Vụ Vận tải thuộc Bộ Giao thông vận tải đã chủ trì cuộc họp với các cơ quan gồm Cục Đường thủy nội địa (Bộ Giao thông vận tải), Cảng vụ Hàng hải Cần Thơ, Cảng vụ Hàng hải Vũng Tàu và Công ty cổ phần Gemadept Corporation nhằm nghiên cứu mở tuyến mẫu đường thủy nối các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long đến Cái Mép, qua Đồng Nai, Cát Lái và đồng bằng sông Cửu Long.

KẾT NỐI LIÊN VÙNG BẰNG ĐƯỜNG THỦY, GIÚP GIẢM CHI PHÍ LOGISTICS

Đây là tuyến thủy nội địa từng được đề cập cách nay gần 2 năm nhằm kết nối giao thông liên kết vùng bằng đường thủy giữa các trung tâm logistics khu vực như Cần Thơ, Cái Mép – Thị Vải, Cát Lái, giúp giảm chi phí logistics, rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm giá thành và tăng tính cạnh tranh hàng hóa.

Đồng bằng sông Cửu Long là vựa nông hải sản của cả nước, chiếm trên 60% sản lượng lúa và 90% lượng gạo xuất khẩu; chiếm 37,5% tổng diện tích trồng cây ăn trái cả nước với tổng sản lượng khoảng 3.8 triệu tấn/năm, chiếm hơn 70% sản lượng trái cây cả nước; đóng góp khoảng 52% sản lượng thủy sản đánh bắt và gần 67% sản lượng nuôi trồng, đồng thời chiếm 65% giá trị kim ngạch xuất khẩu. Khu vực này có đến 70 - 75% lượng hàng xuất khẩu hằng năm được vận chuyển qua cụm cảng khu vực TP.HCM và Cái Mép - Thị Vải (Bà Rịa – Vũng Tàu). 

Thời gian qua, Gemadept Corporation đã nghiên cứu khả thi tuyến mẫu kết nối đồng bằng sông Cửu Long với khu vực cảng Cái Mép và Cát Lái đi vòng hành trình ven biển và qua kênh Quan Chánh Bố. Vấn đề khó khăn cho tuyến thủy trình này là tìm kiến những con tàu phù hợp, vì đặc thù thủy văn của vùng đồng bằng miền Tây Nam Bộ là nhiều phù sa bồi lắng, khó có tàu phù hợp, tàu nhỏ thì không đủ công suất vận tải trong cùng hành trình khi lượng hàng hóa nhiều, tàu container lớn thì lòng sông hẹp và cạn.

Theo giải thích của Gemadept thì thị trường hiện chỉ có loại tàu SI và không tàu container loại nhỏ. (Vùng SB, SI, SII là các tuyến vận tải đường thủy nội địa ven bờ biển, từ bờ ra đảo, nối giữa các đảo; từ cửa sông đổ ra biển trở vào đất liền; các vũng, vịnh kín; các sông, kênh, rạch, hồ, đầm, phá  do Bộ Giao thông vận tải công bố, tổ chức quản lý khai thác, cách bờ hoặc nơi trú ẩn không quá 12 hải lý – Người viết chú thích). Vì vậy, đơn vị khai thác đang kiến nghị Bộ Giao thông vận tải cho phép phối hợp với Cục Đăng kiểm Việt Nam cùng các cơ quan chức năng khác làm việc với các đơn vị đóng tàu để thiết kế đóng sà lan SB chạy tuyến mẫu này sao cho phù hợp. Nếu được Bộ cho phép thì các tàu sà lan SB sẽ chạy chuyên tuyến đồng bằng sông Cửu Long - Cái Mép - Đồng Nai- Cát Lái (TP.HCM) mà không cần tàu lai, hoa tiêu theo tiêu chuẩn vận tải thủy nội địa. Gemadept cũng xúc tiến việc thiết kế và đóng tàu mới dành riêng cho tuyến mẫu thủy nội địa này.

Đề cập đến sự bồi tụ phù sa trên các tuyến sông trên hành trình, phía Cảng vụ Hàng hải Cần Thơ cho rằng trước mắt nên thử nghiệm những chuyến tàu có mớn nước phù hợp, sau đó sẽ nạo vét luồng nhằm bảo đảm cho tàu lớn hơn qua lại. Trong khi đó, lãnh đạo Vụ Vận tải gợi ý là trong thời gian thí điểm, có thể sử dụng loại tàu biển, sà lan biển có tính năng phù hợp, và cũng có thể thuê tàu nước ngoài chạy thử.

Ý TƯỞNG TỪNG ĐƯỢC ĐỀ XUẤT CÁCH ĐÂY 2 NĂM

Trước đó, vào cuối tháng 9/2022, Hiệp hội Đại lý và Môi giới hàng hải Việt Nam (Visaba) đã có đề xuất mở tuyến vận tải thủy kết nối đồng bằng sông Cửu Long với cảng nước sâu Cái Mép (Bà Rịa – Vũng Tàu) và cảng Cát Lái (TP.HCM) qua kênh Quan Chánh Bố. 

Theo phân tích của Visaba, hiện nay có hai tuyến vận tải thủy kết nối từ cụm cảng Cần Thơ đến Cái Mép và TP.HCM, chủ yếu là đi theo tuyến sông Tiền - sông Vàm Nao với tổng chiều dài tuyến khoảng 367 km; và tuyến luồng sông Tiền - Chợ Lách - sông Mang Thít với chiều dài khoảng 235 km. Chi phí vận chuyển vào khoảng 7.000.000 đồng/TEU. Trong khi đó, nếu vận chuyển theo tuyến đề xuất mới, kết nối khu vực đồng bằng sông Cửu Long với cảng nước sâu Cái Mép và cảng Cát Lái qua kênh Quan Chánh Bố thì chiều dài toàn tuyến được rút ngắn còn chừng 200 km. Chi phí vận chuyển theo tuyến này dự khoảng 3.000.000 đồng/TEU. Ngoài việc giảm chi phí vận chuyển, giảm áp lực vận tải đường bộ, tuyến thủy nội địa mẫu này sẽ giúp giảm chi phí logistics rất lớn cho doanh nghiệp; tính toán sơ bộ giảm vào khoảng 60 – 70%.

Một báo cáo khác cùng thời gian này (Báo cáo Kinh tế thường niên đồng bằng sông Cửu Long 2022) của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã cho biết, đồng bằng sông Cửu Long có đến 101 tuyến giao thông thủy nội địa qua sông, kênh, rạch với tổng chiều dài 3.186,3 km; trong khi ngân sách đầu tư vào lĩnh vực giao thông thủy giảm từ 2 - 3% tổng ngân sách đầu tư giao thông giai đoạn 2011 - 2015 xuống chỉ còn 1,2%  giai đoạn 2016 - 2020. Và đồng bằng sông Cửu Long đến nay vẫn chưa có một cảng biển thực sự nào.

Báo cáo của VCCI cũng cho biết thêm chi phí vận tải chiếm 30% giá thành sảnh phẩm. Chưa kể, hành trình đường bộ (hầu hết vận chuyển hàng hóa từ đồng bằng sông Cửu Long đi các nơi khác đều bằng đường bộ), tuy nhanh hơn vận chuyển đường thủy nhưng tải trọng mỗi lần vận chuyển ít, chí phí vận tải cao, hạ tầng đường bộ mau hư hỏng. Ví dụ: Hành trình từ cảng Cần Thơ đi cảng Cát Lái (TP.HCM) là 18 giờ, cảng Cần Thơ – cảng Cái Mép 36 giờ; đường bộ Cần Thơ – Cát Lái mất 5 tiếng đồng hồ và Cần Thơ đi Cái Mép mất khoảng 8 tiếng…