Nếu so với thu nhập kê khai nộp thuế bình quân của người có quốc tịch Nhật Bản làm việc tại Việt Nam năm 2016 thì mức lương này đang cao gấp đôi, từ đó làm tăng chi phí các dự án sử dụng vốn vay nước ngoài của Chính phủ.

Bộ Tài chính vừa có báo cáo gửi Thủ tướng về việc chuẩn bị thẩm định các dự án vay Nhật Bản tài khóa 2018.

Theo đó, Nhật Bản hiện là đối tác phát triển cung cấp vốn vay ODA lớn nhất cho Việt Nam. Tính đến 30/6/2018, tổng vốn ký vay Nhật Bản là khoảng 23,76 tỷ USD, chiếm 26,5% tổng vốn ký kết vay nước ngoài của Chính phủ. Dư nợ vốn vay Nhật Bản hiện khoảng 14,64 tỷ USD, chiếm 30,35% dư nợ vay nước ngoài của Chính phủ.

Trung bình các năm gần đây, Việt Nam ký vay Nhật Bản 1,5-1,7 tỷ USD mỗi năm, chiếm khoảng 37% tổng trị giá ký kết vay nước ngoài hàng năm của Chính phủ.

Tuy nhiên, Việt Nam đang gặp một số khó khăn, bất cập trong quá trình thẩm định, đàm phán các khoản vay ODA của Nhật Bản do pháp luật chưa quy định hoặc chưa rõ ràng. Nổi bật trong số đó, theo báo cáo của Bộ Tài chính là định mức lương tư vấn nước ngoài trong dự án sử dụng vốn vay của Nhật Bản.

Cụ thể, cơ quan này cho biết, các dự án vay nước ngoài của Chính phủ trong thời gian qua đều thúc đẩy chuyển giao công nghệ cho Việt Nam, vì vậy hầu hết đều có hạng mục tư vấn quốc tế. Trong nhiều trường hợp, hạng mục tư vấn quốc tế là hạng mục Việt Nam bắt buộc phải sử dụng.

Về định mức lương tư vấn, đối với tư vấn trong nước đang được quy định mức lương đối với chuyên gia tư vấn trong nước làm cơ sở dự toán gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn áp dụng hình thức hợp đồng theo thời gian sử dụng vốn nhà nước.

Tuy nhiên, hiện chưa có cơ quan nào ban hành quy định về định mức lương tư vấn quốc tế trong các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước nói chung và sử dụng với nước ngoài nói riêng.

Trong khi đó, chi phí tư vấn quốc tế chiếm tỷ trọng không nhỏ trong tổng chi phí dự án sử dụng vốn vay nước ngoài. Đối với dự án sử dụng vốn vay của Nhật Bản, chi phí tư vấn chiếm khoảng 5 - 8%, trong đó chi phí tư vấn quốc tế khoảng 4,5 - 6,5% giá trị khoản vay, là chi phí tương đối lớn.

"Mức lương phía Nhật Bản yêu cầu để lập dự toán các dự án vay vốn tài khóa 2018 của Nhật Bản là khoảng trên 30.000 USD/tháng/người (biên độ dao động 10%), cao hơn khoảng 20-25% so với mức lương tư vấn nước ngoài bình quân trong các dự án vay vốn ODA, vay ưu đãi của Chính phủ và khoảng gấp đôi so với thu nhập kê khai nộp thuế bình quân của người có quốc tịch Nhật Bản làm việc tại Việt Nam năm 2016", Bộ Tài chính nhận định.

Như vậy, nếu quy đổi theo VND thì mức lương mỗi tháng của một chuyên gia Nhật Bản làm việc cho các dự án ODA tại Việt Nam vào khoảng 700 triệu đồng, chưa kể các khoản phụ cấp.

"Mức lương tư vấn quốc tế trong dự án sử dụng vốn vay Nhật Bản ở mức cao làm tăng chi phí các dự án sử dụng vốn vay nước ngoài của Chính phủ", Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Ngoài khó khăn về định mức lương tư vấn, Bộ Tài chính cho biết, Việt Nam còn gặp khó khăn bởi các điều kiện tương đối khắt khe do phía Nhật Bản đặt ra khi cho vay. Các điều kiện này nhằm tạo thuận lợi cho nhà thầu, công ty Nhật Bản, như đưa ra các quy định về chính sách thuế đối với nhà thầu, tư vấn Nhật Bản; quy định về ràng buộc xuất xứ nhà thầu, phương thức mua sắm "không phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam".

Mặt khác, còn có những vướng mắc liên quan đến việc phối hợp với phía Nhật trong thẩm định, đàm phán dự án vay. Chẳng hạn, về điều kiện vay được phía Nhật Bản điều chỉnh thường xuyên, thường là một lần mỗi năm và chỉ được nước này thông báo chính thức tại thời điểm ký cam kết vay. Trong khi đó, điều kiện vay phải được phía Việt Nam đánh giá chính thức ngay từ khâu đề xuất khoản vay...