Thưa ông, với vai trò là đơn vị thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia, NIC có nhận định gì về xu hướng ứng dụng AI trong ngành báo chí – đặc biệt trong việc thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu nội dung?

AI và nội dung số là hai trong chín lĩnh vực trọng tâm mà NIC tập trung phát triển và xây dựng hệ sinh thái. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong ngành báo chí không còn là xu hướng tương lai, mà đã trở thành một công cụ phổ biến, làm thay đổi căn bản cách thức thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu nội dung.

AI đang giúp ngành báo chí chuyển mình từ “đưa tin” sang “kiến tạo tri thức”, khi các mô hình học sâu và xử lý ngôn ngữ tự nhiên cho phép phân tích lượng dữ liệu khổng lồ trong thời gian thực, nhận diện xu hướng, thấu hiểu độc giả và tự động hóa quy trình sản xuất nội dung với độ chính xác ngày càng cao. Điều này không chỉ giúp tăng tốc độ phản ứng thông tin, mà còn mở ra một chuẩn mực mới về báo chí dữ liệu, báo chí điều tra và báo chí phục vụ chuyển đổi số quốc gia.

Tuy nhiên, với những tiềm năng đó cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về đạo đức AI, xác minh nguồn tin, kiểm soát thiên lệch và đảm bảo giá trị cốt lõi của báo chí. Đó là sự thật, tính khách quan và trách nhiệm xã hội. Đây cũng là những nội dung NIC quan tâm khi đồng hành cùng các đơn vị báo chí, doanh nghiệp công nghệ và cơ quan quản lý trong quá trình hỗ trợ, phát triển lĩnh vực AI và nội dung số.

Ông có thể chia sẻ những mô hình hay kinh nghiệm quốc tế mà Việt Nam có thể học hỏi trong việc ứng dụng AI vào báo chí hiện đại?

Trên thế giới hiện nay, nhiều quốc gia đã đi đầu trong việc ứng dụng AI vào ngành báo chí, và Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo những mô hình này để định hình lộ trình phát triển phù hợp với điều kiện thực tiễn trong nước.

Một ví dụ tiêu biểu là BBC của Vương quốc Anh với hệ thống Juicer – nền tảng sử dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích dữ liệu âm thanh và hình ảnh, tự động tóm tắt nội dung nhằm hỗ trợ công việc biên tập nhanh chóng và hiệu quả. Tại Mỹ, Washington Post triển khai Heliograf - một công cụ AI có khả năng tự động sản xuất bản tin theo thời gian thực, giúp tối ưu hóa quy trình đưa tin trong các sự kiện có tính chu kỳ cao như thể thao hay bầu cử. Bên cạnh đó, Associated Press cũng ứng dụng nền tảng Automated Insights để tạo ra hàng ngàn bản tin tài chính và thể thao mỗi tháng với độ chính xác và tốc độ vượt trội.

Những mô hình này cho thấy xu hướng chuyển đổi từ “tòa soạn truyền thống” sang “tòa soạn thông minh”, nơi AI đóng vai trò như một trợ lý dữ liệu, giúp phóng viên và biên tập viên tập trung hơn vào các giá trị cốt lõi như điều tra, phân tích chuyên sâu và kiểm chứng thông tin.

AI mang lại khả năng tự động hóa và tăng tốc quy trình sản xuất tin tức, nhưng đồng thời cũng đặt ra thách thức về đạo đức báo chí và thông tin sai lệch. Theo ông, làm sao để dung hòa giữa công nghệ và giá trị cốt lõi của báo chí?

Trí tuệ nhân tạo mang đến sức mạnh vượt trội trong việc xử lý dữ liệu lớn, tự động hóa quy trình và cá nhân hóa nội dung, nhưng cũng đặt ra nguy cơ sai lệch, thiên kiến và thiếu minh bạch nếu không được kiểm soát tốt. Để dung hòa giữa công nghệ và giá trị cốt lõi của báo chí, theo tôi cần ba yếu tố then chốt:

Một là, con người vẫn là trung tâm. AI có thể hỗ trợ, nhưng không thay thế vai trò phản biện, kiểm chứng và phản ánh sự thật của nhà báo. Việc ứng dụng AI cần đặt trong khung khổ đạo đức nghề nghiệp, nơi con người có quyền quyết định cuối cùng.

Hai là, cần xây dựng cơ chế kiểm duyệt và truy vết nội dung tạo bởi AI, đảm bảo sự minh bạch và trách nhiệm giải trình. Việc đào tạo đội ngũ nhà báo hiểu công nghệ, biết sử dụng AI một cách thông minh và có trách nhiệm là điều thiết yếu.

Ba là, phải có khung chính sách và chuẩn mực đạo đức quốc gia phù hợp với bối cảnh Việt Nam, khuyến khích đổi mới sáng tạo nhưng không đánh đổi bằng chất lượng và niềm tin công chúng đối với báo chí. AI là công cụ, còn giá trị cốt lõi của báo chí là sự thật, nhân văn và trách nhiệm và các yếu tố này phải luôn được gìn giữ như kim chỉ nam.

Với vai trò của NIC, liệu trong thời gian tới có những sáng kiến, dự án hay chương trình hỗ trợ startup công nghệ hoặc tổ chức báo chí trong việc tích hợp AI vào sản phẩm, dịch vụ truyền thông không, thưa ông?

NIC xác định AI và nội dung số trong đó bao gồm báo chí, truyền thông là hai lĩnh vực chiến lược để tập trung phát triển. Theo đó, NIC phối hợp với các “đại bàng công nghệ” toàn cầu triển khai nhiều chương trình đào tạo nhân lực AI và nhân tài số. Tiêu biểu là chương trình “Grow with Google - Accelerate Vietnam Digital Talent” hợp tác với Google nhằm nâng cao năng lực số, và chương trình “AI For All” hợp tác với Intel, đào tạo phổ cập về AI. Đồng thời, NIC đồng hành cùng doanh nghiệp để nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo thông qua các chương trình tư vấn chiến lược, mạng lưới chuyên gia hàng đầu trong nước và quốc tế.

Một ví dụ điển hình: NIC đang đồng hành hỗ trợ LocaAI là startup công nghệ tiên phong phát triển giải pháp ứng dụng AI trong lĩnh vực báo chí và truyền thông. Nền tảng của LocaAI tích hợp công nghệ dịch thuật đồng thời trên các hệ thống họp trực tiếp và trực tuyến, cho phép phóng viên, biên tập viên trực tiếp giao tiếp, tiếp nhận và biên tập thông tin từ hơn 100 quốc gia mà không cần phiên dịch viên, qua đó mở rộng năng lực tác nghiệp toàn cầu, rút ngắn rào cản ngôn ngữ và nâng cao năng lực hội nhập quốc tế cho báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số và sáng tạo mở, ông đánh giá gì về vai trò của truyền thông, báo chí như một “cầu nối” giúp lan tỏa tri thức công nghệ, nhất là với các chủ đề như AI, bảo mật, an ninh mạng?

Truyền thông và báo chí đóng vai trò then chốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, không chỉ là kênh truyền tải thông tin, mà còn là “cầu nối” giữa cộng đồng công nghệ với xã hội. Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số và thúc đẩy sáng tạo mở, báo chí chính là lực đẩy quan trọng giúp lan tỏa tri thức công nghệ đến mọi tầng lớp, từ doanh nghiệp, nhà hoạch định chính sách đến người dân.

Với những chủ đề phức tạp và có tốc độ phát triển nhanh như AI, an toàn thông tin hay an ninh mạng, vai trò này càng trở nên thiết yếu. Báo chí cần đảm bảo hai trọng trách song song: (i) phổ cập kiến thức chuyên môn theo cách dễ hiểu, khách quan, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng; (ii) làm người “gác cổng” thông tin, kiểm chứng và điều hướng luồng dữ liệu, góp phần ngăn chặn tin giả, giảm thiểu rủi ro sai lệch nhận thức về công nghệ.

Chính vì vậy, tại NIC, chúng tôi xác định truyền thông là một trong những lĩnh vực chiến lược. Mọi sáng kiến công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực AI, muốn phát huy hiệu quả đều cần đồng hành cùng báo chí để tạo ra sự hiểu biết chung, lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo và thúc đẩy phát triển bền vững.

Nhân dịp kỷ niệm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6, chúng tôi bày tỏ sự trân trọng và đánh giá cao những nỗ lực, đóng góp quan trọng của đội ngũ truyền thông, báo chí trong việc đồng hành cùng tiến trình phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của đất nước. Chính các nhà báo, bằng tinh thần trách nhiệm, sự nhạy bén và bản lĩnh nghề nghiệp, đã góp phần quan trọng vào việc truyền cảm hứng, xây dựng niềm tin, lan tỏa tri thức, từ đó giúp xã hội tiếp cận đúng đắn và chủ động hơn với các thành tựu của kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số.

Theo ông, đâu là những kỹ năng mới mà người làm báo chí trong kỷ nguyên AI cần trang bị để không bị “bỏ lại phía sau”?

Trong kỷ nguyên AI, người làm báo chí không chỉ cần giữ vững nền tảng đạo đức nghề nghiệp và tư duy phản biện, mà còn phải nhanh chóng thích nghi với những kỹ năng mới mang tính công nghệ - điều sẽ quyết định năng lực cạnh tranh và khả năng tồn tại của họ trong một môi trường truyền thông biến động.

Thứ nhất, kỹ năng sử dụng công cụ AI. Phóng viên, biên tập viên cần thành thạo các nền tảng hỗ trợ viết tự động, phân tích dữ liệu, tổng hợp nội dung từ nhiều nguồn... để nâng cao năng suất và hiệu quả tác nghiệp.

Thứ hai, năng lực dữ liệu, khả năng đọc hiểu, xử lý, và khai thác thông tin từ dữ liệu – sẽ là chìa khóa để tạo ra những tác phẩm báo chí có chiều sâu, dựa trên phân tích số liệu thay vì cảm tính.

Thứ ba, người làm báo cần phát triển tư duy sáng tạo đa nền tảng, kết hợp ngôn ngữ, hình ảnh, video và các định dạng số mới (VR, AR, tương tác trực tuyến) để kể chuyện theo cách hấp dẫn, phù hợp với thói quen tiêu thụ nội dung của độc giả hiện đại.

Thứ tư, khả năng làm việc cùng AI như một “cộng sự”, tức biết khi nào sử dụng công nghệ, khi nào cần con người can thiệp, chính là điểm khác biệt giữa một nhà báo dẫn đầu và một người bị thời đại bỏ lại phía sau.

VnEconomy 19/06/2025 14:28

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 24+25-2025 phát hành ngày 16/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1453