Sáng nay 26/7 tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập (01/7/1975 – 01/7/2025), đánh dấu chặng đường nửa thế kỷ hình thành, phát triển và cống hiến không ngừng nghỉ vì sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

NỬA THẾ KỶ GÓP SỨC XÂY NỀN KINH TẾ ĐẤT NƯỚC

Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam ra đời năm 1974, theo Quyết định 76/BT ngày 1/7/1975 do Bộ trưởng Phủ Thủ tướng Trần Hữu Dực ký, nhằm tạo ra một diễn đàn để tập hợp các nhà kinh tế Việt Nam, đáp ứng yêu cầu hoạt động trong nước và đối ngoại.

Chủ tịch đầu tiên của Hội là Giáo sư Trần Phương, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế học (Nay là Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới) và là Hiệu trưởng đầu tiên của trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội.

Theo GS.TSKH Nguyễn Quang Thái, Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, trong giai đoạn đầu, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đã bám sát những hoạt động kinh tế sôi động của đất nước trong thời kỳ kế hoạch hóa tập trung. Hoạt động học thuật của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam ở trong nước chủ yếu dựa vào hai cơ sở: Viện Kinh tế học, và trường Đại học Kinh tế Kế hoạch. Các cán bộ thành viên của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đã tích cực tham gia nghiên cứu thực địa trên nhiều lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, từ hoạt động khai thác than, phát triển quan hệ liên kết nông – công nghiệp trong ngành chè cho đến các hoạt động kinh tế cửa khẩu.

Từ những nghiên cứu thực địa đó, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đã có nhiều đề xuất với Đảng và Nhà nước nhằm đổi mới toàn diện mô hình kinh tế của đất nước. Có thể nói, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh của mình, góp phần vào công cuộc Đổi mới đất nước do Đại hội Đảng lần thứ VI khởi xướng.

Bước sang giai đoạn nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường định hướng XHCN, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam cũng đã có những điều chỉnh quan trọng và kịp thời trong phương hướng hoạt động.

Đại hội lần thứ Hai của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam (năm 1990) đã xác định bốn nhóm hoạt động trọng của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam là: (1) nghiên cứu khoa học, tư vấn - giám định; (2) đào tạo - phổ biến kiến thức; (3) báo chí - xuất bản; và (4) các hoạt động đối ngoại. Cùng với đó, một nhiệm vụ khác là phát triển tổ chức của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam.

Chỉ trong một thời gian ngắn, tổ chức của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đã mở rộng quy mô: Hội Khoa học kinh tế Trường đại học Kinh tế quốc dân và Hội Khoa học kinh tế và quản lý Thành phố Hồ Chí Minh thành lập trước Đại hội II đã gia nhập Hội. Ba hội khoa học kinh tế ngành được thành lập: Hội Khoa học Kinh tế Năng lượng, Hội Khoa học Kinh tế Cơ khí và Hội Khoa học Kinh tế Nông Lâm nghiệp.

Tổ chức Hội cũng được hình thành ở các tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Sơn La, thành phố Nam Định, một số trường đại học và viện nghiên cứu. Và quan trọng nhất là sự thay đổi mạnh mẽ về tư duy kinh tế, tư duy xây dựng mô hình và phát triển chiến lược kinh tế của đất nước.

Tới trước Đại hội lần thứ III (tháng 10 năm 2021), Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đã quy tụ được hơn 1.000 nhà khoa học. Trong đó, 20 chi hội được thành lập trên khắp cả nước có sự tham gia của 500 thành viên. Trung ương Hội đã thành lập được một trường đại học là Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội (tiền thân là trường Đại học Quản lý và Kinh doanh Hà Nội), và một cơ quan báo chí là Tạp chí Kinh tế Việt Nam (tiền thân là Thời báo Kinh tế Việt Nam) và 18 trung tâm nghiên cứu, đào tạo, tư vấn khoa học.

Trải qua 50 năm hoạt động và phát triển, đến nay Hội đã có trên 2.000 hội viên sinh hoạt trong gần 20 phân hội (các hội ngành và tỉnh thành), 26 chi hội. Có 17 đơn vị khoa học trực thuộc Trung ương Hội đang hoạt động, trong đó Tạp chí kinh tế Việt Nam vẫn tiếp tục giữ vững vị trí là một trong những cơ quan báo chí có uy tín hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực phân tích, bình luận về kinh tế.

Trường Đại học Kinh doanh và công nghệ đã lớn mạnh với hơn 30.000 sinh viên thuộc 27 chuyên ngành đào tạo về kinh tế và kỹ thuật, và các viện, trung tâm nghiên cứu, đào tạo, tư vấn và triển khai.

ĐÓNG GÓP NGÀY CÀNG RÕ NÉT

Trong thời gian gần đây, Hội đã có tiếng nói phản biện tích cực trong nhiều sự kiện quan trọng như đóng góp ý kiến cho văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII và cho dự thảo văn kiện Đại hội lần thứ XIV, các đề án tăng trưởng cao về kinh tế, một số chiến lược quốc gia, một số dự thảo luật, dự án phát triển đường sắt tốc độ cao, qui hoạch phát triển của một số địa phương…

Nhiều bài viết, nghiên cứu của các hội viên đã được công bố dưới dạng sách chuyên khảo và các ấn phẩm khác, thể hiện tiếng nói phản biện có tính xây dựng và trách nhiệm của Hội.

Về quan hệ đối ngoại, theo GS-TSKH Nguyễn Quang Thái, ngay sau khi thành lập năm 1974, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đã tham gia như thành viên chính thức của Hội Khoa học Kinh tế Quốc tế (International Economic Association IEA), một tổ chức quốc tế tạo điều kiện để các nhà kinh tế quốc tế giao lưu, trao đổi kiến thức và kinh nghiệm. Hội cũng là thành viên tích cực, có trách nhiệm của Liên hiệp các hội Kinh tế ASEAN (FAEA), một trong số ít các tổ chức xã hội dân sự được nêu tên như một bộ phận hữu cơ trong cơ cấu tổ chức của ASEAN, từ năm 2002.

Từ đó đến nay, Hội đã thường niên cử đại biểu tham dự các Hội nghị khoa học quốc tế của FAEA với tư cách là thành viên chủ tịch đoàn, chủ trì các nhóm thảo luận và diễn giả, trình bày tham luận khoa học tại Hội nghị. Đặc biệt, năm 2022, Hội đã đăng cai tổ chức Hội nghị khoa học quốc tế lần thứ 45 của FAEA ở Việt Nam, gây được tiếng vang trong cộng đồng FAEA và thường xuyên được các hội kinh tế của các nước bạn mời tham gia các sự kiện quốc tế khác.

50 năm qua, dù đạt được những thành tựu rất lớn, góp phần quan trọng trong việc giúp các cơ quan quản lý từ Trung ương tới địa phương hoạch định các chính sách kinh tế lớn, tuy nhiên theo GS-TSKH Nguyễn Quang Thái, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam cũng gặp không ít thách thức. 

Hiện tất cả các ủy viên Ban Chấp hành Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam đều đang hoạt động kiêm nhiệm, hoàn toàn dựa trên trách nhiệm đối với Hội và mong muốn được đóng góp cho sự phát triển của Hội, nhưng điều đó cũng khiến hoạt động của Hội thiếu tính chuyên nghiệp, kịp thời.

Nguồn tài chính để duy trì và phát triển hoạt động Hội còn rất eo hẹp. Hội chưa có một chiến lược huy động và sử dụng nguồn lực khả thi làm cơ sở cho sự phát triển bền vững của Hội.

Nhân dịp Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập, thay mặt Ban chấp hành Trung ương Hội,  GS.TSKH Nguyễn Quang Thái kêu gọi và mong muốn nhận được những ý kiến hiến kế tâm huyết, thẳng thắn và sâu sắc của các thành viên của Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam để giúp Hội nắm bắt cơ hội và vượt qua những thách thức.