TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
Phân tích cổ phiếu ngành sản xuất hàng tiêu dùng
Cổ phiếu của những công ty sản xuất hàng tiêu dùng thường có khuynh hướng đem lại lợi nhuận vững chắc và khá ổn định
Bài viết của Ths. Lê Đạt Chí, Khoa Tài chính doanh nghiệp, Đại học Kinh tế Tp.HCM
Lĩnh vực sản xuất hàng tiêu dùng bao gồm nhiều ngành công nghiệp như thực phẩm, đồ uống, đồ gia dụng và các sản phẩm cá nhân khác.
Cũng giống như những ngành lớn và lâu đời, lĩnh vực này tăng trưởng một cách chậm chạp: thị trường hàng tiêu dùng thông thường tăng trưởng không nhanh hơn tốc độ tăng trưởng GDP, thậm chí còn chậm hơn. Mặc dù tốc độ tăng trưởng chậm, cổ phiếu của những công ty sản xuất hàng tiêu dùng thường có khuynh hướng đem lại lợi nhuận vững chắc và khá ổn định, điều này làm chúng trở thành khoản mục đầu tư dài hạn trong danh mục của bạn.
Công ty kiếm lời từ hoạt động sản xuất
Những công ty sản xuất hàng tiêu dùng tạo ra lợi nhuận theo kiểu truyền thống: chúng sản xuất ra sản phẩm và bán cho người tiêu dùng thông qua hệ thống siêu thị, những khách hàng bán sỉ và các cửa hàng bán lẻ. Còn các công ty sản xuất đồ uống thì bán sản phẩm của họ thông qua hệ thống phân phối.
Hoạt động trong ngành nhanh chóng đạt đến trạng thái bão hòa, chúng thường hay thôn tính và hợp nhất lại với nhau. Các công ty trong lĩnh vực này chi phí khá tốn kém cho phát triển sản phẩm mới. Kinh nghiệm của các công ty hàng đầu trong ngành này cho thấy, con đường đến với sự thành công thường gặp nhiều thất bại. Nếu một sản phẩm mới không cho thấy một dấu hiệu khả quan nào trong khoảng thời gian thử nghiệm thì những nhà quản lý cửa hàng không sẵn lòng trưng bày sản phẩm này lên kệ hàng của họ.
Do đó, tốc độ tăng doanh số của nó chỉ ở mức khiêm tốn, cao lắm cũng chỉ đạt mức tăng trưởng của nền kinh tế. Nếu một công ty có tốc độ tăng trưởng này cao thì bạn phải cẩn thận với những bút toán hạch toán của họ.
Trên thị trường Việt Nam, nhà đầu tư chứng kiến khá nhiều công ty con trong các “tập đoàn” của họ được hình thành, do đó việc tăng doanh số quá mức không ngoài lý do có sự đóng góp từ doanh thu “nội bộ” của các công ty con này.
Giảm chi phí hoạt động
Do tăng trưởng doanh thu của các công ty trong ngành thấp nên tăng trưởng lợi nhuận phải dựa trên một cơ cấu tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh hợp lý. Các công ty trong ngành luôn tìm cách giữ cho mức hàng hóa tồn kho thấp và giá rẻ, những nhà sản xuất hàng tiêu dùng phải có cơ cấu sản xuất tinh gọn và linh động.
Một phương pháp hiệu quả và đã được thử nghiệm để trở thành một nhà sản xuất tinh gọn là phải tái cấu trúc trên diện rộng, vốn rất tốn kém trong ngắn hạn nhưng lại được đền bù bằng hiệu quả trong dài hạn. Liệu rằng, sau một mùa Trung thu, chúng ta thường nhìn thấy những ngày tháng bán “đại hạ giá” sản phẩm, việc tổ chức sản xuất này còn kém hiệu quả, tuy nhiên không thể không “đại hạ giá” vì hàng không bán thì phải bỏ. Tập trung quá nhiều vào cắt giảm chi phí mà quên đi việc gia tăng các sản phẩm mới cũng cho thấy tác hại của chiến lược này.
Ngày nay, các dòng sản phẩm của Colgate cho thấy hình thức “sao chép” sản phẩm của công ty khác. Colgate quá tập trung vào việc cắt giảm chi phí, trong khi Procter & Gamble lại tăng chi tiêu cho việc quảng cáo và nghiên cứu sản phẩm mới. Cắt giảm chi phí là quan trọng, nhưng nó có thể gây hại cho kết quả kinh doanh trên dài hạn của công ty nếu là quá mức.
Những vấn đề của các sản phẩm tiêu dùng
Những công ty đã tồn tại từ lâu, có tốc độ phát triển ổn định sẽ không phải là một lựa chọn tốt cho đầu tư. Các nhà đầu tư nên xem xét cẩn thận một số rủi ro tiềm ẩn mà công ty phải đối mặt.
Sức mạnh gia tăng của các nhà bán lẻ
Sức mạnh gia tăng của nhà bán lẻ đã chèn ép các công ty sản xuất hàng tiêu dùng về việc kiểm soát giá. Mọi người đều muốn sản phẩm của mình có mặt trong các cửa hàng cho nên họ bị chèn ép giá cả. Các công ty này phải cải thiện cơ cấu chi phí để cạnh tranh với các nhà bán lẻ nhưng không có khả năng chuyển sự tăng giá lên vai của người tiêu dùng.
Giá chứng khoán đắt đỏ
Thương hiệu mạnh và những kết quả tài chính đáng tin cậy có nghĩa là cổ phiếu của các công ty sản xuất hàng tiêu dùng thường được bán ở mức giá cao. Trong trường hợp thị trường tăng trưởng mạnh, chứng khoán của các công ty này thường được bán ở mức giá ẩn chứa mức tăng trưởng không thực.
Hãy nhớ rằng, tốc độ tăng trưởng luôn là thách thức đối với những công ty đã bão hòa và hãy tiếp cận các cổ phiếu này bằng những nguyên tắc tương tự như việc tiếp cận các loại cổ phiếu khác.
Những lợi thế kinh tế của ngành
Bất chấp rủi ro, một trong những điểm đặc trưng của lĩnh vực đầy cạnh tranh này là việc các công ty thường có lợi thế kinh tế giúp duy trì sức mạnh.
Lợi thế kinh tế về quy mô
Nhờ lợi thế về quy mô mà các công ty trong lĩnh vực này có thể mở rộng những nhà máy sản xuất trên thị trường, bằng những kỹ thuật và công nghệ mới với giá rẻ. Ở đây lưu ý là, mở rộng các nhà máy chứ không phải thành lập mới các công ty để khai thác thị trường đó.
Ở Việt Nam, các công ty thường hay hình thành nhiều công ty có tên gọi tương tự nhau, một mặt khai thác thị trường nhưng không loại trừ việc huy động vốn và qua mắt nhà đầu tư.
Ví dụ, nhà đầu tư khó phân biệt được đâu là cổ phiếu “Nhựa Tân Đại Hưng”, “Tân Đại Hưng”, “TDH”; cổ phiếu “Tôn Hoa Sen”, “Hoa Sen”; cổ phiếu Gỗ Trường Thành thì có nhiều Trường Thành khác được hình thành…
Những thương hiệu lớn và mạnh
Những công ty sản xuất hàng tiêu dùng thường đầu tư nhiều thời gian và tiền bạc để xây dựng mối quan hệ vững chắc với người tiêu dùng cuối cùng dưới dạng các thương hiệu. Thương hiệu mang rất nhiều ý nghĩa, bao gồm một cụm từ diễn giải một nhu cầu, một sự cam kết về chất lượng, một khát khao nào đó hay sự khẳng định về một hình tượng nào đó. Những thương hiệu mạnh nuôi dưỡng mối liên kết với người tiêu dùng để có thể tồn tại qua thời gian.
Kênh phân phối và những mối quan hệ
Hệ thống mạng lưới mà nhà sản xuất sử dụng để phân phối hàng hóa của họ đến được trên kệ của các cửa hàng có thể là một lợi thế mà rất khó cho đối thủ trong việc sao chép lợi thế này.
Những dấu hiệu dự báo sự thành công của các công ty sản xuất hàng tiêu dùng
Khi bạn tìm kiếm một cơ hội đầu tư tiềm năng trong lĩnh vực này hãy tìm kiếm những công ty có những đặc điểm sau đây:
Thị phần
Những công ty với thương hiệu mạnh hiện đang thống trị thị trường thông thường sẽ tiếp tục ở vị trí thống lĩnh đó, do sự thay đổi về thị phần giữa các công ty thường khá nhỏ từ năm này sang năm khác. Không phải lúc nào cũng dễ dàng tìm kiếm thông tin về thị phần, nhưng thỉnh thoảng có thể tìm thấy chúng trong các bảng báo cáo thường niên của công ty hoặc trên các tờ tạp chí chuyên ngành.
Dòng tiền tự do
Trong lĩnh vực đã bão hòa này, những tên tuổi lớn tạo ra nhiều dòng tiền tự do - dòng tiền từ hoạt động sản xuất, kinh doanh trừ đi các chi tiêu vốn. Không giống như các công ty còn non trẻ phải đầu tư phần lớn dòng tiền ngược trở lại vào hoạt động kinh doanh để tăng quy mô và đáp ứng nhu cầu đang gia tăng. Thêm vào đó, các công ty này có được những lợi thế kinh tế như trên nên bạn có thể kỳ vọng công ty sẽ duy trì mức ROE trên chi phí sử dụng vốn trong tương lai.
Với việc có rất nhiều tiền thừa thãi, những công ty này thường phân phối lại một phần số tiền này cho cổ đông dưới dạng cổ tức hoặc mua lại để làm cổ phiếu quỹ. Kiểm tra xem bao nhiêu phần trăm trong số dòng tiền tự do đó được chuyển trả cho cổ đông là một cách thức đánh giá tốt để biết được rằng, Ban giám đốc công ty luôn có hành động hướng về mục tiêu lợi ích của cổ đông hay không. Các bạn có thể tìm kiếm thông tin này trong bảng báo cáo lưu chuyển tiền tệ để biết được rằng, công ty đã chi trả bao nhiêu cổ tức cho cổ đông.
Niềm tin vào công tác xây dựng thương hiệu
Sức mạnh, niềm tin của ban quản lý vào việc xây dựng thương hiệu cung cấp nền tảng vững chắc cho việc xây dựng thương hiệu mạnh. Một công ty thường xuyên đầu tư vào thương hiệu thông qua quảng cáo và những hình thức truyền thông phi bán hàng khác sẽ gây dựng được giá trị cảm nhận của thương hiệu.
Tuy nhiên, hãy coi chừng những công ty đi tắt bằng cách liên tục bán giảm giá sản phẩm. Mặc dù điều này trong thời gian đầu sẽ làm tăng doanh số bán ra và giành được thị phần cao hơn, nhưng sẽ làm suy giảm lợi nhuận và sau cùng, liên tục bán hàng giảm giá sẽ xói mòn giá trị thương hiệu.
Đổi mới
Xem xét khía cạnh trong đó những công ty tốt dựa vào một chuỗi vững chắc những sản phẩm mới để có thể cạnh tranh, mức độ đổi mới của công ty là mang tính sống còn.
Hãy để ý đến những công ty liên tục cho ra đời những sản phẩm mới thành công trên thị trường và những công ty nào luôn đi trước trong việc đưa ra sản phẩm mới. Cũng cần phân biệt việc đưa ra sản phẩm mới bằng cách cải thiện sản phẩm cũ sẽ không làm thay đổi gì.
Lĩnh vực sản xuất hàng tiêu dùng bao gồm nhiều ngành công nghiệp như thực phẩm, đồ uống, đồ gia dụng và các sản phẩm cá nhân khác.
Cũng giống như những ngành lớn và lâu đời, lĩnh vực này tăng trưởng một cách chậm chạp: thị trường hàng tiêu dùng thông thường tăng trưởng không nhanh hơn tốc độ tăng trưởng GDP, thậm chí còn chậm hơn. Mặc dù tốc độ tăng trưởng chậm, cổ phiếu của những công ty sản xuất hàng tiêu dùng thường có khuynh hướng đem lại lợi nhuận vững chắc và khá ổn định, điều này làm chúng trở thành khoản mục đầu tư dài hạn trong danh mục của bạn.
Công ty kiếm lời từ hoạt động sản xuất
Những công ty sản xuất hàng tiêu dùng tạo ra lợi nhuận theo kiểu truyền thống: chúng sản xuất ra sản phẩm và bán cho người tiêu dùng thông qua hệ thống siêu thị, những khách hàng bán sỉ và các cửa hàng bán lẻ. Còn các công ty sản xuất đồ uống thì bán sản phẩm của họ thông qua hệ thống phân phối.
Hoạt động trong ngành nhanh chóng đạt đến trạng thái bão hòa, chúng thường hay thôn tính và hợp nhất lại với nhau. Các công ty trong lĩnh vực này chi phí khá tốn kém cho phát triển sản phẩm mới. Kinh nghiệm của các công ty hàng đầu trong ngành này cho thấy, con đường đến với sự thành công thường gặp nhiều thất bại. Nếu một sản phẩm mới không cho thấy một dấu hiệu khả quan nào trong khoảng thời gian thử nghiệm thì những nhà quản lý cửa hàng không sẵn lòng trưng bày sản phẩm này lên kệ hàng của họ.
Do đó, tốc độ tăng doanh số của nó chỉ ở mức khiêm tốn, cao lắm cũng chỉ đạt mức tăng trưởng của nền kinh tế. Nếu một công ty có tốc độ tăng trưởng này cao thì bạn phải cẩn thận với những bút toán hạch toán của họ.
Trên thị trường Việt Nam, nhà đầu tư chứng kiến khá nhiều công ty con trong các “tập đoàn” của họ được hình thành, do đó việc tăng doanh số quá mức không ngoài lý do có sự đóng góp từ doanh thu “nội bộ” của các công ty con này.
Giảm chi phí hoạt động
Do tăng trưởng doanh thu của các công ty trong ngành thấp nên tăng trưởng lợi nhuận phải dựa trên một cơ cấu tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh hợp lý. Các công ty trong ngành luôn tìm cách giữ cho mức hàng hóa tồn kho thấp và giá rẻ, những nhà sản xuất hàng tiêu dùng phải có cơ cấu sản xuất tinh gọn và linh động.
Một phương pháp hiệu quả và đã được thử nghiệm để trở thành một nhà sản xuất tinh gọn là phải tái cấu trúc trên diện rộng, vốn rất tốn kém trong ngắn hạn nhưng lại được đền bù bằng hiệu quả trong dài hạn. Liệu rằng, sau một mùa Trung thu, chúng ta thường nhìn thấy những ngày tháng bán “đại hạ giá” sản phẩm, việc tổ chức sản xuất này còn kém hiệu quả, tuy nhiên không thể không “đại hạ giá” vì hàng không bán thì phải bỏ. Tập trung quá nhiều vào cắt giảm chi phí mà quên đi việc gia tăng các sản phẩm mới cũng cho thấy tác hại của chiến lược này.
Ngày nay, các dòng sản phẩm của Colgate cho thấy hình thức “sao chép” sản phẩm của công ty khác. Colgate quá tập trung vào việc cắt giảm chi phí, trong khi Procter & Gamble lại tăng chi tiêu cho việc quảng cáo và nghiên cứu sản phẩm mới. Cắt giảm chi phí là quan trọng, nhưng nó có thể gây hại cho kết quả kinh doanh trên dài hạn của công ty nếu là quá mức.
Những vấn đề của các sản phẩm tiêu dùng
Những công ty đã tồn tại từ lâu, có tốc độ phát triển ổn định sẽ không phải là một lựa chọn tốt cho đầu tư. Các nhà đầu tư nên xem xét cẩn thận một số rủi ro tiềm ẩn mà công ty phải đối mặt.
Sức mạnh gia tăng của các nhà bán lẻ
Sức mạnh gia tăng của nhà bán lẻ đã chèn ép các công ty sản xuất hàng tiêu dùng về việc kiểm soát giá. Mọi người đều muốn sản phẩm của mình có mặt trong các cửa hàng cho nên họ bị chèn ép giá cả. Các công ty này phải cải thiện cơ cấu chi phí để cạnh tranh với các nhà bán lẻ nhưng không có khả năng chuyển sự tăng giá lên vai của người tiêu dùng.
Giá chứng khoán đắt đỏ
Thương hiệu mạnh và những kết quả tài chính đáng tin cậy có nghĩa là cổ phiếu của các công ty sản xuất hàng tiêu dùng thường được bán ở mức giá cao. Trong trường hợp thị trường tăng trưởng mạnh, chứng khoán của các công ty này thường được bán ở mức giá ẩn chứa mức tăng trưởng không thực.
Hãy nhớ rằng, tốc độ tăng trưởng luôn là thách thức đối với những công ty đã bão hòa và hãy tiếp cận các cổ phiếu này bằng những nguyên tắc tương tự như việc tiếp cận các loại cổ phiếu khác.
Những lợi thế kinh tế của ngành
Bất chấp rủi ro, một trong những điểm đặc trưng của lĩnh vực đầy cạnh tranh này là việc các công ty thường có lợi thế kinh tế giúp duy trì sức mạnh.
Lợi thế kinh tế về quy mô
Nhờ lợi thế về quy mô mà các công ty trong lĩnh vực này có thể mở rộng những nhà máy sản xuất trên thị trường, bằng những kỹ thuật và công nghệ mới với giá rẻ. Ở đây lưu ý là, mở rộng các nhà máy chứ không phải thành lập mới các công ty để khai thác thị trường đó.
Ở Việt Nam, các công ty thường hay hình thành nhiều công ty có tên gọi tương tự nhau, một mặt khai thác thị trường nhưng không loại trừ việc huy động vốn và qua mắt nhà đầu tư.
Ví dụ, nhà đầu tư khó phân biệt được đâu là cổ phiếu “Nhựa Tân Đại Hưng”, “Tân Đại Hưng”, “TDH”; cổ phiếu “Tôn Hoa Sen”, “Hoa Sen”; cổ phiếu Gỗ Trường Thành thì có nhiều Trường Thành khác được hình thành…
Những thương hiệu lớn và mạnh
Những công ty sản xuất hàng tiêu dùng thường đầu tư nhiều thời gian và tiền bạc để xây dựng mối quan hệ vững chắc với người tiêu dùng cuối cùng dưới dạng các thương hiệu. Thương hiệu mang rất nhiều ý nghĩa, bao gồm một cụm từ diễn giải một nhu cầu, một sự cam kết về chất lượng, một khát khao nào đó hay sự khẳng định về một hình tượng nào đó. Những thương hiệu mạnh nuôi dưỡng mối liên kết với người tiêu dùng để có thể tồn tại qua thời gian.
Kênh phân phối và những mối quan hệ
Hệ thống mạng lưới mà nhà sản xuất sử dụng để phân phối hàng hóa của họ đến được trên kệ của các cửa hàng có thể là một lợi thế mà rất khó cho đối thủ trong việc sao chép lợi thế này.
Những dấu hiệu dự báo sự thành công của các công ty sản xuất hàng tiêu dùng
Khi bạn tìm kiếm một cơ hội đầu tư tiềm năng trong lĩnh vực này hãy tìm kiếm những công ty có những đặc điểm sau đây:
Thị phần
Những công ty với thương hiệu mạnh hiện đang thống trị thị trường thông thường sẽ tiếp tục ở vị trí thống lĩnh đó, do sự thay đổi về thị phần giữa các công ty thường khá nhỏ từ năm này sang năm khác. Không phải lúc nào cũng dễ dàng tìm kiếm thông tin về thị phần, nhưng thỉnh thoảng có thể tìm thấy chúng trong các bảng báo cáo thường niên của công ty hoặc trên các tờ tạp chí chuyên ngành.
Dòng tiền tự do
Trong lĩnh vực đã bão hòa này, những tên tuổi lớn tạo ra nhiều dòng tiền tự do - dòng tiền từ hoạt động sản xuất, kinh doanh trừ đi các chi tiêu vốn. Không giống như các công ty còn non trẻ phải đầu tư phần lớn dòng tiền ngược trở lại vào hoạt động kinh doanh để tăng quy mô và đáp ứng nhu cầu đang gia tăng. Thêm vào đó, các công ty này có được những lợi thế kinh tế như trên nên bạn có thể kỳ vọng công ty sẽ duy trì mức ROE trên chi phí sử dụng vốn trong tương lai.
Với việc có rất nhiều tiền thừa thãi, những công ty này thường phân phối lại một phần số tiền này cho cổ đông dưới dạng cổ tức hoặc mua lại để làm cổ phiếu quỹ. Kiểm tra xem bao nhiêu phần trăm trong số dòng tiền tự do đó được chuyển trả cho cổ đông là một cách thức đánh giá tốt để biết được rằng, Ban giám đốc công ty luôn có hành động hướng về mục tiêu lợi ích của cổ đông hay không. Các bạn có thể tìm kiếm thông tin này trong bảng báo cáo lưu chuyển tiền tệ để biết được rằng, công ty đã chi trả bao nhiêu cổ tức cho cổ đông.
Niềm tin vào công tác xây dựng thương hiệu
Sức mạnh, niềm tin của ban quản lý vào việc xây dựng thương hiệu cung cấp nền tảng vững chắc cho việc xây dựng thương hiệu mạnh. Một công ty thường xuyên đầu tư vào thương hiệu thông qua quảng cáo và những hình thức truyền thông phi bán hàng khác sẽ gây dựng được giá trị cảm nhận của thương hiệu.
Tuy nhiên, hãy coi chừng những công ty đi tắt bằng cách liên tục bán giảm giá sản phẩm. Mặc dù điều này trong thời gian đầu sẽ làm tăng doanh số bán ra và giành được thị phần cao hơn, nhưng sẽ làm suy giảm lợi nhuận và sau cùng, liên tục bán hàng giảm giá sẽ xói mòn giá trị thương hiệu.
Đổi mới
Xem xét khía cạnh trong đó những công ty tốt dựa vào một chuỗi vững chắc những sản phẩm mới để có thể cạnh tranh, mức độ đổi mới của công ty là mang tính sống còn.
Hãy để ý đến những công ty liên tục cho ra đời những sản phẩm mới thành công trên thị trường và những công ty nào luôn đi trước trong việc đưa ra sản phẩm mới. Cũng cần phân biệt việc đưa ra sản phẩm mới bằng cách cải thiện sản phẩm cũ sẽ không làm thay đổi gì.