Việt Nam chỉ khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại 15 vụ trong khi có tới 154 vụ khởi xướng điều tra đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam.

Hàng Việt đối mặt với hơn 154 vụ kiện trong 9 tháng

Theo thống kê, tính đến thời điểm hiện tại, Bộ Công Thương đã khởi xướng điều tra 15 vụ việc phòng vệ thương mại, trong đó gồm 8 vụ việc chống bán phá giá, 6 vụ việc tự vệ và 1 vụ việc chống lẩn tránh thuế tự vệ.

"So với con số hơn 150 vụ việc mà các nước đã điều tra đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam thì con số 15 vụ việc vẫn còn khiêm tốn", Bộ Công Thương đánh giá.

Nguyên nhân được Bộ này cho là do chủ trương khuyến khích tự do hóa thương mại của ta và Việt Nam chỉ áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại trong trường hợp thật sự cần thiết trên cơ sở kết quả điều tra đảm bảo các quy định pháp luật. Cho đến nay, các biện pháp phòng vệ thương mại đã góp phần bảo vệ công ăn việc làm của hàng trăm nghìn lao động thuộc nhiều lĩnh vực sản xuất công nghiệp, khuyến khích sản xuất trong nước phát triển và hỗ trợ cân bằng cán cân thanh toán quốc tế.

Ngoài ra, thuế phòng vệ thương mại còn góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước với mức thuế thu được ước tính lên tới hàng nghìn tỉ đồng cũng như bảo vệ cho hoạt động sản xuất của các ngành công nghiệp trong nước với ước tính chiếm khoảng 6,8% tổng GDP Việt Nam năm 2018.

Một số doanh nghiệp đã cải thiện đáng kể tình hình sản xuất kinh doanh, thoát khỏi thua lỗ và từng bước ổn định sản xuất như Công ty Phân bón DAP-Vinachem (Đình Vũ-Hải Phòng), Công ty Thép Việt Trung, Công ty Thép Việt Ý, Công ty Thép Pomina… Công ty Cổ phần DAP-Vinachem và Công ty Thép Việt Trung đang được xem xét để đưa ra khỏi danh sách 12 dự án thua lỗ của ngành Công Thương.

Các biện pháp phòng vệ thương mại vừa là để bảo vệ sản xuất và việc làm trong nước đồng thời giảm mức độ phụ thuộc vào hàng hoá nhập khẩu đặc biệt đối với các hàng hóa thiết yếu của nền kinh tế như sắt thép, phân bón...góp phần thực hiện chủ trương công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 755 về Chương trình tổng thể về sử dụng và ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại nhằm hỗ trợ phát triển một số ngày công nghiệp Việt Nam giai đoạn 2018-2020, xét đến 2025. Chương trình tổng thể này, cùng với các văn bản pháp luật liên quan, sẽ tạo nền tảng cho việc triển khai các chính sách, biện pháp về phòng vệ thương mại phù hợp với cam kết quốc tế để phát triển các ngành sản xuất trong nước, thực hiện thành công các mục tiêu mà Đảng và Nhà nước đã đặt ra.

Tuy vậy, trong quá trình áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, những quan ngại về việc khan hiếm hàng hóa, hàng hóa tăng giá do thuế hay việc giảm động lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước cũng được Bộ Công Thương theo dõi, xử lý thông qua giám sát diễn biến giá và rà soát định kỳ để điều chỉnh biện pháp cho phù hợp thực tiễn.

"Thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp sản xuất trong nước đã tăng cường xuất khẩu sau khi biện pháp phòng vệ thương mại được áp dụng như thép Hòa Phát, tôn Đông Á, DAP-Vinachem…cho thấy năng lực cạnh tranh quốc tế vẫn được đảm bảo. Tất cả các biện pháp phòng vệ thương mại đều chỉ áp dụng với một số quốc gia và vùng lãnh thổ nhất định. Do đó, hàng hóa có xuất xứ từ các nước/vùng lãnh thổ còn lại vẫn có thể nhập khẩu vào Việt Nam không phải chịu thuế và cạnh tranh bình đẳng với hàng hóa sản xuất trong nước",  Bộ Công Thương nhận xét.

Bộ này đánh giá việc áp dụng đã góp phần ngăn chặn những tác động tiêu cực của hàng nhập khẩu ồ ạt, cạnh tranh không lành mạnh với hàng hóa trong nước và đảm bảo giữ vững sản xuất trong nước cũng như năng lực cạnh tranh. Như vậy, các nỗ lực của Bộ Công Thương về phòng vệ thương mại đã góp phần bảo vệ lợi ích chính đáng của các ngành sản xuất, xuất khẩu, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu do Quốc hội đề ra.

Ở chiều ngược lại, tính đến hết tháng 9 năm 2019, đã có 154 vụ việc phòng vệ thương mại được khởi xướng điều tra bởi 19 quốc gia và vùng lãnh thổ đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam. 

Trong số đó, Mỹ là nước khởi xướng điều tra nhiều nhất với 30 vụ; Thổ Nhĩ Kỳ là 21 vụ; Ấn Độ 20 vụ; EU 14 vụ… Trong đó, dẫn đầu là các vụ việc điều tra chống bán phá giá (87 vụ việc); tiếp đó là các vụ việc tự vệ (33 vụ); các vụ việc chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá (19 vụ việc) và cuối cùng là các vụ việc chống trợ cấp (15 vụ việc).

Nhờ sự tích cực của Bộ ngành hỗ trợ doanh nghiệp, kết quả thống kê cho thấy, kháng kiện thành công (không áp dụng biện pháp/không gia hạn áp dụng biện pháp) đối với 57/137 vụ việc đã kết thúc điều tra, chiếm tỷ lệ khoảng 42%; khiếu kiện 5 vụ ra Cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO, trong đó 3 vụ đã kết thúc (với kết quả tích cực), 2 vụ đang trong quá trình xét xử.

"Với kết quả tích cực này, mặc dù nhiều hàng hóa đã bị điều tra phòng vệ thương mại nhưng vẫn giữ được kim ngạch xuất khẩu và một số trường hợp còn gia tăng thị phần tại nước nhập khẩu", Bộ Công Thương cho hay.

Hỗ trợ doanh nghiệp Việt đối mặt với các vụ kiện

Trước việc các nước ồ ạt khởi xướng điều tra với hàng hoá Việt, Bộ Công Thương cho biết đã có giải pháp cụ thể hỗ trợ doanh nghiệp Việt.

Thứ nhất, Bộ sẽ tăng cường công tác nghiên cứu, dự báo, cảnh báo đối với các biện pháp phòng vệ thương mại  áp dụng lên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, kể cả các vụ điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu, phát triển thị trường.

Bộ Công Thương đã trình Chính phủ Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả Hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mạinhằm hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam trong việc chủ động sử dụng và ứng phó hiệu quả với các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ lợi ích hợp pháp và chính đáng của mình.

Thứ hai, nhà chức trách sẽ tư vấn, hỗ trợ doanh nghiệp cách thức ứng phó với các vụ kiện được nước ngoài khởi xướng, giải thích và đấu tranh từ giai đoạn điều tra để giảm thiểu tác động bất lợi của biện pháp cuối cùng; hướng dẫn và đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc đấu tranh và khởi kiện ra cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO các biện pháp phòng vệ thương mại, các biện pháp bảo hộ bất hợp lý, có dấu hiệu vi phạm quy định của WTO.

Đồng thời, cung cấp thông tin cập nhật, kịp thời để các doanh nghiệp, ngành sản xuất có định hướng đầu tư, kinh doanh phù hợp trong bối cảnh các biện pháp mang tính chất bảo hộ đang diễn biến phức tạp.

Bộ Công Thương cũng thường xuyên trao đổi, tham vấn với các cơ quan điều tra phòng vệ thương mại trên thế giới trong các vụ việc cụ thể để doanh nghiệp xuất khẩu của ta được đối xử công bằng. Ngoài ra, kết quả điều tra của các cơ quan chức năng nước ngoài cũng được Bộ Công Thương phối hợp cùng doanh nghiệp nghiên cứu kỹ nhằm đảm bảo nước điều tra tuân thủ quy định WTO cũng như các FTA đã ký kết với ta.