UBND tỉnh Quảng Trị vừa có văn bản đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, hỗ trợ kinh phí 750 tỉ đồng để đầu tư hoàn thiện tuyến kè bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thị xã Quảng Trị và huyện Triệu Phong với chiều dài 14,5 km để ứng phó với tình trạng sạt lở bờ sông, đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản của Nhân dân và Nhà nước.

Những năm gần đây do chịu tác động của biến đổi khí hậu, tình hình thiên tai diễn ra ngày càng khắc nghiệt, mưa lũ bất thường đã làm biến đổi dòng chảy, gây sạt lở nghiêm trọng bờ sông, bờ biển trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Trong đó, tình trạng sạt lở đặc biệt nghiêm trọng xảy ra dọc hai bờ sông Thạch Hãn, nơi có nhiều di tích lịch sử quan trọng của quốc gia như Khu lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn, Thành Cổ Quảng Trị và một số địa điểm ghi dấu tích cuộc chiến đấu 81 ngày đêm bảo vệ Thành Cổ Quảng Trị,...

Ở những khu vực này, bờ sông sạt lở theo mái gần như thẳng đứng, có nhiều đoạn đã bị xói lở ăn sâu vào nhà dân. Hàng năm, bờ sông bị sạt lở từ 5-10 m, lấn sâu vào đất vườn, đất ở, làm ảnh hưởng đến sản xuất, đời sống và sinh hoạt của hơn 5.000 hộ dân sinh sống dọc bờ sông Thạch Hãn.

Trước tình hình trên, tỉnh Quảng Trị đã chủ động các giải pháp ứng phó, phòng chống sạt lở, bảo vệ tài sản và tính mạng Nhân dân cũng như các công trình. Hiện tại, tuyến kè sông Thạch Hãn mới đã thực hiện gia cố chân kè dài khoảng 2.150 m và gia cố mái 370 m tại những vị trí xung yếu đế giảm thiểu xói lở.

Do nguồn vốn ngân sách tỉnh còn hạn chế nên chỉ triển khai xử lý cục bộ, chưa đảm bảo ổn định lâu dài cho toàn tuyến. Việc thực hiện xử lý sạt lở, kiên cố hóa bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thị xã Quảng Trị và huyện Triệu Phong là hết sức cấp thiết nhằm đảm bảo an toàn tính mạng của người dân và bảo vệ các di tích lịch sử quan trọng của quốc gia, cùng các công trình hạ tầng kỹ thuật trong khu vực.

Thời điểm tháng 10/2022, do ảnh hưởng của bão số 4 và bão số 5 cùng với đợt mưa lũ kéo dài nhiều ngày, bờ sông Thạch Hãn đoạn qua thôn Như Lệ, xã Hải Lệ, thị xã Quảng Trị bị sạt lở hết sức nghiêm trọng, làm 1 người chết, 1 người bị thương và sập 3 nhà dân. Ngay sau đó, UBND tỉnh Quảng Trị  yêu cầu UBND thị xã Quảng Trị triển khai ngay công tác khoanh vùng, lập hàng rào, đặt biển cảnh báo khu vực sạt lở nguy hiểm. Kịp thời rà soát danh sách các hộ dân nằm trong khu vực có nguy cơ mất an toàn, phối hợp các lực lượng vũ trang có biện pháp kiên quyết để triển khai ngay công tác di dời dân ra khỏi khu vực nguy hiểm.

Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Quảng Trị triển khai đánh giá hiện trạng tuyến kè hiện có và tình hình sạt lở bờ sông Thạch Hãn đoạn từ hạ lưu tràn xả lũ của công trình thủy lợi Nam Thạch Hãn đến cầu đường sắt. Đồng thời rà soát, đánh giá các vị trí có nguy cơ sạt lở, gây mất an toàn, ảnh hưởng trực tiếp đối với các khu vực dân cư sống ven sông trên địa bàn toàn tỉnh.

Sông Thạch Hãn có chiều dài 155 km với 37 phụ lưu, là con sông có lưu vực lớn nhất tỉnh. Trong đó đoạn từ hạ lưu tràn xả lũ Nam Thạch Hãn đến cầu đường sắt có chiều dài khoảng 8 km, đi qua địa phận xã Hải Lệ, phường An Đôn, Phường 1 của thị xã Quảng Trị và xã Triệu Thượng, huyện Triệu Phong.

Theo đánh giá, địa chất 2 bên bờ sông yếu, độ dốc sông lớn và có nhiều đoạn uốn cong, trong khi các tuyến kè được đầu tư manh mún, chắp vá, không đồng bộ. Vì vậy, từ năm 1978 đến nay, nhiều vị trí bờ sông bị sạt lở ăn sâu vào đất liền từ 80- 200m, hiện nay có đoạn cách mép đường Nguyễn Hoàng khoảng 2-2,5m.

Ngay sát bờ sông đoạn đi qua địa phận xã Hải Lệ và Phường 1, thị xã Quảng Trị, mật độ dân cư sinh sống tương đối lớn, người dân mưu sinh nhờ vào buôn bán và sản xuất nông nghiệp tại các bãi đất ven sông.

Thời gian qua, để hạn chế tình trạng sạt lở bờ sông Thạch Hãn đoạn từ hạ lưu tràn xả lũ Nam Thạch Hãn đến cầu đường sắt, UBND tỉnh Quảng Trị đã huy động từ nhiều nguồn vốn khác nhau ưu tiên khắc phục, trong đó đã phân bổ từ nguồn kinh phí trung ương hỗ trợ khắc phục hậu quả thiên tai các năm 2017, 2020 để đầu tư xây dựng một số tuyến kè xử lý các vị trí sạt lở xung yếu, cấp bách.

Tuy nhiên do điều kiện nguồn lực của tỉnh này còn hạn chế, chủ yếu dựa vào nguồn vốn hỗ trợ của trung ương nên việc đầu tư chủ yếu ưu tiên giải pháp gia cố chân kè tạm thời, thiếu tính tổng thể, đồng bộ, không đảm bảo bền vững, lâu dài. Ngoài những nguyên nhân nêu trên, tình trạng khai thác cát sỏi trái phép vẫn còn xảy ra cũng là nguyên nhân khiến bờ sông ngày càng sạt lở nặng.