Trình bày Tờ trình Báo cáo Quyết định chủ trương đầu tư dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, UBND Thành phố Hồ Chí Minh đã phối hợp Ủy ban nhân dân các tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương và Long An tổ chức lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 Thành phố Hồ Chí Minh, trình Hội đồng thẩm định nhà nước thẩm định và trình Chính phủ tại Tờ trình số 3621/TTr-UBND ngày 22/5/2025. 

Theo đó, tổng chiều dài toàn tuyến Vành đai 4 Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 207,6km; phạm vi đầu tư khoảng 159,31km, chia thành 10 dự án thành phần.

Dự án áp dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại, bảo đảm yêu cầu về an toàn, đồng bộ, chất lượng và hiệu quả. Khuyến khích ứng dụng công nghệ cao trong tổ chức thi công, thích ứng với biến đổi khí hậu. Thực hiện hình thức thu phí tự động không dừng trong khai thác vận hành.

Sơ bộ nhu cầu chiếm dụng đất của dự án khoảng 1.420,70ha; trong đó, diện tích giải phóng mặt bằng khoảng 1.415,49ha; bao gồm: đất trồng lúa 455,71ha, đất nông nghiệp khác 245,16ha, đất ở 152,21ha, đất trồng cây lâu năm 511,33ha, đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp 5,90ha.

Chính phủ đề xuất Quốc hội cho phép chuyển đổi mục đích sử dụng đất lúa để thực hiện dự án; giải phóng mặt bằng toàn tuyến một lần theo quy mô quy hoạch.

Tổng mức đầu tư của dự án theo tính toán sơ bộ của Chính phủ là 120.412,55 tỷ đồng, bao gồm: nguồn vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2021-2025 là 81,94 tỷ đồng; nguồn vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2026-2030 là 69.698,39 tỷ đồng; vốn do nhà đầu tư huy động là 50.632,22 tỷ đồng.

Về tiến độ thực hiện, chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án từ năm 2025; hoàn thành công trình đưa vào vận hành, khai thác trong năm 2029. Các dự án thành phần thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Chính phủ trình Quốc hội cho phép áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù trong triển khai dự án. Theo đó, trong thời gian thực hiện dự án, nhà thầu thi công không phải thực hiện thủ tục cấp Giấy phép khai thác mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường. Trình tự, thủ tục, thẩm quyền thẩm định và quyết định đầu tư các dự án thành phần đầu tư công thuộc dự án được thực hiện tương tự như đối với dự án nhóm A theo quy định của pháp luật về đầu tư công.

Cho phép chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, phi tư vấn, tư vấn lập điều chỉnh quy hoạch phục vụ dự án (bao gồm khu tái định cư), các gói thầu thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư, thi công xây dựng hạ tầng khu tái định cư để phục vụ giải phóng mặt bằng. Trình tự, thủ tục thực hiện chỉ định thầu thực hiện theo quy định của pháp luật về đấu thầu.

Thẩm tra chủ trương đầu tư dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho rằng về sự đáp ứng tiêu chí dự án thuộc thẩm quyền Quốc hội và hồ sơ Dự án, dự án đáp ứng các tiêu chí thuộc thẩm quyền Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư theo quy định tại khoản 1 Điều 12 của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Do đó, việc Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương đầu tư Dự án là phù hợp với quy định của pháp luật. Hồ sơ của Dự án cũng cơ bản đấp ứng yêu cầu tại Điều 16 của Luật PPP.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhất trí với sự cần thiết đầu tư Dự án với những lý do đã nêu tại Tờ trình số 476/TTr-CP nhằm hiện thực hóa các chủ trương, định hướng của Đảng, chính sách của Nhà nước, tạo bước đột phá trong phát triển, hiện đại hóa kết cấu hạ tầng giao thông, kết nối các khu công nghiệp, cảng biển và cảng hàng không quốc tế; mở ra không gian phát triển kinh tế mới; tạo động lực lan tỏa, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam nói chung và các địa phương có Dự án đi qua nói riêng.

Theo Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, hướng tuyến của Dự án có một số đoạn tuyến được điều chỉnh so với quy hoạch đã được phê duyệt, do đó Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị thuyết minh, phân tích rõ hơn các ưu nhược điểm của từng phương án tuyến để làm cơ sở lựa chọn hướng tuyến tối ưu, bảo đảm phù hợp với điều kiện địa hình và hiệu quả đầu tư của Dự án.

Đồng thời, rà soát và tính toán kỹ lưỡng việc phân bổ lưu lượng phương tiện trên toàn tuyến để bố trí các nút giao phù hợp với quy định hiện hành, nhằm đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành khai thác và tiết giảm, tối ưu hóa tổng mức đầu tư Dự án.

Về cơ chế, chính sách triển khai đầu tư Dự án, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, các Chính sách 1, Chính sách 2, Chính sách 4, Chính sách 5: các cơ chế, chính sách này tương tự một số cơ chế, chính sách đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với một số dự án quan trọng quốc gia thời gian qua, do đó đề xuất của Chính phủ là có cơ sở.

Bên cạnh đó, theo quy định của Luật PPP, cấp quyết định chủ trương đầu tư chỉ quyết định chủ trương đầu tư dự án tổng thể, không quyết định chủ trương đầu tư của từng dự án thành phần của Dự án. Vì vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị tiếp tục rà soát, chỉnh lý cơ chế, chính sách này để đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật và tránh vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Dự án.

Dự án có tính chất quan trọng đã được xác định là một trong những ưu tiên cần sớm đầu tư, hoàn thành theo các Nghị quyết của Đảng. Do đó, theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính trong trường hợp các dự án thành phần theo phương thức PPP không lựa chọn được nhà đầu tư, việc phân cấp thẩm quyền để cho phép chuyển đổi sang hình thức đầu tư công nhằm đảm bảo tiến độ hoàn thành Dự án là có cơ sở.

Ngoài ra, theo Quy chế số 01 – QC/ TW ngày 28/7/2021 của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa XIII quy định các dự án quan trọng quốc gia cần phải báo cáo cấp có thẩm quyền trước khi trình Quốc hội. Do đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ cần khẩn trương báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, cho ý kiến theo quy định.