Nhưng đó không phải là chủ trương của Tổng thống Donald Trump - theo tờ báo Wall Street Journal.

Trong kế hoạch thuế quan đối ứng có hiệu lực từ ngày 7/8 của ông Trump, thuế suất 10-15% được áp dụng với nhiều quốc gia thuộc hàng giàu nhất thế giới như Hàn Quốc, Nhật Bản và các nước trong Liên minh châu Âu (EU). Trong khi đó, nhiều nước đang phát triển như Việt Nam, Bangladesh, Nam Phi và Iraq bị áp thuế từ 20% trở lên. Hai nước thuộc hàng nghèo nhất ở châu Á là Myanmar và Lào bị áp thuế 40% - một mức thuế có thể “đốn gục” hoạt động xuất khẩu của các nước này sang Mỹ, với những mặt hàng chủ lực như nội thất và may mặc. Với Ấn Độ, ông Trump đã đưa ra mức thuế đối ứng 25% và dọa áp thêm 25% vì nước này mua dầu thô của Nga.

NƯỚC NGHÈO THIẾU SỨC MẠNH ĐÀM PHÁN

Bài báo của Wall Street Journal cho rằng trong các cuộc đàm phán thương mại với một nước lớn như Mỹ, các quốc gia nghèo hơn là những nước có ít đòn bẩy nhất.

Chi phí nhân công thấp đã giúp nhiều nước đang phát triển trở thành cường quốc về sản xuất và xuất khẩu, nhưng người dân ở các quốc gia này chưa đủ khả năng tài chính để tiêu thụ các mặt hàng đắt đỏ của Mỹ. Thực tế đó dẫn tới thặng dư thương mại lớn của các quốc gia như vậy với Mỹ - điều khiến ông Trump bất bình.

Ngoài ra, ông Trump còn kêu gọi các đối tác thương mại của Mỹ đầu tư vào Mỹ, nhưng hầu như không một quốc gia đang phát triển nào có đủ tiềm lực để đưa ra cam kết rót hàng trăm tỷ USD vốn đầu tư vào Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc và EU đã cam kết.

Trái lại, một số quốc gia có sức nặng địa chính trị hoặc kinh tế với Mỹ đã tránh được mức thuế quan cao nhất. Mỹ chỉ áp mức thuế cơ sở 10% với Saudi Arabia, Qatar và Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), đều là các nước sản xuất dầu khí và nhà lãnh đạo của mỗi nước đều có quan hệ gần gũi với ông Trump.

“Các quốc gia đang phát triển bị áp thuế rất cao. Đây là một thay đổi quan trọng trong cách đối xử với các quốc gia kém phát triẻn nhất thế giới”, bà Deborah Elms, trưởng bộ phận chính sách thương mại của tổ chức nghiên cứu Hinrich Foundation, nhận định.

Cho đến năm 2020, nhiều quốc gia nghèo, chẳng hạn như Campuchia và Bangladesh, được hưởng lợi từ một chế độ đặc biệt được gọi là Hệ thống Ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP). Hệ thống này loại bỏ thuế quan đối với các sản phẩm từ hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ nghèo nhất thế giới. Tuy nhiên, GPS đã không được gia hạn sau khi hết hạn, và giờ đây, khả năng tiếp cận thị trường Mỹ của các quốc gia nghèo đã bị thu hẹp hơn nữa.

Campuchia là một ví dụ. Nước này - một nhà xuất khẩu hàng may mặc lớn sang Mỹ - đã bị áp thuế 19%. Mức thuế đó đang gây ra lo ngại trên diện rộng trong ngành công nghiệp may mặc của Campuchia.

“Sức mua của chúng tôi không giống như các nước giàu”, Phó thủ tướng Sun Chanthol của Campuchia - người dẫn đầu các cuộc đàm phán thuế quan của nước này với Mỹ, nói trong một cuộc trả lời phỏng vấn Wall Street Journal.

Campuchia đã cắt giảm thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ xuống 0%. Hãng hàng không quốc gia của nước này đã hứa sẽ mua 10 máy bay từ Boeing, với quyền chọn mua thêm 10 chiếc nữa - một đề xuất khiêm tốn so với cam kết của các nước giàu như Nhật Bản - quốc gia đã đồng ý mua 100 máy bay từ nhà sản xuất máy bay Mỹ.

Mặc dù mức thuế 19% đối với Campuchia có phần khả quan hơn so với thuế suất áp lên một số nước đang phát triển khác, Chính phủ nước này thực ra đã kỳ vọng nhận được mức thuế thấp hơn. “Tôi đã hy vọng đạt được mức thuế ít nhất là 15% như Hàn Quốc hoặc Nhật Bản”, ông Sun Chanthol tiết lộ.

MỐI LO CỦA DOANH NGHIỆP

Doanh nghiệp tại nhiều nước đang phát triển giờ đây đang lo ngại về tác động của thuế quan tăng tại một thị trường quan trọng như Mỹ.

Ông Bernhard Wewengkang, một nhà điều hành của PT Great Giant Pineapple - một trong những nhà xuất khẩu dứa đóng hộp lớn nhất thế giới, có trụ sở tại đảo Sumatra, Indonesia - dự đoán nhu cầu sẽ giảm tại Mỹ, thị trường lớn nhất của công ty, do mức thuế 19% đối với hàng xuất khẩu của Indonesia sang thị trường Mỹ.

Ông hy vọng sẽ bán được nhiều dứa đóng hộp hơn sang các thị trường khác, nhưng tất cả các đối thủ cạnh tranh cũng có cùng hy vọng như vậy. Biên lợi nhuận của Great Giant Pineapple quá nhỏ để có thể giảm giá, đồng nghĩa với việc các nhà nhập khẩu Mỹ sẽ phải đối mặt với chi phí cao hơn và có thể đẩy một phần chi phí tăng thêm đó về phía người tiêu dùng. Ông Wewengkang lo ngại điều này sẽ ảnh hưởng đến doanh số và doanh thu của công ty.

Các nhà kinh tế và quan chức thương mại có lẽ đang băn khoăn trước việc một số quốc gia tránh được mức thuế cao còn một số khác thì không. Algeria và Libya phải đối mặt với mức thuế 30% đối với hàng xuất khẩu sang Mỹ, trong khi hàng hóa của Iraq sẽ bị đánh thuế 35%. Trong số các mức thuế cao nhất có mức thuế 41% áp dụng cho hàng hóa từ Syria. Sau nhiều năm chịu các lệnh trừng phạt khắc nghiệt, quốc gia này xuất khẩu rất ít sang Mỹ. Mức thuế đối với nước này thậm chí còn cao hơn mức thuế 39% đối với Thụy Sỹ, một trong số ít nước giàu bị ông Trump đánh thuế cao.

Ông Trump cũng đã áp mức thuế 50% đối với một số sản phẩm của Brazil, chẳng hạn như cà phê. Để biện minh cho việc áp thuế cao với nước này, ông đã bày tỏ không hài lòng với việc việc chính quyền hiện nay của Brazil xét xử cựu Tổng thống cánh hữu Jair Bolsonaro và có chính sách cứng rắn với các công ty công nghệ Mỹ.

Nam Phi phải chịu mức thuế 30%, bất chấp nỗ lực kéo dài nhiều tháng của các quan chức Nam Phi nhằm nhận được thuế suất thấp hơn.

Hàng trăm nghìn thùng carton cam quýt của Nam Phi đã được đóng gói và chờ xuất khẩu sang Mỹ trong những tuần tới - theo Hiệp hội Các nhà trồng cam quýt Nam Phi. “Việc thực thi thuế quan 30% sẽ đồng nghĩa rằng phần lớn số hoa quả này không thể bản được”, hiệp hội cho biết.