Ngày 12/9/2023, UBND TP.HCM tổ chức hội nghị báo cáo đầu kỳ về điều chỉnh quy hoạch chung TP.HCM đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060. Theo đó, định hướng của TP.HCM là nghiên cứu phát triển các tuyến metro liên kết vùng trong quy hoạch, phát triển đô thị đa trung tâm, hệ thống đường sắt đô thị trong vai trò liên kết vùng.

ĐIỂM NHẤN SÔNG SÀI GÒN

Báo cáo của UBND TP.HCM nhận định, TP.HCM nằm ở trung tâm Nam bộ, ở ngã tư quốc tế, giữa các con đường hàng hải từ Bắc xuống Nam, từ Tây sang Đông, là tâm điểm của khu vực Đông Nam Á. Nhiều quận, huyện của TP.HCM có quy mô dân số rất lớn, tương đương một số tỉnh, thành phố trong nước.

TP.HCM hiện vẫn phát triển với một trung tâm rõ nét là khu vực lõi đô thị lịch sử Sài Gòn - Chợ Lớn và vùng phụ cận, chưa hình thành được mô hình đô thị “nén trung tâm - đa cực” với hệ thống các trung tâm chính, phụ và tiểu trung tâm là yếu tố tạo động lực phát triển theo các cực.

Theo thống kê của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), TP.HCM vẫn đóng vai trò đầu tàu cả nước về kim ngạch xuất nhập khẩu, nhưng tốc độ tăng trưởng đang thấp hơn một số địa phương khác, như: Bắc Ninh, Bình Dương… Công nghiệp của thành phố không còn đóng vai trò dẫn dắt, động lực tăng trưởng mà chuyển sang các ngành thương mại, dịch vụ.

Một đặc trưng của đô thị TP.HCM là có sông Sài Gòn bao quanh hàng chục km, đây được cho là điểm nhấn của thành phố. Hay nói theo cách ví von của ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch - Phát triển đô thị Việt Nam, sông Sài Gòn là “báu vật” của thiên nhiên, nhưng chưa được đầu tư nhiều. Do đó, cần đề cập trong quy hoạch việc phát triển hành lang sông Sài Gòn.

Nhấn mạnh đến việc phát triển giao thông dọc theo sông Sài Gòn, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn thực hiện Nghị quyết 98/2023/QH15 của TP.HCM, cho rằng thực hiện công việc này sẽ tạo bước đột phá cho TP.HCM, cần ưu tiên phát triển giao thông dọc theo sông Sài Gòn, từ quận 1 đến huyện Củ Chi.

CẦN MỘT MÔ HÌNH ĐÔ THỊ ĐỂ BỨT PHÁ

Theo ông Phan Văn Mãi, Chủ tịch UBND TP.HCM, trong điều chỉnh Quy hoạch chung TP.HCM đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060, cần tập trung nghiên cứu mô hình đô thị đa trung tâm. Nếu cứ giữ đô thị hiện hữu, không mạnh dạn bứt phá, TP.HCM vẫn sẽ phát triển không bền vững theo kiểu “vết dầu loang”.

Yêu cầu nhiệm vụ của quy hoạch chung là định hướng phát triển không gian đô thị gắn với phát triển hệ thống hạ tầng giao thông công cộng (TOD) với các khu đô thị nén ở những đầu mối giao thông.

"TOD phải làm đậm trong quy hoạch. Phân tích làm sao thời gian qua chúng ta chưa làm được TOD, chưa làm được đô thị đa trung tâm", ông Mãi nhấn mạnh và cho biết thêm sứ mệnh mà Bộ Chính trị giao cho TP.HCM là đến năm 2030 phải là đô thị có vị trí nổi bật ở Đông Nam Á, năm 2045 phải là đô thị ngang tầm các đô thị lớn trên thế giới.

UBND TP.HCM đã đề nghị đơn vị tư vấn tập trung làm rõ mô hình đô thị đa trung tâm trong quy hoạch. Hiện TP. Thủ Đức (TP.HCM) đã được định hướng là thành phố sáng tạo tương tác cao phía đông, còn những đô thị ở phía Tây, Bắc, Nam sẽ phát triển như thế nào?

Trong chuyến khảo sát quy hoạch TP.HCM bằng trực thăng vừa qua, ông Mãi cho biết thực trạng đô thị của thành phố là sử dụng đất kém hiệu quả, gây hệ quả về vấn đề môi trường. Do đó, ngoài đô thị trung tâm hiện hữu, cần hình hành thêm 4-5 đô thị cấp 1 khác, dưới đó là các điểm dân cư đô thị hoặc các điểm dân cư nông thôn. Phải định hình rõ để tránh trường hợp ai có đất thì sẽ có nhà, có vườn".

Về quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị, ông Mãi cho biết TP.HCM hiện quy hoạch 220km. Tuyến 1 đã hoàn thành khoảng 20km, còn lại 200km phân bổ cho các tuyến còn lại. Vấn đề là tính đến mạng lưới đường sắt đô thị của vùng như thế nào? Bên cạnh đó, tuyến metro nối với Bình Dương, Đồng Nai thì thế nào? TP.HCM cũng đang rà soát quy hoạch lại hệ thống metro lên gấp đôi.

Ngoài ra, việc phát triển đô thị cần gắn với vấn đề môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, phải có giải pháp giải quyết những vấn đề môi trường bằng phát triển kinh tế xanh, kinh tế số…

Đặc biệt, việc xác định quy mô dân số để tái cấu trúc mô hình đô thị cũng là vấn đề quan trọng trong quy hoạch.