Tăng cường vai trò của phụ nữ trong chuyển đổi xanh

Ngày 18/6/2025, tại Hà Nội, Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) với sự hỗ trợ từ Chính phủ Australia công bố Báo cáo “Lợi thế xanh: Vai trò của nữ giới trong lực lượng lao động và lãnh đạo - nền tảng cho doanh nghiệp phát triển bền vững tại Việt Nam”.

Báo cáo chỉ ra rằng mặc dù các ngành năng lượng mặt trời, tái chế nhựa, và sản xuất lúa gạo đóng vai trò trung tâm trong các mục tiêu khí hậu của Việt Nam, song tỷ lệ nữ giới hiện diện trong lực lượng lao động chính thức và các vị trí lãnh đạo tại ba ngành này vẫn còn rất thấp.

PHỤ NỮ THIẾU CƠ HỘI TIẾP CẬN NGUỒN LỰC ĐỂ NÂNG CAO THU NHẬP

Ngành năng lượng mặt trời, tái chế nhựa, và sản xuất lúa gạo là ba lĩnh vực được lựa chọn để nghiên cứu, dựa trên tiềm năng phát thải thấp, khả năng thu hút đầu tư và sức ảnh hưởng lớn tới tăng trưởng kinh tế bền vững.

Kết quả nghiên cứu cho thấy trong ba ngành này, phụ nữ hiện chỉ chiếm trung bình 23% lực lượng lao động, và phần lớn vẫn tập trung ở những phân khúc có giá trị thấp, thiếu cơ hội tiếp cận nguồn lực để mở rộng hoạt động hay nâng cao thu nhập.

Ở lĩnh vực năng lượng mặt trời, phụ nữ gần như vắng bóng ở các vị trí lãnh đạo, trong khi ngành tái chế nhựa và sản xuất lúa gạo ghi nhận mức độ tham gia cao hơn, song vẫn bị giới hạn ở các vai trò ít được đào tạo và kém ổn định.

“Khi các ngành này tăng trưởng để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường cũng như mở ra hàng loạt cơ hội việc làm xanh, khoảng cách giới sẽ kìm hãm đổi mới sáng tạo, làm chậm tốc độ tăng trưởng và giảm khả năng cạnh tranh và năng suất của doanh nghiệp”, báo cáo nhấn mạnh.

Vì vậy, để giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân tài đang cận kề và thúc đẩy tăng trưởng bền vững, bao trùm trong quá trình chuyển đổi xanh, khu vực tư nhân của Việt Nam cần có các hành động nhằm thúc đẩy sự tham gia kinh tế của phụ nữ.

Báo cáo cho rằng việc loại bỏ rào cản đối với sự tham gia của phụ nữ sẽ góp phần thu hẹp khoảng cách kỹ năng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện hiệu quả hoạt động doanh nghiệp và tăng cường năng lực cạnh tranh.

Các doanh nghiệp thúc đẩy bình đẳng giới có khả năng thích ứng tốt hơn với rủi ro khí hậu, giảm phát thải, nắm bắt cơ hội tăng trưởng mới và thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ nhà đầu tư. Một số doanh nghiệp được khảo sát, cho biết việc xây dựng kế hoạch hành động hướng tới bình đẳng giới, như chính sách cơ hội việc làm công bằng đã giúp họ tiếp cận tốt hơn với các nguồn tài chính cạnh tranh.

Theo IFC, lộ trình phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam đến năm 2040 có thể tạo ra gần một triệu việc làm mới, đặc biệt trong các ngành liên quan đến khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Do đó, các doanh nghiệp cần chủ động thực hiện các biện pháp để đảm bảo phụ nữ có thể tiếp cận công bằng với những cơ hội này.

Ông Thomas Jacobs, Giám đốc Quốc gia IFC tại Việt Nam, Campuchia và Lào nhấn mạnh: "Cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về phát triển kinh tế phát thải thấp không chỉ là yêu cầu bắt buộc, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò tiên phong. Báo cáo này cho thấy những doanh nghiệp quan tâm tới vai trò của nữ giới có lợi thế rõ rệt trong quá trình chuyển đổi xanh, đồng thời tăng cường tính bền vững trong vận hành".

CẦN LỒNG GHÉP GIỚI TRONG CHIẾN LƯỢC CHUYỂN ĐỔI XANH

Theo ông Thomas Jacobs, phụ nữ tại Việt Nam, giống như ở nhiều nền kinh tế mới nổi khác, chịu ảnh hưởng bất cân xứng từ biến đổi khí hậu. Các lĩnh vực có tỷ lệ lao động nữ cao, như nông nghiệp tiểu nông, lại đặc biệt dễ bị tổn thương trước rủi ro khí hậu. Khoảng cách giới trong các ngành STEM cũng khiến phụ nữ khó tiếp cận được các cơ hội việc làm chất lượng trong tương lai.

Việc thu hẹp các khoảng cách này sẽ giúp doanh nghiệp quản trị rủi ro tốt hơn và khai thác hiệu quả hơn các cơ hội tăng trưởng xanh. Chiến lược tuyển dụng có tính đến yếu tố giới sẽ mở rộng nguồn nhân lực tiềm năng, trong khi sự đa dạng giới trong đội ngũ quản lý sẽ giúp nâng cao chất lượng ra quyết định, đặc biệt trong ứng phó với rủi ro khí hậu. Các nữ lãnh đạo còn có khả năng thúc đẩy các chiến lược đổi mới sáng tạo, tăng cường khả năng phục hồi và giảm phát thải của chuỗi cung ứng.

Báo cáo cũng chỉ ra các rào cản phổ biến đang cản trở phụ nữ gia nhập và thăng tiến trong các ngành như định kiến giới trong tuyển dụng (cho rằng nam giới phù hợp hơn với vai trò kỹ thuật), lo ngại về trách nhiệm gia đình, thiếu chính sách hỗ trợ thai sản, vắng bóng chương trình cố vấn nghề nghiệp cho nữ, và thiếu vắng các chính sách chống phân biệt đối xử tại nơi làm việc.

Phụ nữ đóng vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng ngành tái chế nhựa và sản xuất lúa gạo, nhưng họ chủ yếu làm việc ở những mắt xích không chính thức như thu gom rác thải hay canh tác tiểu nông. Những người này gần như không được tiếp cận với các chương trình đào tạo, công nghệ hoặc tài chính — những yếu tố có thể giúp họ nâng cao năng suất và điều kiện sống. Do đó, việc phát triển kỹ năng, thúc đẩy tài chính bao trùm và mở rộng khả năng tiếp cận công nghệ sẽ không chỉ nâng cao vị thế kinh tế của phụ nữ, mà còn củng cố năng lực của toàn bộ chuỗi giá trị.

Báo cáo "Lợi thế Xanh: Vai trò của nữ giới trong lực lượng lao động và lãnh đạo" đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lồng ghép giới trong chiến lược chuyển đổi xanh tại Việt Nam. Khi phụ nữ được trao cơ hội bình đẳng, quá trình chuyển đổi không chỉ hiệu quả và bền vững hơn mà còn công bằng và bao trùm hơn cho mọi người.