền kinh tế rộng, môi trường đầu tư kinh doanh ngày càng được cải thiện.

Bên cạnh đó, Chính phủ Việt Nam đang tiếp tục cải cách mạnh mẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư nước ngoài hoạt động, trong đó có đầu tư từ Nga. Việt Nam đã trở thành điểm đến hấp dẫn của các doanh nghiệp nước ngoài.

Một số nhóm ngành công nghiệp được lựa chọn ưu tiên phát triển, như: ngành công nghiệp chế biến, chế tạo; điện tử, viễn thông, công nghệ số, năng lượng mới và năng lượng tái tạo.

Định hướng đến năm 2035, công nghiệp Việt Nam phát triển thân thiện với môi trường, công nghiệp xanh, tập trung vào các lĩnh vực sản xuất công nghiệp có công nghệ tiên tiến sản xuất ra các sản phẩm có chất lượng và giá trị cao, có khả năng cạnh tranh, đáp ứng tiêu chuẩn của các nước phát triển và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Bên cạnh đó, Chính phủ Việt Nam đặc biệt quan tâm đến phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, tăng dần tỷ lệ nội địa hóa, phát triển các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao, thân thiện với môi trường.

Trong khi đó, ông Potemkin Vasily Vladimirovich, Phó Thống đốc khu vực Tomsk về chính sách đầu tư và quan hệ tài sản, cho rằng Liên bang Nga có tiềm năng và các thế mạnh lớn trong các lĩnh vực cơ khí chế tạo, khai khoáng, công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp môi trường, đặc biệt là trong lĩnh vực mới là sản xuất xanh... Đây là những lĩnh vực doanh nghiệp Việt Nam rất quan tâm.

Như vậy, với tiềm năng hợp tác và những định hướng chính về phát triển ngành công nghiệp của hai nước, rõ ràng triển vọng hợp tác công nghiệp và sản xuất xanh giữa hai nước còn rất nhiều tiềm năng và dư địa đế phát triển hợp tác hơn nữa.

Hơn nữa, hai nước đã có nền tảng vững chắc là Chính phủ hai bên đã cam kết sẽ tiếp tục hỗ trợ, tạo thuận lợi hơn nữa để doanh nghiệp hai nước đẩy mạnh hợp tác, đầu tư, đặc biệt là trong các lĩnh vực mà mỗi bên có thế mạnh.

Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 16-2023 phát hành ngày 17-04-2023. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây: 

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam