Kinh tế tư nhân đã và đang đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng 40% GDP và hơn 30% tổng thu ngân sách Nhà nước (theo số liệu năm 2023).

Tại tọa đàm với chủ đề "Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân" sáng 20/3 do Báo Người Lao Động tổ chức, GS.TS Vũ Minh Khương nhận định ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển "thần kỳ", khu vực kinh tế tư nhân luôn đóng vai trò quan trọng. Việt Nam cũng không phải ngoại lệ – kinh tế tư nhân sở hữu tiềm năng lớn, có thể trở thành động lực chính nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trên trường quốc tế.

GIẢI "BÀI TOÁN" ĐỂ GIẢM GÁNH NẶNG CHO DOANH NGHIỆP

Theo GS.TS Vũ Minh Khương, khu vực doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản, đặc biệt là vấn đề thể chế, cơ chế quản lý. Các doanh nghiệp có cơ hội tồn tại nhưng chưa thực sự phát triển mạnh mẽ do còn vướng mắc trong môi trường kinh doanh. Để thúc đẩy kinh tế tư nhân trở thành động lực tăng trưởng, chỉ khuyến khích tinh thần kinh doanh là chưa đủ, mà cần có những giải pháp cụ thể và hiệu quả hơn. Theo đó, GS.TS Vũ Minh Khương nêu ra 4 điểm mấu chốt để thúc đẩy kinh tế tư nhân.

Thứ nhất, chuyển từ tư duy quản lý sang tầm nhìn quản trị. Cơ chế quản lý cần hướng đến tương lai, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển thay vì chỉ tập trung vào kiểm soát thủ tục hành chính.

"Chúng ta đang loay hoay với việc kiểm tra thủ tục thay vì xem doanh nghiệp như đội quân tiên phong của nền kinh tế. Quản trị cần đặt trong tầm nhìn dài hạn đến 2030 – 2045, không chỉ dừng lại ở việc đảm bảo đúng quy trình", ông Khương nhận định.

Đơn cử, vấn đề trung chuyển hàng hóa tại cảng biển Việt Nam hiện nay còn nhiều hạn chế. Quy định chỉ cho phép trung chuyển một lần khiến doanh nghiệp tư nhân muốn vận chuyển hàng hóa sang Lào phải đi vòng qua Hồng Kông, Singapore rồi đến Đà Nẵng, thay vì trực tiếp qua TP.HCM. Những bất cập như vậy cho thấy hệ thống pháp luật chưa thực sự kiến tạo giá trị cho doanh nghiệp.

Thứ hai, cân bằng giữa tăng trưởng và tiến hóa. Hiện nay, Việt Nam đang thiên lệch về mục tiêu tăng trưởng mà chưa chú trọng đến tiến hóa – tức là chuyển đổi cơ cấu kinh tế, nắm bắt công nghệ và đổi mới sáng tạo. Chỉ có tiến hóa mới tạo ra sự phát triển bền vững thay vì tăng trưởng ngắn hạn.

Thứ ba, đề cao hiệu quả nhưng không quên hiệu lực. Hiệu quả kinh doanh không chỉ dành cho từng doanh nghiệp riêng lẻ mà cần tính đến lợi ích chung của cả hệ sinh thái. Một nền kinh tế bền vững phải đảm bảo hiệu lực chung, tạo nền tảng cho sự phát triển dài hạn.

Thứ tư, phát huy vai trò của Nhà nước và thị trường. Nhà nước cần tận dụng tối đa sức mạnh của thị trường để phát triển kinh tế, đồng thời, thị trường chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi Nhà nước đảm bảo sự minh bạch và công bằng.

Thực tế cho thấy các doanh nghiệp tại TP.HCM đang chịu mức chi phí logistics lên đến 25%, trong khi tại Thái Lan con số này chỉ khoảng 12%. Vấn đề tắc nghẽn giao thông, hạ tầng hạn chế cũng là một trong những nguyên nhân chính khiến doanh nghiệp e ngại. “Đây là bài toán cần được giải quyết sớm để giảm gánh nặng cho doanh nghiệp, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế”, ông Khương nhấn mạnh.

THAY ĐỔI CHÍNH SÁCH CẦN THỰC TẾ, KHÔNG CHỈ "TRÊN GIẤY"

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tổng Giám Đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Intimex, kiến nghị Nhà nước cần có chính sách cho các doanh nghiệp đầu ngành.

“Vừa qua, các tổng công ty nhà nước dù mạnh nhưng rất khó khi chuyển sang cơ chế thị trường, không giữ được cán bộ giỏi do chính sách tiền lương hạn chế, dẫn đến khó phát triển. Công ty chúng tôi cũng gặp khó khăn trong việc trả lương cho nhà khoa học vì khó chứng minh hiệu quả công việc so với các nhóm lao động khác. Chúng tôi cũng phải "lách" để có thể thực hiện được việc này”, ông Nam cho biết.

Trong khi đó, bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM, cho rằng để chính sách thực sự phát huy hiệu quả, doanh nghiệp cần cảm nhận rõ ràng sự hỗ trợ thực tế từ các cấp chính quyền, chứ không chỉ dừng lại trên giấy tờ.

Vừa qua, Thủ tướng đã chỉ đạo cắt giảm 30% thủ tục hành chính, nhưng trên thực tế, trong các dự thảo của một số bộ, ngành vẫn xuất hiện những quy định làm tăng chi phí, gia tăng thủ tục cho doanh nghiệp.

Bà Chi nhấn mạnh rằng chính sách đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân. Việc thực thi chính sách cần được thực hiện một cách đồng bộ, đi vào thực tế sản xuất, kinh doanh và đời sống của doanh nghiệp.

Riêng tại TP.HCM, hiện có khoảng 400.000 hộ kinh doanh cá thể, trong đó có hơn 20.000 hộ đang hoạt động rất hiệu quả và phát triển bền vững trong hàng chục năm qua. Nếu các hộ kinh doanh này được hỗ trợ, dẫn dắt và tạo điều kiện để chuyển lên thành doanh nghiệp, cùng với việc xây dựng các cơ chế kết nối riêng, TP.HCM sẽ có được một lực lượng doanh nghiệp rất hùng hậu.

Đối với các địa phương khác, nơi lực lượng hộ kinh doanh cá thể không lớn mạnh như TP.HCM, có thể tập trung vào việc xây dựng các hợp tác xã và tổ hợp tác để giảm bớt tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, đồng thời thúc đẩy sự tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng.

Mặt khác, ông Lê Trí Thông, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP.HCM, Tổng giám đốc Công ty Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (PNJ), cho rằng Việt Nam có thể xây dựng các quỹ đầu tư chung giữa khu vực công và tư.

“Việc triển khai công - tư nên được thực hiện theo cơ chế thị trường, với các quyết định đầu tư dựa trên tính thị trường. Trong kỷ nguyên vươn mình, sự kết nối trong hệ điều hành là rất quan trọng để kết nối giữa doanh nghiệp và chính sách, giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp”, ông Thông nhận định.

Đồng thời, cần tạo ra các cơ chế để các doanh nghiệp này có thể chia sẻ và hợp tác nhằm hình thành một hệ sinh thái doanh nghiệp tư nhân phát triển bền vững.

Mô hình của Hàn Quốc trước năm 1997 là một ví dụ điển hình. Khi đó, họ tập trung phát triển các chaebol, tạo ra các "nắm đấm thép" để thu hút nguồn lực, phát triển tập trung vào doanh nghiệp nhà nước. Theo ông Thông, đây là chiến lược đáng để Việt Nam tham khảo và điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh trong nước.