Sự ra đời các phương pháp chữa bệnh ở Phương Đông là do hoàn cảnh và điều kiện sống của con người. Ngoài ngoại thương ra, tất cả các bệnh thuộc nội thương, ngoại cảm, thường được dùng châm, cứu, chích rạch, uống thuốc và khí công, xoa bóp... Người xưa tập hợp các cách chữa đó, mỗi cách đều có chỗ dùng phù hợp, tạo thành một kho tàng bí quyết phòng – trị bệnh vừa cổ xưa vừa mới mẻ. Cho đến tận ngày nay, rất nhiều phương pháp vẫn đang song hành cùng y học hiện đại để nâng cao sức khỏe hoặc hỗ trợ điều trị nhiều bệnh tật cho con người.Cũng như các phương pháp điều trị của Đông y khác như xoa bóp, cắt lễ , bấm huyệt… châm cứu lấy ''điều hoà âm dương'', '''bổ tả hư thực''' làm nguyên tắc căn bản. Thời cổ xưa, con người chưa có phương pháp và kỹ thuật trị liệu một cách hệ thống, mà dùng ngón tay, cành cây, mảnh trúc hoặc miếng đá ấn hoặc gõ vào nhưng bộ phận trên cơ thể của bệnh nhân, những vùng đang chịu sự đau đớn, để làm giảm đi những cơn đau nhất thời rất hữu hiệu.

Tương truyền trị bệnh bằng châm cứu này bắt nguồn từ thời Phục Hy của thời kỳ Tam Hoàng Ngũ Đế, ông từng "nếm trăm loại có để nhận biết các loại thuốc và chế tác ra chín loại kim châm cứu" (Cửu châm là 9 loại kim châm khác nhau, bao gồm: Sàm châm, Viên châm, Đề châm, Phong châm, Phi châm, Viên lợi châm, Hào châm, Trường châm và Đại châm).Dần dần trải qua tích luỹ những kinh nghiệm lâu dài, người ta sáng tạo ra những vật dụng thích hợp và an toàn hơn để châm cứu, điểm huyệt như: đá, kim… và cuối cùng kim châm là dụng cụ tất yếu nhất cho đến giờ. Trên thực tế phương pháp trị liệu bằng châm cứu bao gồm hai phương pháp trị bệnh châm và cứu.Châm là phương pháp trị bệnh bắt nguồn từ phương Nam Trung Quốc, còn Cứu là phương pháp trị bệnh bắt nguồn từ phương Bắc. Người ta dùng kim loại thuộc chế thành các loại kim khác nhau, châm ở những vị trí đặc biệt trên cơ thể con người (huyệt vị). Sau khi châm vào da thịt, căn cứ vào bệnh tình và thể chất người bệnh khác nhau mà dùng thủ pháp phù hợp nhằm đạt đến mục đích thông kinh hoạt lạc, khử tà phù chính (khử bệnh tật, nâng cao sức đề kháng của cơ thể) mà chữa bệnh, phương pháp này gọi chung là châm.Còn cứu dùng lá ngải khô để chế thành ngải nhung, rồi lại dùng ngải nhung chế thành viên to nhỏ như mồi ngải, hoặc cuốn thành điếu ngải, đốt lửa xong trực tiếp hoặc gián tiếp hơ hoặc đặt lên huyệt vị nhất định của cơ thể người bệnh, thông qua sự kích thích ấm nóng này làm cho thông kinh lạc đạt mục đích chữa bệnh và phòng trừ bệnh tật. Hai phương pháp trên tuy khác nhau nhưng sử dụng huyệt vị giống nhau, có khi cùng châm và cứu, thông thường gọi là phép châm cứu.

Châm cứu, bấm huyệt là những phương pháp chữa bệnh đơn giản, nhưng có công hiệu rất lớn trong phòng và chữa một số loại bệnh, tuy nhiên, nó lại trở thành con dao hai lưỡi nếu bị lạm dụng.

Châm cứu thường được dùng để điều trị các bệnh cấp và mãn tính như:  Thần kinh (liệt dây VII ngoại biên (thường do nhiễm lạnh đột ngột), đau dây V và các dây thần kinh ngoại biên khác, máy mắt, sụp và mỏi mi mắt, liệt nửa người, đau thần kinh tọa, và nhiều chứng đau khác); Cơ xương khớp (giãn dây chằng, thoái hóa khớp gối, đau do thoái hóa cột sống cổ, lưng); Tuần hoàn (huyết áp cao, thấp, rối loạn thần kinh tim..); Tiêu hóa (các bệnh về dạ dày, ruột); Sinh dục (các bệnh rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh, di mộng tinh); Tiết niệu (tiểu dầm, tiểu bí)…Những người không nên châm cứu, bấm huyệt: Những người cơ địa yếu, không thích nghi được; Những người có thể trạng yếu, suy kiệt, châm cứu dễ bị sốc; Bệnh nhân bị bệnh tiểu đường…Mặc dù châm cứu tỏ ra rất hiệu quả trong điều trị một số loại bệnh, nhưng nếu không cẩn thận dễ gây ra những rủi ro nguy hiểm. Nếu bác sĩ châm cứu thẳng vào dây thần kinh, có thể dẫn đến bị liệt, teo cơ… Khi châm kim, nếu người bệnh có cảm giác rất buốt, bác sĩ cần phải rút kim ra ngay lập tức. Bởi nếu châm sai huyệt, châm vào những huyệt nguy hiểm, châm quá sâu, có thể gây tử vong. Do đó, để châm cứu chữa bệnh đạt hiệu quả, người bệnh chỉ nên đến bệnh viện, viện châm cứu đã được xác nhận của Bộ Y tế.