Các doanh nghiệp chưa muốn về SCIC còn bởi tư tưởng đợi Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp hoạt động để về đây cho tương xứng với vị trí của mình thay vì về SCIC.

Đây là nhận định của ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính khi trao đổi với báo chí về công tác cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước trong 8 tháng năm 2018.

Sợ mất vị trí, né tránh trách nhiệm nên không muốn cổ phần hóa

Theo đó, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp cho biết, phần lớn các doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa một thời gian đều có kết quả hoạt động tốt hơn trên nhiều mặt về doanh thu, lợi nhuận, quyền lợi cho người lao động… Doanh nghiệp đã đổi mới được quản trị, tăng tính tự chủ, linh hoạt trong hoạt động, đặc biệt là vấn đề công khai minh bạch thông tin.

"Đây là những đổi mới căn bản nếu ở doanh nghiệp nhà nước thì cơ chế trình, xin ý kiến, tính trách nhiệm không cao. Chuyển sang công ty cổ phần khi đã áp dụng quản trị sẽ rõ ai chịu trách nhiệm, ai làm được và làm được như thế nào, đồng tiền thu được sẽ được các cổ đông giám sát hiệu quả", ông Tiến nói.

Nhìn lại quá trình cổ phần hóa vừa qua, ông Đặng Quyết Tiến cho rằng, có rất nhiều mô hình tốt như Petrolimex, Vinamilk, PV gas, Vietnam Airlines, một số doanh nghiệp dược phẩm đã cổ phần hóa đều có hoạt động tốt hơn.

Tuy nhiên, đại diện Bộ Tài chính cũng thẳng thắn thừa nhận, tiến độ cổ phần hóa hiện nay vẫn chậm so với kế hoạch đề ra. Nguyên nhân là do thể chế, mặc dù đã cơ bản tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn nhưng chưa rõ ràng trong cơ chế, chính sách hay những lỗ hổng mà người dân quan tâm về đất đai, định giá đã được đặt theo quy trình minh bạch, chặt chẽ, công khai hơn.

Bên cạnh đó, nguyên nhân còn do việc tổ chức thực hiện và quyết tâm thay đổi nhận thức của người đứng đầu doanh nghiệp.

"Đối với vấn đề này có 3 việc chưa làm được. Thứ nhất là tính kỷ luật chấp hành chỉ đạo của cấp trên, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chưa được thực hiện nghiêm. Thứ hai là còn sự nhận thức e ngại trong việc thực hiện thực chất đổi mới khi cổ phần hóa "bình mới, rượu mới", tâm lý sợ mất vị trí, vai trò sau cổ phần hoá, tư tưởng yên vị vẫn còn đã và đang kìm hãm tiến độ đổi mới.

Và thứ ba là tư tưởng né tránh trách nhiệm, sợ va chạm nên chưa làm quyết liệt, mạnh mẽ khi thực hiện quy trình mới chặt chẽ, công khai minh bạch, rõ ràng hơn và phải có nhiều bước đi hơn gắn với trách nhiệm cá nhân người đứng đầu doanh nghiệp, cơ quan", ông Tiến nhận định.

Chờ "siêu Ủy ban" nên không muốn về SCIC

Một vấn đề khác liên quan đến công tác cổ phần hóa doanh nghiệp được nhiều người quan tâm hiện nay là số lượng các doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa phải chuyển về SCIC đang chiếm tỷ lệ rất thấp so với mục tiêu đề ra.

Cụ thể, trong giai đoạn 2016 - 2017, trên danh mục là 62 doanh nghiệp phải bàn giao về SCIC nhưng thực tế chỉ bàn giao được 37 doanh nghiệp. Trong 8 tháng đầu năm 2018 cũng chỉ có 4 doanh nghiệp được bàn giao.

Lý giải thực tế này, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp cho rằng, nguyên nhân ở đây là vấn đề e ngại của người đứng đầu doanh nghiệp.

"Họ sợ về tổ chức doanh nghiệp lúc đó sẽ tiến hành quản lý theo mô hình doanh nghiệp, công khai minh bạch theo cơ chế thị trường. Trong khi đó việc đánh giá hiệu quả và quyền lợi của người lãnh đạo doanh nghiệp nếu ở cơ quan đại diện chủ sở hữu hiện đang làm hai nhiệm vụ vừa là cơ quan chủ sở hữu, vừa quản lý doanh nghiệp việc can thiệp sẽ không soi kỹ và còn du di về đánh giá hiệu quả gắn với trách nhiệm ban lãnh đạo doanh nghiệp", ông Đặng Quyết Tiến cho biết.

Bên cạnh đó, còn liên quan đến quyết tâm của cơ quan đại diện chủ sở hữu. Vẫn còn sự luyến tiếc về đơn vị đã quản lý dẫn đến một số cơ quan ngại bàn giao và lấy nhiều lý do khác nhau để trì hoãn. Nếu đưa về SCIC đối với những doanh nghiệp đã cổ phần hóa, SCIC có thể gia tăng giá trị của doanh nghiệp và thoái vốn tốt hơn.

Ngoài ra, theo ông Tiến, khi thành lập Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, một số cơ quan còn tư tưởng đợi Ủy ban hoạt động để về đây cho tương xứng với vị trí của mình thay vì về SCIC.

"Các doanh nghiệp sau cổ phần hóa cần tiếp tục bàn giao về SCIC để đảm bảo thống nhất một đầu mối quản lý vốn nhà nước. Trong đó Ủy ban là cơ quan sở hữu trên SCIC, SCIC sẽ tiếp nhận các doanh nghiệp nhỏ. Cần đảm bảo sau năm 2020 - 2021 sẽ thu gọn được đầu mối quản lý doanh nghiệp nhà nước theo đúng yêu cầu quản lý tách chức năng chủ sở hữu ra khỏi chức năng quản lý nhà nước", Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp nhận định.

Để đẩy nhanh tiến độ bàn giao các doanh nghiệp sau cổ phẩn hóa về SCIC, ông Đặng Quyết Tiến cho biết, tới đây trong Hội nghị đổi mới cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, Bộ Tài chính sẽ kiến nghị với Thủ tướng cho phép những Bộ, ngành xã hội như Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch có doanh nghiệp nào phải bàn giao ngay về SCIC.

Đối với các Bộ, ngành còn lại, đề nghị giảm bớt việc giao nhiệm vụ thoái vốn cho các Bộ, ngành có doanh nghiệp đã cổ phần hóa và đề nghị bàn giao về SCIC thực hiện để nhanh hơn, hiệu quả hơn, và công khai, minh bạch hơn.

"Đồng thời cần rà soát lại danh mục các doanh nghiệp cổ phần hóa trong năm 2019 - 2020 nếu thấy vấn đề mà các Bộ ngành không làm được thì kiên quyết bàn giao về SCIC như vậy mới đảm bảo hiệu quả sử dụng đồng vốn nhà nước và có đầu mối chịu trách nhiệm.

Bởi nếu để các Bộ ngành quản lý thì việc chịu trách nhiệm vẫn còn "du di" bởi vừa quản lý nhà nước nên ít có thời gian quản lý vốn. Chính vì thế khi xảy ra sự đổ vỡ việc quy trách nhiệm rất khó khăn và không rõ ràng. Bên cạnh đó, cần làm theo đúng cơ chế thị trường và công khai minh bạch", ông Tiến nói.