Trong xu thế toàn cầu chuyển sang phát triển bền vững và thực hành kinh doanh có trách nhiệm, các doanh nghiệp Việt Nam đã có động thái tích cực đón nhận mục tiêu liên quan đến ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị). Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng gặp phải những thách thức trong tiến trình thực hiện này.

Xung quanh chủ đề này, VnEconomy đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Nguyễn Phương Nam, chuyên gia đánh giá quốc tế về báo cáo kiểm kê khí nhà kính của Liên hợp quốc - UNFCCC, để làm rõ thực trạng cũng như giải pháp giúp doanh nghiệp Việt Nam thực hành ESG hiệu quả hơn.

Ông đánh giá thế nào về thực trạng thực hành ESG của các doanh nghiệp Việt Nam?

Hiện tại, ở Việt Nam, xu hướng đầu tư tập trung vào các yếu tố Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG) của doanh nghiệp được nhận định là đang tụt hậu so với xu hướng toàn cầu. Xu hướng đầu tư dựa trên yếu tố ESG tập trung vào các đối tượng cụ thể như: các tập đoàn lớn nước ngoài; top công ty niêm yết hàng đầu; các doanh nghiệp trong lĩnh vực hàng tiêu dùng và các doanh nghiệp ở thị trường có tính cạnh tranh cao đòi hỏi phải nâng cao thương hiệu.

Việc áp dụng và đầu tư theo hướng ESG của các doanh nghiệp tại Việt Nam đang ở giai đoạn đầu. Ngay cả trong các công ty thực hành ESG cũng có xu hướng cũng chưa tìm được cách để cân bằng giữa ba yếu tố: Môi trường, Xã hội và Quản trị. Nguyên nhân cốt lõi của vấn đề này do việc tiếp thu thông tin và định hướng phát triển kinh doanh hướng tới ESG tại Việt Nam còn chưa đầy đủ và hạn chế.

Doanh nghiệp Việt Nam đang chờ đợi những xu hướng rõ ràng về ESG trước khi đưa ra quyết định đầu tư. Đây là nét truyền thống “chậm mà chắc” của Việt Nam. Tuy nhiên, khi cơ hội đến và xu hướng đã được khẳng định rõ ràng, đặc biệt với sự vào cuộc tích cực từ các cơ quan chính phủ, cam kết mạnh mẽ từ các tổ chức đầu tư tài chính và sự chuyển dịch trong xu hướng mua hàng của người tiêu dùng, doanh nghiệp Việt Nam sẽ nhanh chóng có những khởi sắc trong đầu tư ESG trong thời gian tới.

Theo ông, những yếu tố mà doanh nghiệp cần phải ưu tiên khi thực hành ESG là gì?

Trong số 3 yếu tố: Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG), mức độ ưu tiên và mức độ ảnh hưởng của 3 yếu tố này đều có ý nghĩa quan trọng như nhau. Các yếu tố này có mối liên hệ chặt chẽ với nhau và tác động đến hiệu quả thực hiện của nhau.

Khi một doanh nghiệp tuyên bố sẵn sàng và cam kết đầu tư tập trung vào ESG, doanh nghiệp đó bắt buộc phải nêu rõ các mục tiêu cụ thể trong từng lĩnh vực ESG. Những mục tiêu này phải được lựa chọn dựa trên tiêu chí "trọng yếu kép", một khái niệm được nêu trong công bố thông tin trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (Corporate Social Responsibility Disclosure - CSRD) sử dụng cho các hoạt động ESG. Các mục tiêu được lựa chọn phải có tính chất lan tỏa, ảnh hưởng đến càng nhiều bên liên quan càng tốt.

Những vấn đề chính mà doanh nghiệp phải đối mặt khi thực hành ESG là gì, thưa ông?

Những vấn đề mà doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt trong việc thực hiện ESG bao gồm: khả năng tiếp cận thông tin hạn chế, không đủ hỗ trợ về nguồn lực và thiếu định hướng thị trường, trong đó khan hiếm thông tin là vấn đề chính mà các doanh nghiệp này phải đối mặt. Hiện tại, những hạn chế trong việc truy cập thông tin khiến nhiều công ty muốn đầu tư vào ESG không chắc chắn về cách thực hiện như thế nào trên thực tế.

Trong bối cảnh 98% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hệ thống quản lý kinh doanh và quản trị dữ liệu ở nhiều công ty này vẫn còn thô sơ. Trong khi đó, việc thực hiện các khoản đầu tư theo định hướng ESG bao gồm cả việc thực hiện và báo cáo ESG. Khả năng tiếp cận thông tin hạn chế có thể khiến doanh nghiệp do dự trong việc xây dựng chiến lược, xây dựng kế hoạch và tổ chức đánh giá hiệu quả của việc thực hành ESG.

Việc thực hiện ESG là một cam kết và là một quá trình lâu dài được thực hiện qua từng năm. Khi đánh giá kết quả các hoạt động ESG của một doanh nghiệp, những tiến bộ đạt được trong nhiều năm được đánh giá cao so với những nỗ lực đạt được mục tiêu trong thời gian ngắn. Nỗ lực lâu dài trong việc thực hành ESG là bằng chứng cho sự cam kết của doanh nghiệp trong việc điều hành hoạt động kinh doanh theo hướng phát triển bền vững.

Vậy theo ông, cơ hội nào cho doanh nghiệp Việt Nam khi thúc đẩy thực hành các kế hoạch và chiến lược phát triển ESG?

Xu hướng đầu tư, phát triển kinh doanh tập trung vào ESG là xu hướng không thể đảo ngược trên phạm vi toàn cầu, được khẳng định bằng nội dung và cam kết của các quốc gia về mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc. Cộng đồng doanh nghiệp là một phần không thể thiếu của cộng đồng toàn cầu. Họ cũng có trách nhiệm về những nỗ lực tập thể hướng tới sự phát triển bền vững.

Yếu tố ESG được coi là la bàn để doanh nghiệp đánh giá hoạt động sản xuất kinh doanh của mình và đặt ra các mục tiêu định hướng tương lai. Dựa trên những mục tiêu này của doanh nghiệp và kết quả thực hiện, chính phủ, nhà đầu tư và người tiêu dùng có thể đánh giá toàn diện trách nhiệm của doanh nghiệp đối với môi trường và xã hội.

Việc thực hành và đầu tư theo hướng ESG chắc chắn sẽ đặt ra thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhận ra rằng đây cũng là cơ hội đáng kể để tăng cường vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi thời đại chỉ cạnh tranh dựa trên lợi thế chi phí thấp đã qua, các nhà đầu tư và người tiêu dùng đang chuyển sang tiêu dùng có chọn lọc và có trách nhiệm.

Nhiều báo cáo chỉ ra rằng thời kỳ hoàng kim về nhân khẩu học của Việt Nam sẽ sớm phai nhạt, lợi thế về chi phí sẽ không còn là sở trường của quốc gia này. Các doanh nghiệp Việt Nam cần nhận thức sâu sắc thực tế này và thích ứng theo hướng phát triển bền vững càng sớm càng tốt.

Ông đánh giá thế nào về những chính sách và hỗ trợ của Chính phủ để thúc đẩy doanh nghiệp thực hành ESG vào hoạt động kinh doanh?

Để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư tập trung vào ESG, Chính phủ cần triển khai 3 chính sách và biện pháp hỗ trợ thiết thực.

Thứ nhất, thiết lập kênh chính thức cung cấp thông tin về thực hành ESG cho đầu tư, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận và thực hiện theo khuyến nghị của Chính phủ;

Thứ hai, phổ biến thông tin tới công chúng và người tiêu dùng về lợi ích lâu dài về môi trường và xã hội của các sản phẩm do nhà sản xuất thực hành ESG cung cấp;

Thứ ba, hướng dẫn các doanh nghiệp thực hành ESG trong việc xác định thị trường xuất khẩu có nhu cầu đối với sản phẩm do nhà sản xuất tuân thủ ESG cung cấp.