Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam là công trình hạ tầng giao thông trọng điểm quốc gia, có tổng chiều dài 1.541km, nối từ ga Ngọc Hồi (Hà Nội) đến ga Thủ Thiêm (TP. Hồ Chí Minh), với tổng mức đầu tư lên tới 67,34 tỷ USD.

Tại Quảng Trị, đoạn tuyến đi qua dài hơn 190km, chiếm dụng khoảng 1.865ha đất và ảnh hưởng trực tiếp tới 7.277 hộ dân. Dự kiến, trên địa bàn tỉnh sẽ xây dựng 2 ga hành khách chính tại phường Đồng Sơn và phường Nam Đông Hà; 4 trạm bảo dưỡng, cùng các công trình hạ tầng kỹ thuật đồng bộ khác.

Tuyến đường đi qua 35 xã, phường, kéo theo nhu cầu di dời hơn 21.000 ngôi mộ, bố trí 51 khu tái định cư và xây dựng 28 khu nghĩa trang mới. Tổng kinh phí phục vụ công tác giải phóng mặt bằng và các hạng mục liên quan tại Quảng Trị ước tính khoảng 17.064 tỷ đồng.

Theo báo cáo của Sở Xây dựng tỉnh Quảng Trị, đến nay, phần lớn các địa phương có tuyến đường sắt đi qua đã xác định xong vị trí các khu tái định cư, hoàn tất lấy ý kiến người dân và đang lập quy hoạch chi tiết để chuẩn bị khởi công xây dựng từ ngày 19/8/2025.

Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn đang gặp phải nhiều vướng mắc. Một số vị trí tuyến cần điều chỉnh hướng đi để phù hợp thực tế. Việc bàn giao mốc giải phóng mặt bằng từ chủ đầu tư còn chậm, ảnh hưởng tới tiến độ. Cơ chế ứng vốn phục vụ dự án chưa rõ ràng, trong khi nhiều địa phương còn lúng túng trong thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất, giải quyết chênh lệch giá đất phát sinh sau khi thực hiện sáp nhập hành chính.

Bên cạnh đó, công tác triển khai xây dựng khu tái định cư và nghĩa trang mới cũng đang gặp khó do thiếu hướng dẫn cụ thể về tiêu chuẩn kỹ thuật, đánh giá tác động môi trường và giải pháp di dời mồ mả phù hợp phong tục tập quán của người dân.

Các sở, ngành và chính quyền địa phương đã đề xuất nhiều kiến nghị về cơ chế phối hợp, phân bổ nguồn lực, cũng như yêu cầu Trung ương hỗ trợ tháo gỡ vướng mắc liên quan đến cơ chế tài chính, quy trình phê duyệt quy hoạch và bố trí đất tái định cư.

Trước thực trạng nêu trên, ông Hoàng Nam, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị, nhấn mạnh: các ngành, địa phương phải nhận thức rõ trách nhiệm, không được chủ quan, chậm trễ trong quá trình triển khai thực hiện dự án trọng điểm quốc gia này.

Lãnh đạo tỉnh yêu cầu kịp thời tổng hợp đầy đủ các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình triển khai, báo cáo đúng thẩm quyền để xử lý dứt điểm, không để tồn đọng kéo dài. Các sở, ngành cần khẩn trương hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý liên quan, đẩy nhanh tiến độ lập và phê duyệt quy hoạch các khu tái định cư. Đồng thời, sớm tham mưu phương án phân bổ vốn cụ thể cho từng hạng mục để UBND tỉnh có cơ sở báo cáo Bộ Tài chính và Chính phủ.

Về công tác giải phóng mặt bằng, UBND tỉnh chỉ đạo phải chuẩn hóa lại toàn bộ quy trình; nhanh chóng ban hành hướng dẫn cụ thể về việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất, xử lý các vấn đề môi trường liên quan đến các khu nghĩa trang và tái định cư; ưu tiên sớm triển khai xây dựng các khu tái định cư, đảm bảo người dân có nơi ở ổn định trước khi bàn giao mặt bằng cho dự án.

Đặc biệt, lãnh đạo tỉnh yêu cầu các xã, phường có tuyến đường sắt đi qua phải ứng dụng công nghệ trong công tác quản lý hiện trạng đất đai, tăng cường kiểm tra, kiểm soát chặt ranh giới giải phóng mặt bằng, kịp thời phát hiện và ngăn chặn tình trạng xây dựng trái phép trong phạm vi dự án. Đồng thời, chủ động kiện toàn tổ chức Ban Chỉ đạo giải phóng mặt bằng tại cấp xã, phường để đảm bảo công tác điều phối, xử lý hồ sơ và tiếp dân hiệu quả.

“Các ngành, địa phương cần xây dựng kế hoạch chi tiết, xác định rõ công việc, tiến độ và nguồn lực để triển khai đồng bộ, hiệu quả dự án. Trong mọi khâu thực hiện, phải đặt lợi ích của người dân lên trên hết”, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh nhấn mạnh.