Chủ tịch VSD: Nếu không có thêm hàng mới chất lượng thì 20 năm nữa cũng khó hút vốn ngoại

Chia sẻ tại Diễn đàn Triển vọng thị trường vốn Việt Nam 2026 diễn ra mới đây, ông Nguyễn Sơn – Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) nhấn mạnh tới hai bước phát triển quan trọng của thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2025 vừa qua. 

Thứ nhất là việc hệ thống công nghệ thông tin mới (KRX) chính thức vận hành sau 5-7 năm chuẩn bị, cung ứng các tiện ích, dịch vụ cho thị trường chứng khoán. Thứ hai là sự kiện FTSE Russell công bố nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi thứ cấp, dự kiến sẽ qua một kỳ review vào tháng 3/2026 để chính thức bước lên vị thế mới vào tháng 9/2026.

Chủ tịch VSDC cho hay hiện tại, VSDC đang hướng tới nâng cấp và tăng hiệu năng của hệ thống, vì đây là nền tảng được xây dựng từ khá lâu.

Cũng theo ông Nguyễn Sơn, quy mô giao dịch của thị trường chứng khoán Việt Nam là khoảng 1,5 tỷ USD/phiên. So với các nước trong khu vực, độ sâu của thị trường tương đối tốt. Tốc độ mở rộng nhanh của thị trường đòi hỏi phải tiếp tục nâng cấp năng lực xử lý để đáp ứng nhu cầu trong giai đoạn tới.

Việt Nam hiện có hơn 11,6 triệu tài khoản chứng khoán, vượt mục tiêu 11 triệu tài khoản Chính phủ đặt ra cho năm 2030. Riêng tài khoản phái sinh đạt khoảng 2,5 triệu. Trên một thị trường hơn 80 triệu dân, đây là mức độ tham gia rất cao. Tuy nhiên, điểm yếu là có tới khoảng 90% tài khoản thuộc về nhà đầu tư cá nhân, thiếu đi các định chế đầu tư đầu tư chuyên nghiệp.

Vừa rồi, Bộ Tài chính đã phê duyệt đề án tái cấu trúc cơ sở nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ, hướng tới nhà đầu tư chuyên nghiệp chiếm 20-30%. Bởi lẽ, nếu chỉ dựa vào nhà đầu tư cá nhân, dưới tác động của rủi ro liên quan tới tâm lý rủi ro và tài chính hành vi thì thị trường sẽ biến động lớn.

Về hạ tầng, Chủ tịch VSDC cho hay thị trường chứng khoán Việt Nam đang hướng tới hệ thống thanh toán chuẩn mực, đó là cơ chế thanh toán đối tác bù trừ trung tâm (CCP). Đây là nội dung đã được luật hoá trong Luật Chứng khoán 2019 và trong Luật Chứng khoán sửa đổi mới đây.

“Dự kiến, vào quý 1/2027, chúng tôi sẽ vận hành CCP”, ông Nguyễn Sơn nói và cho hay cơ chế này đã được áp dụng đối với thị trường phái sinh, trong khi thị trường cơ sở vẫn đang vận hành theo cơ chế bù trừ đa phương.

Chủ tịch VSDC cũng cho hay thị trường đã kỳ vọng rất lâu vào những sản phẩm mà gói thầu công nghệ đã thiết kế như giao dịch chứng khoán xuyên trưa, kéo dài thời gian giao dịch sau giờ cho nhà đầu tư chuyên nghiệp, thực hiện các cơ chế tổ chức giao dịch trong phiên mở cửa với các sản phẩm gắn IPO với niêm yết và xa hơn các sản phẩm phái sinh, bán khống.

Tuy nhiên, việc triển khai bất kỳ sản phẩm nào cũng phải gắn với năng lực quản trị rủi ro và nền tảng hệ thống của tất cả thành viên thị trường – không chỉ riêng Sở Giao dịch hay Trung tâm Lưu ký. Các cơ chế xử lý như sell-out, buy-in, biện pháp cưỡng chế, hay xử lý giao dịch lỗi (fail trades) đều phải được áp dụng đầy đủ. Việc đưa sản phẩm mới ra thị trường phải có lộ trình, phù hợp với khả năng hấp thụ và kỳ vọng của nhà đầu tư.

Về câu chuyện nâng hạng thị trường chứng khoán, ông Nguyễn Sơn nhấn mạnh đây là không phải “đích đến” mà là điểm khởi đầu. Nâng hạng nghĩa là thị trường phải đáp ứng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật của các tổ chức xếp hạng. Khi đã đạt chuẩn, nhiệm vụ tiếp theo là duy trì và từng bước vượt lên mức cao hơn. Ông cảnh báo bài học nhãn tiền từ nhiều thị trường bị hạ hạng cho thấy hệ quả lớn nhất là dòng vốn rút đi đáng kể.

Liên quan đến câu chuyện này, Chủ tịch VSDC cho rằng cho rằng cần tháo gỡ các rào cản kỹ thuật và pháp lý theo tiêu chuẩn của chứng khoán toàn cầu, các global brokers.

Một vấn đề cần lưu ý là nâng cấp hệ thống STP – nền tảng chuyển mạch nghiệp vụ giữa ngân hàng lưu ký, tổ chức giám sát nước ngoài và công ty chứng khoán trong nước để tăng cường khả năng tương tác, giao thức kết nối. “Đây là những việc phải làm ngay trong 6 tháng cuối năm nay, đầu năm tới và cả giai đoạn sau nâng hạng. Đừng nghĩ rằng lên thị trường mới nổi là vốn sẽ tự động chảy vào ào ào”, ông Nguyễn Sơn nhấn mạnh.

Theo ông, vấn đề then chốt hiện nay là nguồn hàng. Nếu không có hàng hoá mới, không có doanh nghiệp mới IPO gắn với niêm yết, không rút ngắn chu kỳ niêm yết, không có trái phiếu công trình, trái phiếu xanh, hoặc thiếu vắng các doanh nghiệp FDI niêm yết thì “5 năm, 10 năm hay 20 năm nữa cũng khó mà hút thêm vốn”.

“Việc khối ngoại bán ròng khoảng 11 tỷ USD cũng đặt ra câu hỏi quan trọng: Vì sao vốn rời khỏi Việt Nam? Các công cụ phòng vệ rủi ro – không chỉ của Bộ Tài chính mà cả của Chính phủ – cần được thiết kế phù hợp với bối cảnh biến động tỷ giá, bởi nhà đầu tư hiện vẫn thiếu các sản phẩm hedging chuyên biệt”, ông Sơn nói thêm.

Chủ tịch VSDC khẳng định khi các nút thắt hạ tầng được giải quyết, dòng vốn sẽ tự động tìm đến Việt Nam, đặc biệt từ châu Âu. Một trong những yếu tố góp phần hỗ trợ là cơ chế omnibus trading account, giúp nhà đầu tư quốc tế – theo nguyên tắc của các định chế châu Âu – có thể tiếp cận thị trường Việt Nam thuận tiện hơn.