Cuộc chiến thương mại leo thang Mỹ-Trung đang đe dọa đảo ngược sự hồi phục được kỳ vọng của nền kinh tế toàn cầu, thậm chí có thể chấm dứt chuỗi thời gian tăng trưởng đã kéo dài 1 thập kỷ qua nếu xung đột vượt khỏi tầm kiểm soát.

Theo hãng tin Bloomberg, nỗi lo doanh nghiệp dừng kế hoạch đầu tư, người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu và giá cổ phiếu trượt dài đã trỗi dậy những ngày gần đây trên phạm vi toàn cầu, sau khi thỏa thuận "đình chiến" thương mại kéo dài mấy tháng giữa Mỹ và Trung Quốc bất ngờ sụp đổ với việc hai nước lại áp thuế lên hàng hóa của nhau.

Tăng trưởng kinh tế thế giới vốn đã giảm tốc và bất kỳ sự yếu đi thêm nào cũng có thể củng cố lập trường chính sách mềm mỏng của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) và các ngân hàng trung ương lớn khác, thậm chí là khiến họ phải đưa ra các biện pháp kích tăng trưởng.

Nguy cơ suy thoái toàn cầu

Dù kỳ vọng Mỹ và Trung Quốc vẫn có thể đạt một thỏa thuận thương mại, ngân hàng Morgan Stanley đã đưa ra cảnh báo về nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu - với mức tăng trưởng kinh tế thế giới giảm dưới 2,5% trong thời gian đến hết năm 2020 - nếu hai bên tiếp tục mâu thuẫn.

"Ngay vào lúc có những dấu hiệu cho thấy kinh tế toàn cầu hồi phục, thì căng thẳng thương mại lại nổi lên thành một mối nguy rất thực và to lớn đối với chu kỳ kinh doanh", chuyên gia kinh tế trưởng của Morgan Stanley, ông Chetan Ahya, nhận xét trong một báo cáo. Ông Ahya nhấn mạnh "ảnh hưởng nghiêm trọng đối với niềm tin của doanh nghiệp" từ cuộc chiến thuế quan không khoan nhượng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Lý do để lo ngại là rất rõ ràng khi Trung Quốc và Mỹ cùng công bố loạt số liệu kinh tế kém khả quan hôm thứ Tư. Trong đó, sản lượng công nghiệp, doanh thu bán lẻ và đầu tư ở Trung Quốc trong tháng 4 đều giảm tốc mạnh hơn dự báo. Tại Mỹ, doanh thu bán lẻ bất ngờ giảm trong tháng 4, sản lượng của các nhà máy cũng giảm lần thứ 3 trong vòng 4 tháng.

Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, đã thoát khỏi tình trạng trì trệ bằng mức tăng trưởng 0,4% đạt được trong quý 1. Tuy nhiên, triển vọng của kinh tế Đức vẫn còn rất mong manh, bởi ngành sản xuất nước này được cho là sẽ quay trở lại với sự sụt giảm do tác động của chiến tranh thương mại. Niềm tin của giới đầu tư vào nền kinh tế Đức trong tháng 5 này bất ngờ suy giảm lần đầu tiên kể từ tháng 10 năm ngoái.

Dấu hiệu suy yếu của những nền kinh tế hàng đầu xuất hiện thậm chí trước đợt leo thang mới nhất của chiến tranh thương mại càng khiến các chuyên gia lo ngại. Những cảnh báo về tác động tiêu cực của chủ nghĩa bảo hộ là nguyên nhân khiến Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hồi tháng 4 dự báo rằng tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm nay sẽ yếu nhất kể từ khủng hoảng tài chính.

Một chỉ số dự báo tăng trưởng kinh tế của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đã giảm tháng thứ 12 liên tiếp trong tháng 3, xuống mức thấp nhất kể từ 2009.

Trong một nghiên cứu mới đây, Bloomberg Economics ước tính rằng 1% trong hoạt động kinh tế toàn cầu được quyết định bởi thương mại hàng hóa và dịch vụ giữa Mỹ và Trung Quốc. Khoảng 4% sản lượng hàng hóa của Trung Quốc được xuất khẩu sang Mỹ, và bất kỳ tác động tiêu cực nào đối với các nhà sản xuất Trung Quốc cũng sẽ gây ảnh hưởng lan rộng khắp các chuỗi cung ứng trong khu vực, đe dọa đến những nền kinh tế như Đài Loan và Hàn Quốc.

Doanh nghiệp loay hoay

Mỹ xuất khẩu được ít hàng hóa sang Trung Quốc hơn, nhưng cũng có tới 5,1% sản lượng hàng nông sản và 3,3% sản lượng hàng chế biến-chế tạo của nước này có đích đến là nền kinh tế lớn thứ nhì thế giới.

Nhiều chuyên gia kinh tế vẫn tin Mỹ-Trung cuối cùng sẽ ký thỏa thuận, có lẽ là tại thượng đỉnh khối G20 ở Nhật Bản vào cuối tháng 6, khi Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến có một cuộc gặp bên lề. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nói họ hoàn toàn bất ngờ bởi đợt leo thang xung đột mới nhất giữa hai nước và bởi thế cho rằng khả năng đổ vỡ đàm phán đã tăng lên nhiều.

Chiến tranh thương mại căng thẳng giữa lúc kinh tế toàn cầu đang yếu, cộng thêm hàng loạt vấn đề khác như cơn sốt công nghệ lắng xuống, nhu cầu ôtô, nhất là ở Trung Quốc, chững lại… đồng nghĩa với việc các công ty rất khó đoán biết về triển vọng kinh doanh.

Tập đoàn sản xuất con chip Mỹ Intel mới đây tuyên bố "giữ quan điểm thận trọng hơn về năm 2019", trong khi hãng đồ uống Davide Campari-Milano của Italy nhấn mạnh "môi trường địa chính trị và kinh tế vĩ mô nhiều bấp bênh".

"Nền kinh tế thế giới đã giảm tốc trong một khoảng thời gian, và giờ chiến tranh thương mại lại trỗi dậy", Giám đốc đầu tư James Bevan thuộc CCLA Investment Management nhận xét.

Đối với các ngân hàng trung ương, triển vọng kinh tế toàn cầu yếu đi có thể sẽ khiến họ giữ quan điểm mềm mỏng hơn. Sau 4 đợt nâng lãi suất trong năm ngoái, FED đã dừng nâng lãi suất trong năm nay. Giới đầu tư gần đây thậm chí nâng đặt cược vào khả năng FED có một đợt hạ lãi suất vào tháng 10/2019.

Trong kịch bản xấu nhất là căng thẳng thương mại kéo dài thêm 3 tháng và có thêm thuế quan được áp, Morgan Stanley dự báo Trung Quốc sẽ tiến hành nới lỏng chính sách tài khóa với giá trị tương đương 0,5% tổng sản phẩm trong nước (GDP) và thúc đẩy tăng trưởng tín dụng. Đối với FED, một đợt cắt giảm lãi suất 0,5 điểm phần trăm có thể được tiến hành.

"Nếu cuộc chiến thuế quan leo thang, đó sẽ là một trở ngại khá lớn đối với nền kinh tế toàn cầu và đe dọa sự tăng trưởng", chuyên gia kinh tế Joseph Lupton của JPMorgan Chase nhận xét.