Hoàn thiện thể chế để mở đường cho mô hình kinh tế biển xanh, hiện đại và bền vững

Tại Hội thảo “Thể chế, quy hoạch - Cơ hội cho phát triển kinh tế biển xanh” diễn ra ngày 6/6/2025, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân cho rằng việc triển khai đồng bộ Quy hoạch không gian biển quốc gia, cùng với các quy hoạch chuyên ngành như thủy sản, điện lực, năng lượng tái tạo,... cần được đặt trong một tầm nhìn dài hạn, gắn kết chặt chẽ với các mục tiêu phát triển bền vững và chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước.

ĐỘNG LỰC CHÍNH SÁCH VỮNG CHẮC CHO KINH TẾ BIỂN

Thứ trưởng Lê Minh Ngân nhấn mạnh Đảng và Nhà nước ta luôn xác định phát triển kinh tế biển là một trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững đất nước.

Trong đó, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về Phát triển Khoa học, Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về Hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật; Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về Phát triển kinh tế tư nhân, được ví như “Bộ tứ trụ cột” mở đường để Việt Nam vững vàng tiến vào kỷ nguyên biển xanh, số hóa và sáng tạo.

Ngay tại Nghị quyết số 36-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đã vạch rõ tầm nhìn chiến lược và hệ thống giải pháp toàn diện nhằm hiện thực hóa khát vọng: “Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển”.

Năm 2025 đánh dấu một giai đoạn bản lề với nhiều chuyển động quan trọng trong thể chế, chính sách và quy hoạch liên quan đến kinh tế biển. Trong đó, Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Đây là bước đi mang tính cải cách hành chính sâu rộng, tác động trực tiếp tới quản trị biển và không gian phát triển ven biển.

Nghị định số 65/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành đã tháo gỡ các điểm nghẽn trong tiếp cận không gian biển, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để khảo sát, phát triển điện gió ngoài khơi - một lĩnh vực đầy triển vọng.

Đáng chú ý, việc triển khai Quy hoạch không gian biển quốc gia và Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia trong giai đoạn này đặt ra yêu cầu cao về sự thống nhất, đồng bộ và kịp thời giữa quy hoạch - thể chế - tổ chức thực hiện. Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng các địa phương ven biển như Quảng Bình cần chủ động nắm bắt cơ hội, đồng thời có tầm nhìn dài hạn để ứng phó với những thách thức mới, nhất là trong bối cảnh sắp xếp lại đơn vị hành chính theo Nghị quyết số 18-NQ/TW.

"Việc triển khai đồng bộ Quy hoạch không gian biển quốc gia, cùng với các quy hoạch chuyên ngành như thủy sản, điện lực, năng lượng tái tạo,... cần được đặt trong một tầm nhìn dài hạn, tích hợp, gắn kết chặt chẽ với các mục tiêu phát triển bền vững và chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước," Thứ trưởng Lê Minh Ngân nhấn mạnh.

PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN XANH, ĐỊNH VỊ TRUNG TÂM KINH TẾ BIỂN CỦA KHU VỰC

Theo ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, kinh tế biển không chỉ là động lực tăng trưởng, mà còn là biểu tượng cho khát vọng trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển.

Với việc hợp nhất tỉnh, cải cách hành chính và mục tiêu tăng trưởng hai con số, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lịch sử để định vị trung tâm kinh tế biển của khu vực. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tham vọng trên, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp, cộng đồng, cùng với sự cam kết mạnh mẽ trong bảo vệ môi trường và chủ quyền biển đảo.

“Kinh tế biển Việt Nam, nếu được khai thác đúng cách, sẽ là chìa khóa để đưa nước ta tiến xa trên hành trình thịnh vượng và bền vững,” ông Toàn nhấn mạnh.

Tại hội thảo, các đại biểu cũng thống nhất nhiều quan điểm quan trọng để Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển. Cụ thể, về thể chế mới, đặc biệt là Nghị định 65/2025/NĐ-CP, các đại biểu cho rằng các văn bản đang tạo dựng nền tảng pháp lý quan trọng cho phát triển điện gió ngoài khơi. Để các chính sách đi vào cuộc sống, cần tiếp tục đồng bộ hóa các quy định pháp luật, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường phối hợp hiệu quả giữa các cấp, các ngành.

Một lĩnh vực then chốt khác là ngành thủy sản. Là một trong năm ngành kinh tế biển chủ lực, thủy sản không chỉ đóng góp lớn về mặt kinh tế mà còn là trụ đỡ sinh kế cho hàng triệu người dân ven biển. Tuy nhiên, ngành này cũng đang chịu áp lực lớn từ suy giảm nguồn lợi, biến đổi khí hậu và yêu cầu hội nhập quốc tế.

Về quy hoạch khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản theo hướng xanh, bền vững, các chuyên gia khẳng định đây là một hướng đi đúng đắn, phù hợp với xu thế toàn cầu và các cam kết quốc tế về bảo tồn đa dạng sinh học biển.

Theo Thứ trưởng Lê Minh Ngân, "việc thực hiện hiệu quả Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050, là chìa khóa để tái cấu trúc ngành theo hướng xanh, bền vững, có trách nhiệm và phù hợp với thông lệ quốc tế".

Đối với khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, các ý kiến cũng xác định là động lực để Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị biển toàn cầu, đúng như tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW.

Đặc biệt, trong bối cảnh tái cấu trúc không gian phát triển theo Nghị quyết 18-NQ/TW, đại diện lãnh đạo các địa phương ven biển, trong đó có Quảng Bình, cũng thống nhất rằng cần chủ động đề xuất cơ chế đặc thù, thúc đẩy liên kết vùng và thu hút đầu tư bền vững dựa trên tiềm năng, lợi thế sẵn có của mình.

Một vấn đề khác cũng được các chuyên gia đề cao đó là hợp tác đa phương, liên ngành giữa Trung ương và địa phương, khu vực tư nhân và các tổ chức quốc tế. Đây sẽ là yếu tố quyết định để xây dựng một nền kinh tế biển xanh, hiện đại, có khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu.

Lắng nghe chia sẻ từ các đại biểu, Thứ trưởng Lê Minh Ngân khẳng định Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt phát triển mới, khi mô hình kinh tế xanh, phát thải thấp và tuần hoàn không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu tất yếu. Với tiềm năng to lớn, định hướng chiến lược rõ ràng và sự đồng hành tích cực của cộng đồng quốc tế, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để vươn lên trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu đó, Thứ trưởng đề nghị các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp tiếp tục chủ động cập nhật, áp dụng hiệu quả các chính sách, quy định mới, đặc biệt trong lĩnh vực giao khu vực biển và phát triển năng lượng tái tạo; đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tiên tiến trong khai thác, nuôi trồng và bảo tồn biển; tăng cường phối hợp liên ngành, liên vùng, gắn kết giữa quy hoạch quốc gia và nhu cầu thực tiễn của từng địa phương.

Cùng với đó, các địa phương cần mở rộng hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực tài chính xanh, công nghệ, quản trị biển và chia sẻ kinh nghiệm; nâng cao nhận thức cộng đồng về phát triển bền vững và trách nhiệm bảo vệ môi trường biển.

“Bộ Nông nghiệp và Môi trường cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng các địa phương, doanh nghiệp và các đối tác phát triển để hoàn thiện thể chế, mở đường cho mô hình kinh tế biển xanh, hiện đại và bền vững,” Thứ trưởng nhấn mạnh.