Đề xuất mới về phân loại đơn vị hành chính

Bộ Nội vụ vừa gửi Bộ Tư pháp thẩm định dự thảo Nghị định về phân loại đơn vị hành chính. Qua đó, bảo đảm việc phân loại phản ánh sát thực trạng quy mô, điều kiện phát triển, đặc thù vùng miền và năng lực vận hành của chính quyền địa phương  cấp.

Theo dự thảo Nghị định, trừ TP. Hà Nội và TP.HCM là đơn vị hành chính loại đặc biệt được xác định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương, các đơn vị hành chính còn lại được phân thành 3 loại (loại I, loại II, loại III), được thực hiện bằng phương thức tính điểm (dưới 60 điểm đạt loại III, từ 60 đến 75 điểm đạt loại II, trên 75 điểm đạt loại I).

Cụ thể, đối với thành phố trực thuộc Trung ương, dự thảo Nghị định quy định TP. Hà Nội và TP.HCM là đơn vị hành chính loại đặc biệt, các thành phố trực thuộc Trung ương là đơn vị hành chính loại I.

Bộ Nội vụ lý giải, theo Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025, thành phố trực thuộc Trung ương là đô thị trung tâm vùng hoặc động lực phát triển quốc gia, có vị trí chiến lược toàn diện. Trong đó, TP. Hà Nội và TP.HCM là đơn vị hành chính loại đặc biệt đã được quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Thực tế, các thành phố như Huế, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí cao nhất về dân số, diện tích, kinh tế - xã hội, hạ tầng, tài chính và quản trị. Do đó, thủ tục phân loại chỉ mang tính hình thức.

Việc quy định các thành phố này đương nhiên thuộc loại I vừa bảo đảm ổn định, minh bạch, giảm thủ tục, vừa tạo cơ sở pháp lý cho chính sách đặc thù phù hợp với vai trò của các thành phố này.

Đối với tỉnh, dự thảo Nghị định quy định tỉnh được phân thành 3 loại (loại I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 5 nhóm tiêu chuẩn.

Trong đó: Tiêu chuẩn quy mô dân số tối đa 20 điểm, tối thiểu 10 điểm; Tiêu chuẩn diện tích tự nhiên tối đa 20 điểm, tối thiểu 10 điểm; Tiêu chuẩn số lượng đơn vị hành chính trực thuộc tối đa 10 điểm, tối thiểu 6 điểm; Tiêu chuẩn điều kiện kinh tế - xã hội (gồm 11 tiêu chí thành phần) tối đa 40 điểm, tối thiểu 18 điểm; Tiêu chuẩn yếu tố đặc thù tối đa 10 điểm.

Đơn vị hành chính cấp xã được phân thành 3 loại (loại I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 4 nhóm tiêu chuẩn. Cụ thể: Tiêu chuẩn quy mô dân số tối đa 25 điểm, tối thiểu 15 điểm; Tiêu chuẩn diện tích tự nhiên tối đa 25 điểm, tối thiểu 15 điểm; Tiêu chuẩn điều kiện kinh tế - xã hội (gồm 7 tiêu chí thành phần) tối đa 40 điểm, tối thiểu 21 điểm; Tiêu chuẩn yếu tố đặc thù tối đa 10 điểm.

Đối với phường, dự thảo Nghị định quy định phường cũng được phân thành 3 loại (loại I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 4 nhóm tiêu chuẩn tương tự như đối với xã. Tuy nhiên, có điều chỉnh mức tối đa, tối thiểu của từng tiêu chí, tiêu chuẩn cho phù hợp đặc thù về quy mô dân số, diện tích tự nhiên và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của phường.

Đối với đặc khu, quy định theo hướng, đối với đặc khu được phân loại đô thị thì áp dụng tiêu chuẩn phân loại của phường. Các trường hợp còn lại áp dụng tiêu chuẩn phân loại của xã. Đồng thời, quy định điểm yếu tố đặc thù của đặc khu là 10 điểm (tối đa).

Ngoài hệ thống thang điểm theo các tiêu chí, tiêu chuẩn phân loại đơn vị hành chính nêu trên, dự thảo Nghị định quy định về điểm ưu tiên đối với các đơn vị hành chính có quy mô vượt trội (tỉnh, xã có diện tích tự nhiên từ 300% tiêu chuẩn theo quy định; phường có quy mô dân số từ 300% tiêu chuẩn theo quy định); đơn vị hành chính thuộc khu vực đặc biệt khó khăn, hoặc đơn vị hành chính được xác định có vị trí, vai trò trung tâm phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh/thành phố, hoặc khu vực liên xã, phường.

Việc quy định mức điểm ưu tiên (tối đa 10 điểm) là cơ chế nhằm bảo đảm các đơn vị hành chính có tính chất vượt trội, trọng yếu được quan tâm bố trí nguồn lực để đầu tư, phát triển và quản lý.

Về thẩm quyền, dự thảo Nghị định quy định thẩm quyền quyết định phân loại đơn vị hành chính cấp tỉnh là Bộ trưởng Bộ Nội vụ (quy định hiện hành là Thủ tướng Chính phủ); thẩm quyền phân loại đơn vị hành chính cấp xã là Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh (giữ nguyên như hiện hành).

Theo Bộ Nội vụ, phân loại đơn vị hành chính nhằm đánh giá quy mô, trình độ phát triển của đơn vị hành chính; mức độ đáp ứng của tổ chức bộ máy chính quyền địa phương trên địa bàn đơn vị hành chính, làm cơ sở để hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, thu hút đầu tư, nâng cao chất lượng và điều kiện sống trên địa bàn đơn vị hành chính và xây dựng tổ chức bộ máy, xác định biên chế, chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức của chính quyền địa phương phù hợp với từng loại đơn vị hành chính.