Kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump, những doanh nghiệp phải ứng phó với sự bất định về thương mại đều có chung một chiến lược là dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc. Nhưng vài tháng sau khi cuộc chiến thương mại 2.0 của ông Trump khởi động, lựa chọn đó không còn đúng trong mọi trường hợp.

Tờ báo Wall Street Journal đã lấy Ấn Độ làm một ví dụ. Trước đây, các công ty muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng đều nhìn vào dân số đông của Ấn Độ, mối quan hệ tốt đẹp của New Delhi với Washington, cùng đội ngũ kỹ sư và nhà khoa hoạc đông đảo của nước này, xem những yếu tố đó là căn cứ thuận lợi cho việc dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc.

KHI “TRUNG QUỐC + 1” KHÔNG CÒN PHÙ HỢP

Nhưng rồi ông Trump - với mong muốn thuyết phục được Tổng thống Nga Vladimir Putin chấm dứt cuộc chiến tranh ở Ukraine - bất bình với việc Ấn Độ nhập khẩu dầu Nga. Gần đây, ông chủ Nhà Trắng đã áp thuế quan 25% lên Ấn Độ và dọa nhân đôi mức thuế này vào cuối tháng 8. Trong trường hợp đó, thuế quan của Mỹ đối với Ấn Độ sẽ lên tới 50%, ngang với tổng thuế quan mà hàng Trung Quốc vào Mỹ đang phải chịu.

Thực tế này đặt các công ty đã dịch chuyển sản xuất sang Ấn Độ vào một vị thế khó khăn.

“Mọi nỗ lực mà chúng tôi đã có trong 4-5 tháng qua bỗng chốc đổ sông đổ bể”, ông Rohin Malhotra - Giám đốc công nghệ của Posha, một nhà sản xuất robot nấu ăn tại Thung lũng Silicon từng nỗ lực chuyển dịch sản xuất từ Trung Quốc sang Ấn Độ - cho biết. Công ty này, với sản phẩm là những robot được lập trình để nấu các bữa ăn với nguyên liệu đã được sơ chế, hiện đã tạm dừng kế hoạch để chờ xem mức thuế 50% có được áp dụng hay không.

“Việc nghĩ đến một địa chỉ sản xuất thay thế vào lúc này chỉ là lãng phí công sức”, ông nói.

Ấn Độ đã nỗ lực trong những năm gần đây để thu hút các doanh nghiệp quyết định đa dạng hóa khỏi Trung Quốc - chiến lược được gọi là “Trung Quốc + 1”. Chính phủ Ấn Độ đã nỗ lực giảm bớt hàng loạt quy định và hiện đại hóa cơ sở hạ tầng của đất nước - hai vấn đề đã gây cản trở đầu tư vào nước này trước đây.

Trong một số trường hợp, nỗ lực này đã mang lại kết quả khả quan, giúp Ấn Độ thu hút được những khoản vốn đầu tư mà nước này đang rất cần. Chẳng hạn, khoảng 1 thập kỷ trước, Apple đã bắt đầu chuyển một phần đáng kể hoạt động sản xuất điện thoại iPhone từ Trung Quốc sang Ấn Độ. Theo công ty nghiên cứu công nghệ TechInsights, Ấn Độ đã sản xuất khoảng 14% sản lượng iPhone của Apple trong năm 2024, tăng từ con số 0 vào 9 năm trước.

Nhưng giờ đây, sự bất định trong chính sách thương mại của Mỹ đang phủ bóng lên tất cả.

Một số doanh nghiệp đang hy vọng rằng ông Trump sẽ giảm thuế quan đối với Ấn Độ sau khi có cuộc gặp với ông Putin vào cuối tuần này. Bên cạnh đó, Mỹ và Trung Quốc vẫn còn đang đàm phán để xác định mức thuế quan cuối cùng.

Một số quốc gia châu Á khác thu hút doanh nghiệp rút khỏi Trung Quốc - như Việt Nam và Malaysia - bị Mỹ áp mức thuế khoảng 20%. Hiện vẫn chưa rõ liệu mức thuế quan đó có đủ thấp để các công ty chấp nhận những gián đoạn trong quá trình dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc hay không. Hơn nữa, ông Trump có ý định áp thuế cao hơn đối với hàng trung chuyển - tức các sản phẩm được lắp ráp ở các nước thứ ba với một số linh kiện của Trung Quốc. Tuy nhiên, cơ chế chính xác của các mức thuế quan như vậy vẫn chưa rõ ràng.

“Thay vì đa dạng hóa ‘Trung Quốc + 1’ một cách suôn sẻ, nhiều công ty hiện đang ở chế độ ‘Trung Quốc + không có lựa chọn nào ở trên’”, vì không thỏa mãn với bất kỳ một lựa chọn nào - theo ông Mark Morgan, chủ tịch phụ trách hoạt động thương mại toàn cầu tại Kinaxis, một công ty chuỗi cung ứng, nhận xét trong một báo cáo.

NHỮNG KẾ HOẠCH BỊ ĐẢO LỘN

Bà Liz Andarcia, nhà đồng sáng lập Rise Collective Consultants, một công ty tư vấn chuỗi cung ứng giúp các nhà bán lẻ dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc, cho biết một số công ty đang hy vọng sẽ đợi vài tuần nữa trước khi thực hiện những động thái lớn.

Dù vậy, bà Andarcia hiện đang làm việc với một khách hàng - có hoạt động sản xuất tập trung chủ yếu ở Ấn Độ - để chuyển một số cơ sở sản xuất sang Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ. “Chúng tôi hiện đang đẩy nhanh tiến độ, như thể đang tăng tốc hết cỡ vậy”, bà cho biết.

Đây là giai đoạn khó khăn đối với Serenial Technology, một công ty Ấn Độ đang thiết lập một nhà máy sản xuất theo hợp đồng tại Dharwad, Ấn Độ. Ông Renaud Anjoran, người đồng sở hữu công ty, cho biết các khách hàng Mỹ muốn sản xuất các sản phẩm điện tử của họ tại Dharwad đang xem mức thuế quan sẽ thay đổi như thế nào trước khi đưa ra cam kết. “Về cơ bản, mức thuế mà Mỹ đặt ra đã gây ra một cú sốc lớn cho kế hoạch của chúng tôi”, ông nói và cho biết nhiều khách hàng của ông sẽ tiếp tục hợp tác với Trung Quốc.

Bất định về thuế quan đã mang tới nhiều thách thức đối với bà Radhika Patil, CEO kiêm nhà đồng sáng lập của Cradlewise, một công ty có trụ sở ở Silicon Valley chuyển sản xuất nôi trẻ em giúp ru trẻ ngủ. Công ty này chỉ mới bắt đầu bán hàng thương mại cách đây 5 năm, nhưng đã chuyển sản xuất hai lần, lần đầu từ Trung Quốc sang Việt Nam và năm ngoái từ Việt Nam sang Ấn Độ. Công ty đã thành lập cơ sở sản xuất tại Pune, một trung tâm công nghiệp ở miền Tây Ấn Độ, nơi có truyền thống sản xuất ô tô.

Patil cho biết bà bị thu hút bởi Ấn Độ vì đây là một quốc gia nền tảng vững chắc về nguyên liệu thô, giúp cô không phải phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu. “Chúng tôi chỉ muốn có được một chuỗi cung ứng dễ đoán định hơn”, cô nói.

Nhưng thay vào đó, thuế quan hiện đang buộc Patil phải cân nhắc việc tăng giá bán lẻ tại Mỹ cho sản phẩm nôi của mình thêm khoảng 200 USD mỗi chiếc - một bước đi mà trước đây bà đã tránh vì sợ mất khách. Bà cho biết việc chuyển sản xuất sang Mỹ sẽ rất khó khăn. Bên cạnh chi phí lao động cao hơn, công ty cũng sẽ phải đối mặt với thuế quan đối với linh kiện nhập khẩu.

Patil cho biết hiện tại đang là một thời gian căng thẳng đối với công ty. “Đây là một sự thay đổi đột ngột. Thuế quan 50% được áp chỉ sau một đêm là một mức thuế rất khó để hấp thụ”, bà nói.