Dài 365m, rộng 64,9m, tổng tải 250.800 tấn, hành khách tối đa 7.600, Icon of the Seas là tàu du lịch lớn nhất hạ thủy “mở hàng” năm 2024. Siêu tàu này thuộc lớp Icon đầu tiên của Tập đoàn tàu biển toàn cầu Royal Caribbean Group có trụ sở tại Mỹ và là tàu đầu tiên trong số 3 tàu chạy bằng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), được coi là một sự thay thế bền vững hơn so với các loại nhiên liệu khác.

Các chuyên gia của CLIA đánh giá, du lịch tàu biển giờ đây không hề đắt đỏ, thậm chí dần trở nên phổ biến trong bối cảnh các nhà khai thác tìm mọi cách thu hút hành khách quay trở lại sau đại dịch Covid-19. Dù vậy, bên cạnh lợi ích kinh tế, các siêu tàu du lịch biển cũng đem lại các tác động tới môi trường những nơi đi qua. Với sức chứa hàng ngàn hành khách, các siêu tàu thải khói nghiêm trọng đến mức người dân địa phương có thể ngửi, nhìn thấy, thậm chí "nếm" chúng trong không khí.

Các công ty đã đầu tư đáng kể trong thập niên qua để phát triển các công nghệ mới giúp giảm lượng khí thải. Nhưng các nhà phân tích ô nhiễm biển ở Đức và Brussels cho rằng, một con tàu lớn như Icon of the Seas có thể đốt ít nhất 150 tấn nhiên liệu/ngày và thải ra nhiều lưu huỳnh hơn vài triệu ô tô, nhiều khí NO2 hơn tất cả phương tiện giao thông đi qua một thị trấn cỡ trung bình và lượng khí thải dạng hạt nhiều hơn hàng ngàn xe buýt ở London.

Theo nhà phân tích ô nhiễm độc lập hàng đầu của Đức Axel Friedrich, một tàu du lịch lớn sẽ thải ra hơn 5 tấn khí thải NOX và 450kg hạt siêu mịn/ngày. Bill Hemmings, chuyên gia hàng hải tại nhóm Giao thông vận tải và môi trường có trụ sở tại Brussels, cho biết: “Những con tàu này đốt nhiên liệu bằng cả thị trấn. Chúng sử dụng nhiều năng lượng hơn tàu container và ngay cả khi chúng đốt nhiên liệu có hàm lượng lưu huỳnh thấp, nó còn tệ hơn 100 lần so với dầu diesel trên đường”.

Tại một số điểm du lịch châu Âu, việc đón tàu du lịch cỡ lớn đang được "đặt lên bàn cân" để so sánh giữa lợi ích và nguy cơ hoạt động này gây ra cho môi trường, xã hội và kinh tế địa phương. Một tổ chức phi chính phủ là Transport & Environment báo cáo rằng 218 tàu biển hoạt động ở châu Âu năm 2022 đã phát thải lượng oxit lưu huỳnh nhiều hơn 4 lần so với tất cả số ô tô của châu lục này.

Ngay cả lợi ích dễ thấy nhất của tàu biển cũng bị đánh giá lại, đó là khả năng chi tiêu mua sắm của hàng triệu khách tàu biển tại các điểm đến châu Âu mỗi năm. Thực tế là trên những tàu biển cỡ lỡn, ví dụ như tàu Wonder of the Seas, tất cả đồ ăn thức uống hay đồ lưu niệm, kể cả xa xỉ phẩm thường có sẵn trên tàu. Tàu Wonder of the Seas có tới 20 nhà hàng, một rạp hát và các cửa hàng miễn thuế. Một nghiên cứu từ Bergen, Na Uy cho rằng có tới 40% số hành khách chưa bao giờ rời khỏi các tàu du lịch. Tại các cảng ở châu Âu, các tàu du lịch chỉ lưu lại trung bình 8 giờ đồng hồ hoặc ít hơn tùy hành trình.

Theo ông Laurent Lhardit, Phó thị trưởng chuyên trách du lịch Marseille (Pháp), lợi ích kinh tế do nhóm du khách này mang lại không đáng kể so với những thiệt hại cho môi trường. “Mỗi con tàu như một thành phố với 6.000 – 8.000 dân, nên đương nhiên là nhu cầu năng lượng của tàu sẽ rất cao, gây sức ép về môi trường, trong khi thời gian tàu dừng ở cảng để khách lên bờ đi thăm quan là quá ngắn nên cũng không đóng góp được nhiều cho kinh tế Marseille,” ông Lhardit nói.  

Marseille không phải nơi đầu tiên và duy nhất cả ở Pháp và châu Âu phản đối các tàu du lịch biển. Năm 2021, Venice (Italy) đã cấm các tàu du lịch lớn neo đậu ở trung tâm văn hóa lịch sử của thành phố và tàu du lịch không còn được phép chạy vào kênh Giudecca của Venice, do những con tàu khổng lồ đã che khuất các cảnh quan lâu đời. Thiệt hại từ hoạt động du lịch tàu biển đối với khu đầm phá khiến UNESCO khuyến cáo đưa Di sản thế giới Venice vào danh sách “đang bị đe dọa”.

Thành phố Palma de Mallorca (Balearic, Tây Ban Nha) hiện cũng đang xem xét áp dụng lại các giới hạn đối với tàu du lịch, từng được áp dụng lần đầu tiên vào năm 2022. Quy định này sẽ chỉ cho phép 3 tàu cập cảng mỗi ngày và chỉ có 1 tàu trong số đó được phép có sức chứa hơn 5.000 hành khách. Các chính trị gia ở Tây Ban Nha cũng đã đề xuất các quy định chặt chẽ hơn về thuế và việc sử dụng nhiên liệu gây ô nhiễm của tàu du lịch.

Một trung tâm du lịch khác ở Tây Ban Nha là Barcelona cũng đã dừng cho phép tàu du lịch cập cảng phía Bắc từ tháng 10/2023. Khoảng 340 tàu đến Barcelona mỗi năm, từ nay sẽ phải cập một bến khác cách khá xa khu dân cư của thành phố. Barcelona cũng áp dụng quy định mỗi bến một tàu, giờ đây chỉ có 7 tàu du lịch có thể cập cảng cùng một lúc. Tương tự, tại Amsterdam (Hà Lan), hội đồng thành phố này đã bỏ phiếu đóng cửa bến du thuyền nhằm hạn chế ô nhiễm và giảm lượng khách du lịch.

Các tàu du lịch đến thăm Scotland sẽ phải chịu một khoản thuế mới theo kế hoạch được Đảng Xanh (Scottish Green) công bố gần đây. Khoản thuế này sẽ giải quyết "thách thức kép" về khí thải và tình trạng quá tải du lịch. Một lãnh đạo của Đảng Scottish Green khẳng định một con tàu tạo ra lượng khí thải tương đương với 12.000 ô tô, vì vậy thuế du lịch sẽ khuyến khích các hãng sử dụng loại tàu ít gây ô nhiễm hơn.

Sau hơn 2 năm trì trệ do tác động của đại dịch Covid-19, ngành du lịch trên biển đã có dấu hiệu tăng trở lại (hơn 7%) vào năm 2023, với tổng cộng 31,7 triệu lượt khách quốc tế. Theo dự báo của CLIA, 3 năm tới, ngành du lịch tàu biển sẽ thu hút khoảng 40 triệu lượt hành khách. Theo đó, du thuyền khổng lồ sẽ phục vụ số đông, giá cả phải hợp lý cho một kỳ nghỉ gia đình, trong khi du thuyền cỡ vừa nhắm vào lượng hành khách vừa phải nhưng lại là khách có nhiều tiền hơn.

Cũng theo CLIA, các hãng du lịch đã đặt mua 63 chiếc tàu trong vòng 5 năm tới, bên cạnh 350 chiếc đang hoạt động với chi phí đầu tư lên tới 47 tỷ EUR ở châu Âu. Đồng thời ngành tàu biển cũng đang thực hiện nhiều động thái nhằm cải thiện các tác động đến môi trường và xã hội. Một số hãng du thuyền đã cam kết cắt giảm 40% lượng khí thải carbon vào năm 2030, thậm chí có hãng tàu đã đăng ký cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 (net zero) vào năm 2050.