Ngày 11/8/2025, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo “Phát triển nhân lực – điều kiện tiên quyết cho kinh tế số và tăng trưởng xanh”.

Tại hội thảo, các diễn giả tham dự đều cho rằng trong bối cảnh số hóa, xanh hóa và phát triển bền vững, người lao động phải được định vị là lực lượng trung tâm – từ vai trò thực thi sang vai trò kiến tạo giá trị và năng lực cạnh tranh.

38 TRIỆU NGƯỜI LAO ĐỘNG CHƯA QUA ĐÀO TẠO 

Theo ông Nguyễn Khánh Long, Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ Nội vụ), tăng trưởng kinh tế truyền thống dựa vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ đang dần tới hạn. Trong khi đó, các mô hình phát triển bền vững ngày càng đòi hỏi sự đóng góp của lực lượng lao động có trình độ cao, có khả năng tiếp cận công nghệ mới, tư duy đổi mới sáng tạo và tuân thủ các tiêu chuẩn phát triển xanh.

Trong kỷ nguyên hậu tài nguyên và nền kinh tế tri thức, nguồn nhân lực trở thành yếu tố nội sinh quan trọng nhất thúc đẩy tăng trưởng. “Không có nguồn nhân lực chất lượng, mọi chính sách, mọi công nghệ và mọi nguồn vốn đều không thể phát huy hiệu quả tối đa. Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, quốc gia nào sở hữu lực lượng lao động có năng lực đổi mới sáng tạo, làm chủ công nghệ và thích ứng nhanh sẽ nắm lợi thế”, ông Long nhấn mạnh.

Tuy nhiên, tại hội thảo, nhiều ý kiến cũng cảnh báo còn khoảng cách đáng kể giữa chương trình đào tạo và nhu cầu thực tiễn.

Theo Báo cáo giám sát số 1385/BC-ĐGS ngày 6/8/2025 của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, đến năm 2024, Việt Nam có khoảng 38 triệu lao động chưa qua đào tạo từ sơ cấp trở lên. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ ở Việt Nam mới chỉ đạt khoảng 28,3%, thấp hơn nhiều so với mặt bằng chung của các quốc gia trong khu vực ASEAN.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đặc biệt, nguy cơ bị bỏ lại phía sau đặc biệt lớn với nhóm lao động phổ thông, tuổi trung niên và lao động nữ tại các khu công nghiệp nếu không kịp thời tái đào tạo.

Bà Vi Thị Hồng Minh, Phó Giám đốc Văn phòng Giới sử dụng lao động, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết hiện tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có bằng, chứng chỉ mới chiếm khoảng 28%, thiếu cả về số lượng và trình độ chuyên môn kỹ thuật, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao.

AI PHÁT TRIỂN QUÁ NHANH, TẠO SỨC ÉP KHỔNG LỒ LÊN NGƯỜI LAO ĐỘNG

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương, Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, nhân lực không chỉ thực hiện công việc mà còn là người đề xuất ý tưởng, ứng dụng công nghệ, và tạo ra giá trị mới cho doanh nghiệp. Một đội ngũ nhân sự chất lượng cao giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh với thị trường, đổi mới sản phẩm và vượt qua thách thức.

“Trong môi trường toàn cầu hóa, nhân lực là lợi thế cạnh tranh bền vững hơn cả vốn hay công nghệ. Việc hoạch định, đào tạo và giữ chân nhân tài là chiến lược dài hạn giúp doanh nghiệp phát triển ổn định”, bà Hương nói.

Vì thế, đã đến lúc phải thay đổi tư duy căn bản, xem đào tạo là khoản đầu tư chiến lược, không phải một mục chi phí, bởi “nhân viên không phải là một dòng trên bảng lương, họ chính là tài sản tạo ra giá trị".

Theo bà Lan Hương, đầu tư vào kỹ năng cho người lao động cũng giống như nâng cấp động cơ của một nhà máy, để người lao động đạt hiệu suất cao hơn và tạo ra sản phẩm tinh xảo hơn. Quá trình này không chỉ dừng lại ở việc bổ sung kiến thức, mà phải kiến tạo một văn hóa học tập an toàn.

Khi đó, việc học tập, nâng cấp kỹ năng diễn ra thường xuyên, kịp thời và gắn chặt với tiến trình đổi mới công nghệ cũng như các tiêu chuẩn xanh, giúp người lao động không bị bỏ lại phía sau trong cuộc chuyển đổi kép.

Thạc sĩ Nguyễn Phong Anh, Dự án nâng cao năng lực trí tuệ nhân tạo tạo sinh META – VNU, chia sẻ rằng hiện nay AI phát triển quá nhanh, dẫn đến sức ép khổng lồ của đối với doanh nghiệp, người lao động đó là có nhiều người lao động cần tái đào tạo.

“Hiện nay, có tình trạng rất thiếu người lao động cho tác vụ công nghệ cao, nhưng thừa lao động trình độ thấp. Điều này có thể dẫn đến đồng hồ tháp, ở trên là người được hưởng lương rất cao, dưới cùng là người không có công nghệ, không có đào tạo. Do vậy, đào tạo lại là sống còn của doanh nghiệp, phải tìm cách tự đào tạo lại”, chuyên gia Nguyễn Phong Anh nói.

Do đó, ông Nguyễn Phong Anh mong muốn doanh nghiệp hãy dành cho người lao động không gian để thử nghiệm những ý tưởng mới, bởi hiện nay tốc độ thay đổi quá nhanh, để người lao động có thể sử dụng công nghệ mới nhất, tạo vòng lặp cải tiến không ngừng, chia sẻ trong doanh nghiệp.