Sáng 26/5, tiếp tục kỳ họp Quốc hội, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến đã trình bày Tờ trình dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.

Theo Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến, Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 quy định 4 lĩnh vực (hình sự, dân sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù) góp phần tích cực vào quá trình cải cách tư pháp, hội nhập quốc tế và nội luật hóa các cam kết mà Việt Nam ký kết.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy để đáp ứng yêu cầu đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm xuyên quốc gia và tội phạm có yếu tố nước ngoài, việc ban hành một đạo luật riêng về Tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự là cần thiết.

Dự án luật này nhằm điều chỉnh các nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài; quy định trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quá trình yêu cầu và thực hiện yêu cầu tương trợ. Đồng thời luật cũng bao quát các đối tượng là tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan.

Dự án Luật gồm 4 chương, 39 điều, trên cơ sở kế thừa những quy định phù hợp của Luật tương trợ tư pháp năm 2007 và bổ sung những quy định mới.

Theo đó, dự thảo bổ sung những điểm mới như lấy lời khai trực tiếp hoặc trực tuyến; cho phép người tiến hành tố tụng của nước yêu cầu có mặt trong quá trình thực hiện tương trợ tư pháp tại nước được yêu cầu; tổ chức cho người tại nước được yêu cầu đến nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra hoặc cung cấp chứng cứ; áp dụng các biện pháp tố tụng nhằm bảo đảm tịch thu, trao trả, xử lý vật chứng, tài sản liên quan đến hành vi phạm tội.

Viện kiểm sát nhân dân tối cao với tư cách là cơ quan Trung ương - chịu trách nhiệm chủ trì đánh giá, quyết định tiếp nhận hay từ chối yêu cầu tương trợ của nước ngoài trên nguyên tắc “có đi có lại”.

Trong trường hợp cần thiết, Viện kiểm sát nhân dân tối cao lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan để thống nhất trước khi ra quyết định cuối cùng.

Ngoài ra, dự thảo quy định việc thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với các nước có chung đường biên giới và việc xem xét, yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình.

Dự thảo cũng quy định việc không phải hợp pháp hóa lãnh sự đối với giấy tờ, tài liệu trong hồ sơ tương trợ tư pháp về hình sự...

Thẩm tra dự án luật, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tối cao tiếp tục phối hợp với các cơ quan chủ trì soạn thảo các dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù là những Luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và các dự án luật về tổ chức bộ máy của các cơ quan tư pháp, tố tụng tư pháp đang trong quá trình sửa đổi, bổ sung trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Dự thảo luật bổ sung quy định về việc xem xét yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình so với quy định của Luật Tương trợ tư pháp hiện hành.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành việc bổ sung cơ chế này nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thời gian qua bởi một số yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam bị nước ngoài từ chối do có liên quan đến hình phạt tử hình.

Văn phòng Chủ tịch nước có Văn bản nhất trí việc quy định nội dung này trong dự thảo Luật.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị cân nhắc kỹ nội dung này vì có thể ảnh hưởng đến nguyên tắc độc lập xét xử của Tòa án đã được quy định trong Hiến pháp.

Dự thảo cũng quy định người đang bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù tại Việt Nam có thể được dẫn giải, chuyển giao tạm thời cho cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ trong vụ án hình sự tại nước ngoài; thời gian người bị chuyển giao bị dẫn giải, lưu lại ở nước ngoài được tính vào thời hạn tạm giam hoặc thời hạn chấp hành án phạt tù của người đó.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cân nhắc bổ sung thêm điều kiện để bảo đảm đó là “nếu thời hạn chuyển giao tạm thời này không quá thời hạn tạm giam hoặc thời hạn chấp hành hình phạt tù của người đó”. Đồng thời, bổ sung quy định chi tiết về văn bản cam kết.