Chính phủ đã duyệt Quy hoạch điện quốc gia giai đoạn 7, điều chỉnh vào tháng 3/2016, trong điều chỉnh này không có quy hoạch nhà máy điện hạt nhân đến 2030. Việc cung ứng điện từ nay đến năm 2030 được Thủ tướng phê duyệt, trong đó đã đưa rất nhiều nguồn điện để đáp ứng nhu cầu phát triển năng lực điện quốc gia. 

Với các tính toán mới thì nhu cầu điện giai đoạn 2016-2020 tốc độ tăng trưởng điện năng khoảng 11%/năm, và giai đoạn 2021-2030 từ 7-8%/năm, thấp hơn nhiều so với bối cảnh năm 2009 khi Chính phủ trình Quốc hội thông qua chủ trương xây dựng điện hạt nhân.

Trong giai đoạn trước 2009 thì do tăng trưởng kinh tế ở mức cao nên nhu cầu tăng trưởng điện được dự báo là từ 17-20%/năm, do đó Chính phủ lấy mức tăng trưởng 22% làm phương án điều hành, để đảm bảo đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội. 

Với mức tăng trưởng đó, nguồn năng lượng ở trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu phát điện như là than, dầu khí, thủy điện. Hơn nữa, nguồn năng lượng sơ cấp nhập khẩu tại thời điểm đó giá thành cao, cho nên phương án điện hạt nhân là phương án cạnh tranh, có hiệu quả. 

Sau khi Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã thực hiện các thủ tục triển khai dự án. Nhưng tại thời điểm hiện nay, như tôi nói, nhu cầu tăng trưởng như tổng sơ đồ 7 đã hiệu chỉnh là không cao. Do đó, nguồn năng lượng sơ cấp trong nước và nhập khẩu đảm bảo được đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội.

Đặc biệt tại thời điểm hiện nay nguồn năng lượng sơ cấp nước ngoài như dầu mỏ, than thì giá thấp hơn nhiều so với thời điểm trước. Do đó, việc đầu tư điện hạt nhân không cạnh tranh được với các nguồn năng lượng khác về mặt kinh tế. Đó là lý do khi hiệu chỉnh sơ đồ 7 Thủ tướng phê duyệt đã không đưa nhà máy điện hạt nhân vào nữa.

Hiệu quả đầu tư và nhu cầu không phải là cấp thiết so với dự báo trước đây.

Tôi cũng xin nói rõ là việc này không liên quan gì đến việc dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, bởi theo kế hoạch trước đây thì phải đến 2029-2030 mới cấp điện. 

Trong giai đoạn 2018-2019 có khả năng thiếu điện ở miền Nam do nhu cầu phát triển điện ở miền Nam vẫn tăng cao, trong khi một số dự án điện như là điện than thì chậm tiến độ. Cho nên có nguy cơ thiếu điện trong các năm này.

Trước tình hình như vậy, Thủ tướng đã có cuộc họp với các bộ, ngành, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam để thảo luận các giải pháp cung ứng điện. Trong đó có các giải pháp cấp bách và giải pháp lâu dài. Giải pháp cấp bách là xem xét đầu tư đường dây tải điện từ miền Bắc vào miền Trung và miền Nam để tập trung nguồn điện vào miền Nam. 

Thứ hai là tập trung đầu tư các nguồn năng lượng mới tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời tại chỗ, đẩy nhanh tiến độ các dự án này, để đảm bảo cung cấp điện cho giai đoạn 2018-2019.

Đồng thời với hai phương án trên, thì việc đầu tư, đảm bảo các nguồn điện tại chỗ tại khu vực miền Nam phải đảm bảo tiến độ đưa vào vận hành. Đây là những vấn đề sống còn đối với việc cung ứng điện cho miền Nam. Thủ tướng chỉ đạo các chủ đầu tư sớm đưa các dự án đang xây dựng vào vận hành. 

Ngoài ra, EVN cũng kiến nghị các giải pháp lâu dài hơn, đó là đầu tư các nhà máy điện ở khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, chuyển sang chạy khí hóa lỏng. Trước mắt, Tập đoàn đang nghiên cứu chuyển trung tâm điện lực Tân Phước trước đây chạy than chuyển sang dung khí hóa lỏng để đáp ứng nhanh tiến độ cấp điện, đồng thời thu xếp các nguồn vốn đầu tư cho các dự án này.

Tiến tới thị trường bán lẻ điện cạnh tranh

Với các dự án đang xây dựng thì EVN đã thu xếp đủ vốn, trong đó có các nguồn vốn trong nước, nước ngoài đã ký hợp đồng vay, giải ngân theo đúng tiến độ đầu tư xây dựng.

Còn các dự án mới thì Tập đoàn cũng đang xây dựng các phương án huy động vốn, chẳng hạn như dự án trung tâm điện lực Quảng Trạch mà Thủ tướng vừa giao EVN làm chủ đầu tư, rồi trung tâm điện lực Tân Phước và một số dự án khác thì ngoài vốn Tập đoàn cân đối, chúng tôi đang xây dựng phương án huy động vốn nước ngoài.

Hiện nay các ngân hàng thương mại trong nước cũng đồng ý cho EVN vay vốn đầu tư các dự án này. 

Không riêng gì EVN mà đối với các nhà đầu tư khác được Chính phủ kêu gọi, khuyến khích đầu tư như các nhà đầu tư nước ngoài theo hình thức BOT, hoặc các nhà máy điện độc lập… Hiện nay một số chủ đầu tư cũng đang tiến hành các thủ tục tiến hành đầu tư.

Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Công Thương, các bộ ngành có liên quan triển khai sớm các thủ tục để sớm đưa các dự án này vào vận hành, cũng là để giảm áp lực vốn cho các doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt là EVN.

Tới đây EVN chỉ tập trung vào các dự án trọng điểm, đa mục tiêu và tập trung vào các dự án lưới điện truyền tải, lưới điện phân phối.

Theo tỷ lệ trước đây thì EVN chiếm 38%. Tuy nhiên vừa rồi Chính phủ giao thêm cho EVN một số dự án mới, thì tỷ lệ này cao hơn so với trước đây.

Để thực hiện lộ trình thị trường điện, Chính phủ đã có quyết định 23 về thực hiện thị trường điện 3 cấp độ là thị trường phát điện cạnh tranh, bán buôn điện cạnh tranh và bán lẻ điện cạnh tranh. Hiện nay chúng ta đang thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh.

Trong năm 2016 Bộ Công Thương, EVN đang nghiên cứu mô hình cho ra đời thị trường bán buôn điện cạnh tranh, tiến tới là thị trường bán lẻ điện cạnh tranh. 

Để thực hiện chủ trương này, đồng thời với lộ trình thì Chính phủ đang chỉ đạo tái cơ cấu ngành điện nói chung và tái cơ cấu EVN nói riêng. Trong tái cơ cấu EVN thì khâu phát điện, ba tổng công ty phát điện sẽ ra cổ phần hóa, và tiến tới sau 2 năm cổ phần hóa nếu các tổng công ty này tự chủ được thì có thể thoái hết vốn của nhà nước và có thể tách ra khỏi Tập đoàn Điện lực Việt Nam. 

Như vậy trong cạnh tranh khâu phát điện thì EVN chỉ có quản lý các nhà máy đa mục tiêu, mà theo tiêu chí Chính phủ mới ban hành thì có 6 nhà máy đa mục tiêu (ngoài phát điện ra thì có nhiệm vụ thoát lũ, cung cấp nước tưới tiêu). Đối với các nhà máy mới mà EVN xây dựng thì sau này cũng sẽ cổ phần hóa.