Châu Á phản ứng thế nào vụ tàu Mỹ áp sát đảo nhân tạo?

Sau khi khu trục hạm USS Lassen của Mỹ tiến hành cuộc tuần tra gần đảo nhân tạo do Trung Quốc xây dựng trái phép trên biển Đông, dư luận đổ dồn vào phản ứng của Trung Quốc đối với động thái này.

Tuy nhiên, theo tờ The Diplomat, một vấn đề quan trọng khác cần chú ý là phản ứng của các quốc gia khác ở châu Á đối với cuộc tuần tra tự do hàng hải (FONOP) nói trên của chiến hạm Mỹ.

Bởi vì, ngoài việc thách thức các tuyên bố chủ quyền vô căn cứ của Trung Quốc trên biển Đông, cuộc tuần tra của Mỹ còn có mục đích khác là chứng minh tính đáng tin cậy của nước này với tư cách một người bảo vệ an ninh hiệu quả và có trách nhiệm.

Dưới đây là phản ứng ban đầu của một số quốc gia ở châu Á-Thái Bình Dương trước cuộc tuần tra của Mỹ mà The Diplomat điểm qua:

Philippines

Tổng thống Philippines Benigno Aquino là người có những tuyên bố ủng hộ mạnh mẽ nhất dành cho động thái của Mỹ.

Trả lời các câu hỏi tại một diễn đàn, ông Aquino nói ông nhận thấy “không có vấn đề gì” khi Mỹ thực thi quyền tự do hàng hải phù hợp với luật pháp quốc tế. Ngoài ra, ông Aquino còn lập luận rằng FONOP là một tín hiệu cho thấy Mỹ và các nước đồng minh không chấp nhận việc Trung Quốc tìm cách thay đổi nguyên trạng. Theo nhà lãnh đạo Philippines, FONOP sẽ giúp thiết lập một “thế cân bằng quyền lực” cởi mở và đa dạng.

Khi được hỏi liệu Manila có ý định hỗ trợ Washington trong những cuộc tuần tra như vậy, nhà lãnh đạo Philippines đã nhắc đến vụ nước này kiện Trung Quốc về vấn đề biển Đông lên tòa án trọng tài quốc tế và cả sự phản đối mạnh mẽ của Philippines đối với các hoạt động ngang ngược của Trung Quốc trên biển Đông.

Một tờ báo của Philippines đưa tin nói Manila thực ra đã cử một máy bay trinh sát đi thăm dò trước tuyến đường mà tàu USS Lassen dự định sẽ tuần tra. Điều này này cho thấy sự phối hợp chặt chẽ Philippines-Mỹ.

Australia

Trong một tuyên bố, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Australia Marise Payne ủng hộ mạnh mẽ quyền của Mỹ và các quốc gia khác về tự do hàng hải và hàng không trên biển Đông. Bà Payne tái khẳng định mối quan tâm của Australia đối với hòa bình, ổn định và thương mại không bị cản trở trong khu vực.

Dù Australia không tham gia cuộc tuần tra của Mỹ, bà Payne tuyeen bố Canberra sẽ tiếp tục “hợp tác chặt chẽ với Mỹ và các đối tác khác trong khu vực về vấn đề an ninh hàng hải”.

Giới phân tích đang tranh cãi quanh việc liệu Australia có chịu sức ép tham gia vào cuộc tuần tra FONOPS của Mỹ trên biển Đông trong tương lai gần hay không. Tờ Wall Street Journal thì nói rằng Australia đang cân nhắc tiến hành riêng một cuộc tuần tra tương tự.

Tuy vậy, tân Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull được cho là người ít có quan điểm ít cứng rắn hơn với Trung Quốc so với người tiền nhiệm Tony Abbott.

Ngày 29/10, Bộ Quốc phòng Australia tuyên bố hai tàu chiến của nước này sẽ tham gia một cuộc tập trận chung đã được lên kế hoạch từ trước với Hải quân Trung Quốc, dự kiến diễn ra vào tuần tới trên biển Đông. Trước đó, theo một số nguồn tin, Australia đã

hủy kế hoạch tham gia cuộc tập trận này sau khi tàu Lassen của Mỹ tuần tra gần đảo nhân tạo.

Nhật Bản

Ban đầu, Chánh thư ký nội các Nhật Yoshihide Suga từ chối bình luận trực tiếp về cuộc tuần tra của tàu Mỹ gần đảo nhân tạo trên biển Đông. Thay vào đó, ông Suga nhấn mạnh cam kết chung của Nhật đối với “mục tiêu bảo vệ các vùng biển tự do và hòa bình” và phản đối bồi đắp đảo nhân tạo, quân sự hóa và các nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng.

Ông Suga lý giải, Nhật Bản sẽ không bình luận gì về “mỗi cuộc tuần tra” mà Mỹ tiến hành, dù Chính phủ Nhật vẫn “giữ liên lạc chặt chẽ” với Washington.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nhật Gen Nakatani tuyên bố, tuy biển Đông là một vấn đề lợi ích an ninh quốc gia sống còn đối với Nhật, nước này vẫn đang trong quá trình quyết định xem “nên làm gì”.

Theo một số báo, Thủ tướng Shinzo Abe đã bày tỏ sự ủng hộ đối với động thái của Mỹ và hứa Nhật sẽ “hợp tác với cộng đồng quốc tế, bao gồm Mỹ”.

Nhiều người tin rằng, cũng giống như Australia, Nhật Bản có thể sẽ được đề nghị tham gia vào các cuộc tuần tra trên biển Đông trong tương lai, nhất là khi Tokyo đã thể hiện quan điểm sẵn sàng tiến hành những hoạt động như vậy. Chưa kể, vào tháng 6 vừa qua, Nhật đã tham gia một cuộc tập trận chung quy mô lớn với Philippines.

Tuy nhiên, cuộc tuần tra FONOPS diễn ra sau khi Nhật vừa thông qua đạo luật an ninh gây tranh cãi của Thủ tướng Abe. Bởi vậy, Nhật có thể sẽ không sớm tuần tra trên biển Đông để tránh thời điểm nhạy cảm chính trị này.

Hàn Quốc

Phát ngôn viên Noh Kwang-il của Bộ Ngoại giao Hàn Quốc có phản ứng khá dè dặt trước cuộc tuần tra của Mỹ gần đảo nhân tạo. Tránh trực tiếp đề cập tới vấn đề này, ông Noh nhấn mạnh tầm quan trọng của tự do hàng hải và Tuyên bố chung ASEAN-Trung Quốc năm 20002 về ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC) đối với hòa bình và ổn định khu vực.

Việc Hàn Quốc không muốn phản đối ra mặt sự hung hăng của Trung Quốc đã nhiều lần khiến Mỹ thất vọng. Tổng thống Mỹ đã thể hiện sự thất vọng này trong chuyến thăm Mỹ mới đây của người đồng cấp Hàn Quốc Park Geun-Hye. Khi bà Park tới Nhà Trắng, ông Obama đã trách cứ việc Seoul không chịu “nói thẳng” về việc Trung Quốc vi phạm luật pháp quốc tế.

Các quốc gia khác trong khu vực

Sau khi cuộc tuần tra FONOP diễn ra, giới chức một số nước như Indonesia kêu gọi tìm giải pháp hòa bình cho tranh chấp và đề nghị các bên liên quan kiềm chế. Một số nước khác như Malaysia và Ấn Độ tạm thời chưa đưa ra phản ứng.