Thủ tướng vẫn thường nhắc "thể chế, thể chế và thể chế!" nhưng không ít tư lệnh ngành còn lơ là nhiệm vụ làm thể chế, đại biểu Vũ Tiến Lộc phát biểu tại nghị trường sáng 25/5.

Tham gia thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc nhận xét, nhiều vấn đề mang tính cơ cấu của nền kinh tế mới chỉ được nhận diện mà chưa có phương án giải quyết một cách căn cơ.

"Về tài khóa, trong những năm qua, chúng ta cố gắng cân bằng ngân sách, khống chế nợ công bằng các khoản thu một lần như bán đất, bán tài sản công hay thu từ cổ tức của các doanh nghiệp nhà nước. Khi các nguồn này dần cạn kiệt chúng ta phải chuyển sang tăng thu từ thuế. Nhưng nếu chủ trương tinh giản bộ máy, biên chế để giảm chi thường xuyên, để lấy nguồn cho đầu tư được thực hiện tốt hơn thì chúng ta sẽ không phải tăng thuế, phí dồn dập, tận thu khiến người dân bức xúc", ông Lộc dẫn chứng.

Chủ tịch VCCI cũng lưu ý rằng, tăng thuế quá mức sẽ tạo nên một sự dịch chuyển nguồn lực từ khu vực tư đang hoạt động hiệu quả sang khu vực công hoạt động kém hiệu quả hơn. Điều này không có lợi cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn.

"Thêm vào đó, có một nghịch lý là, trong khi Chính phủ và các bộ ngành ra sức tìm giải pháp để tăng huy động vốn, thì tốc độ giải ngân đầu tư công lại ngày càng chậm. Đây là một sự lãng phí lớn", đại biểu Lộc nhấn mạnh.

Về cải cách thể chế, ông Lộc nêu những bước tiến trong việc cắt giảm các thủ tục hành chính nhiêu khê liên quan đến nộp thuế, đăng ký kinh doanh, đầu tư và kiểm tra chuyên ngành...Chính phủ điện tử cũng đang được triển khai tích cực. Đây là những bước tiến được thế giới công nhận, thể hiện qua việc thứ hạng về môi trường kinh doanh đã tăng 14 bậc, về cạnh tranh quốc gia tăng 5 bậc trong năm 2017. Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI cũng đạt mức cao nhất kể từ năm 2005. Chỉ số đổi mới sáng tạo theo WIPO tăng 12 bậc.

Nhưng, những thành quả đó, theo Chủ tịch VCCI thì vẫn còn rất khiêm tốn so với kỳ vọng và vẫn còn một khoảng cách không nhỏ so với những chuẩn mực hàng đầu của ASEAN và mong đợi của người dân. Những câu chuyện cười ra nước mắt, chỉ có ở Việt Nam, như"1 thỏi sô-cô-la cõng 13 giấy phép" hay chuyện "thời gian nuôi gà còn ngắn hơn thời gian xin giấy phép được bán gà" vẫn còn tồn tại ở nhiều nơi...

"Một số bộ ngành mới chỉ thực hiện cắt giảm thủ tục hành chính ở những lĩnh vực chịu sức ép lớn từ Chính phủ và từ dư luận xã hội, theo kiểu chạy theo vụ việc, thiếu bài bản, đối phó. Không ít tư lệnh ngành còn lơ là nhiệm vụ làm thể chế. Nghị quyết 01 và nghị quyết 19/2018 của Chính phủ đặt ra yêu cầu, chậm nhất đến 31/10 năm nay, phải ban hành xong các nghị định mới để đơn giản hóa và cắt giảm 50% điều kiện kinh doanh và kiểm tra chuyên ngành. Nhưng cho đến nay, ít nhất có tới 4 bộ ngành còn chưa rà xét và xây dựng phương án đơn giản hóa các điều kiện kinh doanh, 4 bộ ngành khác còn chưa xây dựng được dự thảo nghị định", ông Vũ Tiến Lộc nhận xét.

Vẫn theo Chủ tịch VCCI thì một kế hoạch cải cách tổng thể nhằm giải quyết tận gốc rễ của vấn đề là cơ chế xin-cho hiện vẫn còn chưa được phác thảo. Nếu các bộ luật vẫn được thiết kế theo kiểu "luật ống, luật khung" và vẫn cần phải có các nghị định, thông tư của các bộ ngành hướng dẫn thì tình trạng giấy phép con, cháu và các thủ tục hành chính rườm rà sẽ có nguy cơ không biến mất, mà lại biến tướng, phục hồi, chuyển từ hình thái này sang hình thái khác, và vẫn đè nặng lên doanh nghiệp. Việc giảm chi phí, cả chính thức và không chính thức, cho người dân và doanh nghiệp, bởi vậy, sẽ vẫn khó thực hiện triệt để. Và trần thể chế sẽ vẫn là cản trở những nỗ lực sáng tạo của các địa phương và cơ sở.

Sự chững lại của các "ngôi sao cải cách" trong bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI 2017 đã minh chứng cho hiện tượng này, ông Lộc nhấn mạnh.

Để tập trung vào nhiệm vụ cải cách thể chế như Thủ tướng vẫn nhắc, đại biểu Lộc cho rằng các cơ quan Chính phủ cần phải được giải phóng khỏi những việc mà xã hội, thị trường và cấp dưới có thể làm. Theo hướng này, cần đẩy mạnh tiến trình cổ phần hóa, bỏ nhanh chức năng chủ quản doanh nghiệp nhà nước của các bộ ngành, đẩy mạnh xã hội hóa và chuyển giao dịch vụ công, trong đó có các hoạt động xúc tiến thương mại, đầu tư cho xã hội và thị trường, đẩy mạnh phân cấp phân quyền cho địa phương và cơ sở theo đúng tinh thần của các nghị quyết của Đảng và của Quốc hội …

Là một đại biểu Quốc hội có "thâm niên", ông Lộc nhận xét, đây là kỳ họp đầu tiên trong nhiều năm, Quốc hội chỉ họp trong 20 ngày. Và một nguyên nhân quan trọng là do đã không chuẩn bị kịp được các dự thảo luật theo đúng hẹn với chất lượng được bảo đảm. Điều này cho thấy các bộ ngành đã phải ôm đồm quá nhiều công việc và đã không dành đủ thời gian và tâm sức để thực hiện chức năng chính yếu của mình là xây dựng thể chế và hoạch định chính sách, ông Lộc phân tích.

Để đạt được những thành tựu lớn hơn nữa trong phát triển kinh tế - xã hội, các bộ ngành phải thực sự là"kiến trúc sư trưởng" trong cải cách thể chế ở từng lĩnh vực chứ không chỉ hành xử như những "đốc công", Chủ tịch VCCI nhìn nhận.