Việt Nam - Hoa Kỳ công bố Tuyên bố chung về Hiệp định thương mại đối ứng: Bước ngoặt trong quan hệ song phương

Ngày 26/10/2025, bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN tại Kuala Lumpur, Malaysia, Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Phạm Minh Chính chính thức công bố Tuyên bố chung về Khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng. Động thái này đánh dấu bước tiến quan trọng trong nỗ lực hai nước tái cân bằng quan hệ kinh tế thương mại, phù hợp với định hướng Đối tác chiến lược toàn diện được thiết lập năm 2023.

NGUYÊN TẮC ĐÀM PHÁN CÂN BẰNG

Hành trình đàm phán chính thức khởi động từ cuối tháng 4/2025, sau khi Mỹ áp đặt mức thuế đối ứng 46% với hàng hóa Việt Nam trong làn sóng thuế quan toàn cầu của chính quyền Trump. Đoàn đàm phán Việt Nam do Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên làm trưởng đoàn, quy tụ đại diện từ 12 bộ, ngành và Ngân hàng Nhà nước - phản ánh tính đa chiều và phức tạp của các vấn đề cần giải quyết.

Phía Mỹ đưa ra đội hình đàm phán mạnh với Trưởng Cơ quan Đại diện Thương mại Jamieson Greer và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick trực tiếp đối thoại với Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên qua nhiều phiên làm việc trực tiếp và trực tuyến, cả ở cấp kỹ thuật lẫn cấp Bộ trưởng.

Nỗ lực đàm phán đã mang lại kết quả ban đầu đáng khích lệ. Rạng sáng 1/8/2025, Nhà Trắng công bố sắc lệnh điều chỉnh thuế đối ứng, hạ mức thuế áp dụng với Việt Nam từ 46% xuống 20% - mức giảm mạnh nhất trong số 69 quốc gia và vùng lãnh thổ được liệt kê.

Tuyên bố chung lần này không chỉ ghi nhận kết quả đàm phán mà còn vạch ra lộ trình hợp tác toàn diện trên nhiều trụ cột then chốt. Hai bên cam kết hợp tác giải quyết rào cản phi thuế quan - vấn đề nhạy cảm mà Washington thường xuyên đặt ra với các đối tác thương mại có thặng dư lớn.

Các cam kết về thương mại số, dịch vụ và đầu tư cũng được đưa vào khuôn khổ thống nhất, phản ánh xu hướng hiện đại hóa quan hệ kinh tế song phương. Đặc biệt, hai bên sẽ thảo luận sâu về sở hữu trí tuệ và phát triển bền vững - những lĩnh vực mà Mỹ luôn đặt tiêu chuẩn cao.

Một điểm nhấn quan trọng là cam kết tăng cường hợp tác nâng cao khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng. Trong bối cảnh tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu và chiến lược "friend-shoring" của Washington, Việt Nam đang được định vị là mắt xích quan trọng giúp Mỹ đa dạng hóa nguồn cung, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Đáng chú ý, Tuyên bố chung nhấn mạnh các nguyên tắc đàm phán: cởi mở, xây dựng, bình đẳng, tôn trọng độc lập, tự chủ, thể chế chính trị, cùng có lợi và cân nhắc trình độ phát triển của nhau. Những nguyên tắc này phản ánh lập trường nhất quán của Việt Nam trong các đàm phán thương mại: không chấp nhận áp đặt một chiều, đòi hỏi sự tôn trọng đặc thù của mỗi nước.

TRIỂN VỌNG VÀ THÁCH THỨC

Việc Mỹ chấp nhận những nguyên tắc này cho thấy Washington đang có cách tiếp cận linh hoạt hơn với Việt Nam so với lập trường cứng rắn thường thấy trong các cuộc đàm phán thương mại đối ứng với các đối tác khác. Điều này một phần xuất phát từ tầm quan trọng địa chính trị của Việt Nam trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ.

Con số thương mại song phương trong 9 tháng đầu năm 2025 phản ánh động lực mạnh mẽ của quan hệ kinh tế hai nước bất chấp rủi ro thuế quan. Tổng kim ngạch đạt 126,4 tỷ USD, tăng 27,3% so với cùng kỳ 2024. Xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ đạt 112,8 tỷ USD, tăng 27,7%, chiếm 32,3% tổng xuất khẩu của cả nước.

Đặc biệt, nhập khẩu từ Mỹ cũng tăng 23,6% lên 13,66 tỷ USD, cho thấy nỗ lực của Việt Nam trong việc cân bằng thương mại - một yêu cầu then chốt từ phía Washington. Tuy nhiên, mức thặng dư thương mại gần 100 tỷ USD vẫn là vấn đề nhạy cảm cần được giải quyết trong các vòng đàm phán tiếp theo.

Tuy nhiên, Tuyên bố chung chỉ là bước khởi đầu. Hai bên cam kết tiếp tục thảo luận và triển khai các công việc tiếp theo hướng đến hoàn thiện Hiệp định thương mại đối ứng chính thức. Quá trình này hứa hẹn sẽ còn nhiều khúc quanh, đặc biệt khi đi vào chi tiết các cam kết cụ thể về rào cản phi thuế quan, sở hữu trí tuệ hay phát triển bền vững.

Thách thức lớn nhất là cách Việt Nam cân bằng giữa yêu cầu mở cửa thị trường, cắt giảm thặng dư thương mại với Mỹ mà vẫn duy trì động lực tăng trưởng xuất khẩu và bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp trong nước. Đồng thời, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, không quá phụ thuộc vào Mỹ, cũng là bài toán chiến lược cần giải quyết.

Mặc dầu vậy, việc đạt được Tuyên bố chung trong bối cảnh thương mại toàn cầu đầy bất ổn là tín hiệu tích cực, khẳng định vị thế và năng lực đàm phán của Việt Nam. Nếu thành công, Hiệp định thương mại đối ứng không chỉ giúp ổn định quan hệ kinh tế với thị trường xuất khẩu lớn nhất mà còn tạo nền tảng vững chắc cho quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ phát triển bền vững.