Ngày 28/9, Thường trực Chính phủ tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc với các bộ ngành, địa phương về công tác giải ngân vốn đầu tư công năm 2021 dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. 

Tham dự hội nghị có Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Phạm Bình Minh, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành cùng lãnh đạo các bộ, ngành, cơ quan Trung ương và lãnh đạo các tỉnh, thành phố tham dự từ các điểm cầu. 

Báo cáo tại hội nghị, Bộ Tài chính cho biết tình hình thực hiện giải ngân 8 tháng đầu năm đạt 183.320 tỷ đồng, đạt 39,74% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (461.300 tỷ đồng) và dự kiến giải ngân đến 30/9/2021 là 218.550 tỷ đồng, đạt 47,38% kế hoạch.

Nhận định về các nguyên nhân khiến cho tình trạng giải ngân vốn đầu tư công chậm, báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh là do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan đã tồn tại cố hữu từ lâu. Đó không chỉ là do: Công tác giải phóng mặt bằng, đấu thầu; Thay đổi chính sách và quy định; Năng lực chủ đầu tư, nhà thầu; mà còn có  nguyên nhân đến từ việc tránh thanh toán vốn nhiều lần, chờ thanh toán một lần của chủ đầu tư, ban quản lý dự án, nhà thầu; Tính chất đặc thù của chi đầu tư, niên độ ngân sách nhà nước là 1 năm, giao kế hoạch vốn đầu năm, quyết toán cuối năm, nên kế hoạch thực hiện, thi công xây dựng các công trình, dự án cũng phụ thuộc vào kế hoạch vốn…

Ngoài ra, một số yếu tố khác ảnh hưởng tới tiến độ giải ngân vốn đầu tư công mới xuất hiện những tháng đầu năm như việc chuyển giao giữa hai nhiệm kỳ, kiện toàn tổ chức, bộ máy, nhân sự gắn với đại hội Đảng và bầu cử Quốc hội, HĐND, UBND các cấp; năm đầu tiên của một chu kỳ kế hoạch mới, với ưu tiên đầu tư công tập trung chủ yếu vào công tác chuẩn bị cho giai đoạn 5 năm tới.

Tại hội nghị, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh, Tổ trưởng Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng Chính phủ về rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và thúc đẩy thực hiện dự án đầu tư, cho biết tổng số dự án triển khai trong năm 2021 khoảng 2.511 dự án, trong đó có 2.021 dự án chuyển tiếp từ các năm trước, chỉ có 490 dự án khởi công mới.

"Qua trao đổi, Tổ công tác đã tiếp nhận hơn 80 vướng mắc về quy định, thì có tới quá nửa là do cách hiểu không đúng, hiểu khác của các địa phương. Một nguyên nhân khác là tình trạng chuẩn bị dự án sơ sài nên khi thực hiện khó khăn, có dự án rồi thì lãnh đạo địa phương không tham gia mà giao hết cho các ban quản lý dự án, trong khi ban quản lý không đủ năng lực, 'gặp vướng mắc thì cứ để đấy, trông chờ'". Phó Thủ tướng cho biết.

PHÊ BÌNH NGHIÊM KHẮC NƠI CÓ TỶ LỆ GIẢI NGÂN THẤP

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết thời gian qua, lãnh đạo Đảng, Nhà nước hết sức quan tâm công tác giải nhân vốn đầu tư công với nhiều Nghị quyết, văn bản chỉ đạo, tháo gỡ khó khăn và vướng mắc về thể chế. 

Tuy nhiên, Thủ tướng nhận định, tới nay, tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu và thiếu thông suốt, thiếu đồng bộ. Từ đó, dẫn tới việc giải ngân chậm, kết quả chưa được như mong muốn và việc khắc phục những hạn chế, yếu kém chưa được kịp thời.

"Chỉ có 4 bộ và 11 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt hơn 60%. Có 76/114 ban, bộ, cơ quan Trung ương, địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức trung bình của cả nước (47%), có cơ quan chưa giải ngân được đồng nào. Phải thẳng thắn nhìn thẳng vào sự thật, tập trung cao hơn, quyết liệt hơn, giải pháp cụ thể hơn”, Thủ tướng chỉ ra.

Thủ tướng nêu rõ, bên cạnh nguyên nhân khách quan do dịch bệnh, trong điều kiện chung, vẫn có cơ quan, địa phương giải ngân tốt, cho nên vấn đề vẫn là khâu tổ chức thực hiện. Thủ tướng yêu cầu các cấp, các ngành cần phân tích kỹ hơn điều này.

"Nguyên nhân chủ quan vẫn là chủ yếu, biểu hiện ở một số điểm: Xây dựng các dự án, chuẩn bị đầu tư tính toán không kỹ càng, dàn trải; từ dàn trải dẫn tới thiếu tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và không đúng bản chất đầu tư công là đầu tư cho phát triển", Thủ tướng chỉ ra.

Bên cạnh đó, theo Thủ tướng, sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp để tổ chức thực hiện có những nơi, những lúc thiếu tập trung, thiếu quyết liệt, sâu sát, cụ thể, đặc biệt là khâu kiểm tra, giám sát chưa nghiêm túc. Công tác giải phóng mặt bằng còn vướng mắc, có nơi thiếu minh bạch, không làm tốt công tác tuyên truyền, vận động người dân.

Thủ tướng lưu ý, các quy định khi ban hành không thể bao phủ được hết mọi góc cạnh của cuộc sống, trong quá trình thực hiện, những gì vướng mắc, chưa đúng, chưa sát thì phải phát hiện kịp thời, nhanh chóng khắc phục. Việc giải ngân vốn ODA chậm cũng do nguyên nhân chủ quan và khách quan, nhưng nếu do chủ quan thì phải chỉ ra và khắc phục ngay.

Bên cạnh biểu dương các bộ, cơ quan, địa phương  có tỷ lệ giải ngân đạt hơn 60%, Thủ tướng cũng phê bình nghiêm khắc các bộ, cơ quan, địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 40%.

Người đứng đầu Chính phủ cũng đề nghị cấp ủy, chính quyền các cơ quan, địa phương này kiểm điểm nghiêm túc, chỉ ra hạn chế, bất cập, rút kinh nghiệm để làm tốt hơn, xem xét các tổ chức, cá nhân còn trì trệ, thậm chí vi phạm thì phải xử lý, đồng thời khen thưởng kịp thời, phân minh, rõ ràng, xử lý kịp thời, nghiêm khắc, đúng người, đúng việc, đúng pháp luật. 

"Nguồn vốn đầu tư công khoảng 250.000 tỷ đồng còn lại của năm 2021 là nguồn lực rất quan trọng trong lúc dịch bệnh tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế và đời sống nhân dân", Thủ tướng nêu rõ và yêu cầu các bộ ngành, địa phương phải xem đây là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng từ nay đến cuối năm, thúc đẩy giải ngân đạt tỷ lệ cao nhất có thể.

ĐỊA PHƯƠNG GIÃN CÁCH CÓ LỘ TRÌNH PHÙ HỢP CHO CÁC DỰ ÁN SAU 30/9

Về tình hình, nhiệm vụ thời gian tới, Thủ tướng nhấn mạnh phải nhận thức rất rõ bối cảnh sẽ rất khó khăn do đợt bùng phát dịch thứ 4 tác động rất mạnh mẽ tới phát triển kinh tế, đời sống và sinh kế nhân dân. Chính vì thế, càng phải tập trung khắc phục những hạn chế trong đầu tư công.

Chính phủ, Ban chỉ đạo quốc gia đã thống nhất lộ trình mở cửa nền kinh tế và phải thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát có hiệu quả dịch bệnh Covid-19. Các địa phương căn cứ hướng dẫn tạm thời của Bộ Y tế để có lộ trình phù hợp, hiệu quả, mở cửa trên tinh thần thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát có hiệu quả dịch bệnh để vừa phải chống dịch tốt, vừa phát triển kinh tế-xã hội.

"Từ nay đến cuối năm chỉ còn 3 tháng nữa, còn hơn 50% nguồn vốn đầu tư công phải giải ngân, đây là thách thức rất lớn, đòi hỏi nỗ lực, quyết tâm rất cao mới làm được", Thủ tướng nhấn mạnh.

Thủ tướng nhấn mạnh một số giải pháp để các bộ ngành và địa phương tiếp tục triển khai thực hiện.

Thứ nhất, kiểm soát tốt dịch bệnh để sớm phục hồi và triển khai các hoạt động đầu tư, sản xuất - kinh doanh, trong đó có đầu tư công; bình tĩnh, tự tin để thực hiện các giải pháp thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát có hiệu quả dịch bệnh.

Bộ Y tế khẩn trương ban hành hướng dẫn tạm thời trên tinh thần theo địa bàn, phạm vi, đối tượng nhỏ nhất, hẹp nhất có thể, nhanh nhất có thể, linh hoạt nhất có thể. 

Thứ hai, việc giao vốn phải chuẩn bị kỹ càng, lựa chọn đúng các công trình trọng tâm, trọng điểm.

Thủ tướng yêu cầu Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố phát huy vai trò người đứng đầu, phát hiện, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, tăng cường kiểm tra, giám sát để xử lý vi phạm, cá thể hóa trách nhiệm cá nhân, xem đây là một tiêu chuẩn đánh giá cán bộ cuối năm.

Cùng với đó, đề cao tính kỷ luật kỷ cương, kịp thời phát hiện yếu kém, tiêu cực để xử lý và tập trung lãnh đạo chỉ đạo công tác giải phóng mặt bằng.

Thủ tướng yêu cầu các bộ ngành, nhất là Bộ Tài chính hướng dẫn cụ thể để sớm hoàn thành việc giao kế hoạch vốn chi tiết cho các chương trình, dự án khởi công mới, rà soát kỹ, chủ động điều chỉnh vốn từ dự án chậm giải ngân sang dự án giải ngân tốt, từ cơ quan, địa phương này sang cơ quan, địa phương khác theo quy định.

Bên cạnh đó, người đứng đầu Chính phủ cũng yêu cầu tiếp tục tạo thuận lợi cho lưu thông hàng hóa, nguyên vật liệu, bảo đảm an toàn dịch bệnh. Phó Thủ tướng Lê Văn Thành tiếp tục chỉ đạo, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải cần tham mưu tổ chức tốt việc này.

Các địa phương đang thực hiện giãn cách và tăng cường giãn cách cần tranh thủ làm ngay các thủ tục cho các dự án. Sau ngày 30/9 có lộ trình phù hợp, hiệu quả, mở cửa trên tinh thần thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát có hiệu quả dịch bệnh để vừa phải chống dịch tốt, vừa phát triển kinh tế-xã hội.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát lại, cắt giảm tối đa các thủ tục hành chính. Hệ thống hội nghị trực tuyến được kết nối tới cấp cơ sở trên toàn quốc. 

"Các địa phương, bộ ngành tăng cường trao đổi, làm việc trực tuyến, hồ sơ giấy tờ gửi theo đường công văn. Các địa phương không phải cầm hồ sơ trực tiếp chạy lên các bộ ngành Trung ương để tiết kiệm thời gian, chi phí, tránh phiền hà", Thủ tướng nhấn mạnh. "Các bộ ngành, thành viên Chính phủ, các địa phương quán triệt tinh thần này, tiết kiệm cho dân cho nước trong lúc này là rất cần thiết".

Thủ tướn cũng lưu ý Bộ Tư pháp thẩm định ngay các văn bản cần sửa đổi, bổ sung trong tháng 9, còn Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẩn trương tiếp thu ý kiến, hoàn thiện trình Chính phủ sửa đổi Nghị định số 56/2020/NĐ-CP về quản lý và sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài.

Bộ Tài chính tiếp tục rà soát, đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian kiểm soát thanh toán, rút vốn từ các nhà tài trợ nước ngoài, không để tồn đọng hồ sơ, xử lý kịp thời các vướng mắc về thanh quyết toán.

Văn phòng Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư công khai tiến độ giải ngân hằng tháng của các bộ, cơ quan, địa phương trên Cổng Thông tin điện tử và các phương tiện thông tin đại chúng để khen chê kịp thời, thông tin minh bạch, rõ ràng, các cơ quan, bộ ngành thi đua, nhìn nhận tại sao thua kém các cơ quan, địa phương khác. 

Với các đề xuất, kiến nghị tại hội nghị và các vướng mắc về thể chế, Thủ tướng yêu cầu tổng hợp, tiếp tục rà soát, những vấn đề thuộc thẩm quyền bộ, ngành, địa phương thì chủ động, tăng cường phối hợp để giải quyết.  Nhiều ý kiến tại Hội nghị đề nghị tách riêng khâu dự án giải phóng mặt bằng ra khỏi dự án đầu tư. Việc này đã được áp dụng với các dự án cấp quốc gia. Đây là bài toán thực tiễn đặt ra. Do đó, Thủ tướng giao Bộ Tư pháp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Văn phòng Chính phủ đề xuất Chính phủ trình Quốc hội khi chưa sửa quy định thì cho phép thực hiện thí điểm với các dự án khác.