Theo ông Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên - Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện tại, lực lượng lao động Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức như khoảng cách kỹ năng lớn, nguồn nhân lực cho chuyển đổi số còn thiếu cả về số lượng lẫn chất lượng.

LAO ĐỘNG CÓ KỸ NĂNG TẬP TRUNG Ở CÁC THÀNH PHỐ LỚN

Tính đến nay, cả nước có hơn 240 trường đại học, 390 trường cao đẳng, 427 trường trung cấp, 1.058 trung tâm giáo dục nghề nghiệp, 618 trung tâm giáo dục thường xuyên và 10.469 trung tâm học tập cộng đồng. Tuy nhiên, đến quý 2/2025, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ mới đạt 29,1% (theo báo cáo của Cục Thống kê, quý 2/2025).

Về nhân lực công nghệ cao, Việt Nam hiện có khoảng 500.000 lao động trong lĩnh vực công nghệ thông tin, nhưng nhu cầu thực tế lên tới 2 triệu người vào năm 2030. Đặc biệt, thiếu hụt nhân lực trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, an ninh mạng và internet vạn vật.

“Sự thiếu hụt này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng phát triển các ngành công nghệ cao, mà còn làm chậm quá trình chuyển đổi số của toàn nền kinh tế”, ông Phạm Vũ Quốc Bình lo ngại.

Về phân bổ theo ngành nghề, lao động có kỹ năng số chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn và trong lĩnh vực dịch vụ, trong khi nông nghiệp và công nghiệp chế tạo - hai trụ cột của nền kinh tế vẫn chưa được số hóa đầy đủ. Theo ông Bình, điều này tạo ra sự bất cân xứng trong phát triển và hạn chế khả năng tận dụng tối đa tiềm năng của chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã cam kết đạt mục tiêu carbon trung tính vào năm 2050 và đang đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh. Song các chuyên gia cho rằng, nguồn nhân lực phục vụ tăng trưởng xanh vẫn còn rất hạn chế so với yêu cầu thực tế.

Về quy mô, ông Bình cho biết lực lượng lao động trong các ngành kinh tế xanh hiện chỉ chiếm khoảng 3 - 5% tổng số lao động, chủ yếu tập trung trong nông nghiệp hữu cơ và năng lượng tái tạo. Con số này còn rất khiêm tốn so với tiềm năng và yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.

Về chất lượng, hiện tại thiếu nhân lực có chuyên môn cao trong thiết kế, vận hành và bảo trì các hệ thống công nghệ xanh. Đặc biệt thiếu kỹ sư môi trường, chuyên gia quản lý chất thải, và nhân lực trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Về ý thức, nhiều lao động chưa có đủ hiểu biết về tầm quan trọng của tăng trưởng xanh và chưa được trang bị các kỹ năng cần thiết để chuyển đổi sang các công việc xanh.

CẦN CƠ CHẾ THU HÚT DOANH NGHIỆP THAM GIA ĐÀO TẠO

Giải quyết những “điểm nghẽn” đề cập ở trên, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên Phạm Vũ Quốc Bình nhấn mạnh, cần coi việc đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một trong những điều kiện tiên quyết thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và tăng trưởng xanh.

Tiếp nữa, cần tăng cường đầu tư nguồn lực để tổ chức đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng cho người lao động, giúp ổn định việc làm, chuyển đổi công việc, nghề nghiệp. Đồng thời, ưu tiên đào tạo cho lao động vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa và nhóm đối tượng yếu thế...

Đặc biệt, cần tổ chức rà soát, đánh giá xác định nhu cầu nguồn nhân lực về quy mô, cơ cấu trình độ, lĩnh vực ngành nghề, kỹ năng, đặc biệt là các kỹ năng phục vụ chuyển đổi số và tăng trưởng xanh.

Giải pháp nữa cũng cần tính đến là thực hiện đào tạo nghề theo nhu cầu học nghề của người lao động, đáp ứng nhu cầu của người sử dụng lao động và yêu cầu của thị trường. Gắn việc đào tạo với định hướng phát triển kinh tế - xã hội, quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa; lựa chọn ngành, nghề phát huy hiệu quả sản xuất, chú trọng các ngành nghề phục vụ chuyển đổi số và tăng trưởng xanh.

Chương trình đào tạo cũng cần được cập nhật thường xuyên; tích hợp giáo dục kỹ năng số cho học sinh, sinh viên trong chương trình giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học; đặc biệt coi trọng kỹ năng sử dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo.

Hơn hết, ông Bình nhấn mạnh cần xây dựng cơ chế, chính sách để tăng cường thu hút sự tham gia của doanh nghiệp vào quá trình đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng cho người lao động.