Theo quy định tại Điều 54, Luật Bảo hiểm xã hội 2014, năm 2023 điều kiện hưởng lương hưu đối với người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc làm việc trong điều kiện lao động bình thường đáp ứng đủ 2 điều kiện sau: Khi nghỉ việc có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên; đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định, đối với lao động nam từ đủ 60 tuổi 9 tháng và lao động nữ từ đủ 56 tuổi.

Mức hưởng lương hưu năm 2023 được tính căn cứ vào tỷ lệ hưởng lương hưu theo mức lương đóng bảo hiểm xã hội của người lao động. Với cùng một thời gian đóng bảo hiểm xã hội nhưng mức lương đóng bảo hiểm xã hội khác nhau thì mức hưởng lương hưu sẽ khác nhau.

Cụ thể, mức lương hưu hằng tháng = Tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng x Mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội.

Trong đó, tỷ lệ hưởng lương hưu năm 2023 được tính như sau: Lao động nữ, tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng được tính bằng 45% tương ứng với 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì tính thêm 2%; mức tối đa bằng 75%.

Lao động nam: tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng được tính bằng 45% tương ứng với số năm đóng bảo hiểm xã hội là 20 năm, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội, được tính thêm 2%; mức tối đa bằng 75%.

Để có tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa năm 2023 là 75% thì lao động nữ nghỉ hưu năm 2023 phải đóng đủ 30 năm bảo hiểm xã hội trở lên, còn lao động nam nghỉ hưu năm 2023 đóng đủ 35 năm bảo hiểm xã hội trở lên.

Cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi do suy giảm khả năng lao động (theo quy định tại Điều 55, Luật bảo hiểm xã hội 2014) thì giảm 2% tỷ lệ hưởng lương hưu. Trường hợp tuổi nghỉ hưu có thời gian lẻ đến đủ 6 tháng thì mức giảm là 1%, từ trên 6 tháng thì không giảm tỷ lệ phần trăm do nghỉ hưu trước tuổi. 

Mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội đối với người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ phụ thuộc vào tiền lương đóng bảo hiểm xã hội hằng tháng của người lao động và có nhân với hệ số trượt giá (hay hệ số điều chỉnh tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội) tương ứng hàng năm. 

Bên cạnh việc được hưởng lương hưu, người lao động còn được trợ cấp một lần khi nghỉ hưu. Cụ thể, người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75% thì khi nghỉ hưu, ngoài hưởng lương hưu còn được hưởng trợ cấp một lần.

Mức trợ cấp một lần được tính theo số năm đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội.

Hiện nay, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã gửi xin ý kiến các bộ ngành, địa phương và người dân về phương án điều chỉnh tăng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng với mức tăng thêm từ 12,5% đến 20,8% tùy từng nhóm đối tượng, dự kiến áp dụng từ ngày 1/7 tới đây.

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội dự kiến, tổng số người được điều chỉnh là khoảng 3,4 triệu người, trong đó hơn 1 triệu người do nguồn ngân sách nhà nước đảm bảo, với tổng số tiền dự kiến tăng thêm khoảng gần 2.900 tỷ đồng; hơn 2,36 triệu người do nguồn quỹ Bảo hiểm xã hội đảm bảo với khoảng 11.700 tỷ đồng (thực hiện từ ngày 1/7/2023).

Dự kiến, mức bình quân lương hưu hằng tháng của người nghỉ hưởng lương hưu do ngân sách nhà nước bảo đảm sau khi thực hiện điều chỉnh sẽ tăng từ khoảng 4,6 triệu/người/tháng lên 5,2 triệu đồng/người/tháng. Mức bình quân lương hưu hằng tháng của người nghỉ hưởng hưởng hưu do Quỹ bảo hiểm xã hội bảo đảm sau khi thực hiện điều chỉnh sẽ tăng từ khoảng 5,6 triệu đồng/người/tháng lên 6,3 triệu đồng/người/tháng.

Bên cạnh đó, Bộ cũng đề xuất tăng lương hưu với người nghỉ trước năm 1995 có mức hưởng dưới 3 triệu đồng/tháng. Cụ thể, sau khi điều chỉnh với mức tăng chung thêm 12,5%, nếu mức lương vẫn dưới 2,7 triệu đồng/tháng sẽ được tăng thêm 300.000 đồng/tháng; nếu có lương từ 2,7 - 2,99 triệu đồng/tháng sẽ tăng thêm để đạt mức lương 3 triệu đồng/tháng.

Với chính sách này, ngân sách nhà nước dự kiến chi thêm 330 tỷ đồng trong năm 2023 để chi trả phần tăng thêm cho khoảng 230.000 người.