"Cách đây 1 năm khi đi thị sát PVTEX, chúng tôi đã nghĩ tới việc phải bán sắt vụn nhưng đánh giá lại tình hình và gạn đục khơi trong tìm giải pháp thì nay dự án đã có sức sống. Do đó, phải tiếp tục cơ cấu mạnh hơn, không thể cơ cấu nợ nửa vời được vì sẽ càng ảnh hưởng tới ngân hàng và dự án".

Phát biểu trên được Phó thủ tướng Vương Đình Huệ đưa ra khi ông chủ trì cuộc họp của Chính phủ về xử lý 12 dự án, doanh nghiệp yếu kém, thua lỗ kéo dài của ngành công thương, chiều 21/9.

"Nhiều dự án đã có sức sống"

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng, cho hay các bộ, ngành, tập đoàn, tổng công ty đã nỗ lực xử lý về cơ chế, chính sách để giải quyết khó khăn ở các dự án, doanh nghiệp. Trong đó, Bộ Tài chính đã xử lý giãn mức trích khấu hao từ năm 2017- 2019 đối với 4 dự án của Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem), góp phần giảm áp lực tài chính từ 180-310 tỷ đồng/năm.

Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo các ngân hàng thương mại cơ cấu lại thời hạn trả nợ, điều chỉnh lãi suất vay theo hướng giảm biên độ lãi suất để giảm bớt chi phí tài chính cho các dự án trong giai đoạn khó khăn, tiếp tục duy trì hạn mức vốn lưu động đảm bảo đủ vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Cụ thể, Vietinbank và các ngân hàng đồng tài trợ đã đồng ý giảm lãi suất từ 6% xuống 4,5%/năm trong quý 1/2018 và tiếp tục xem xét cơ cấu lại các khoản nợ cho dự án mở rộng Nhà máy sản xuất đạm Hà Bắc.

Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên đã được Vietinbank thực hiện cơ cấu lãi 1 lần, gia hạn nợ 1 lần và điều chỉnh thời gian trả nợ (thêm 1,5 năm) và điều chỉnh thời gian ân hạn 3 lần. Ngân hàng Phát triển Việt Nam cũng đã gia hạn thời gian vay vốn của dự án lên 15 năm. Dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi polyester Đình Vũ (PVTEX) đã được BIDV và 7 ngân hàng đồng tài trợ gia hạn thời gian trả nợ từ 210 tháng lên 234 tháng,...

Bộ Tư pháp đã thực hiện hỗ trợ pháp lý đối với dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy sản xuất đạm Hà Bắc và dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên…

Nhờ nỗ lực từ các bộ, tập đoàn, tổng công ty, đến thời điểm hiện nay, tình hình ở 12 dự án, doanh nghiệp tiếp tục có các chuyển biến tích cực.

Cụ thể, trong số 6 nhà máy trước đây có hoạt động sản xuất kinh doanh nhưng thua lỗ thì nay đã có 2 nhà máy hoạt động sản xuất kinh doanh bước đầu có lãi (Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 1 - Hải Phòng lợi nhuận ước đạt 147,692 tỷ đồng; Nhà máy Thép Việt - Trung lợi nhuận ước đạt 527,24 tỷ đồng); 4 dự án còn lại từng bước khắc phục khó khăn (Nhà máy đạm Hà Bắc lỗ 203 tỷ đồng, giảm lỗ 210 tỷ đồng so với cùng kỳ.

Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 - Lào Cai lỗ 110,78 tỷ đồng, giảm lỗ 324,82 tỷ đồng so với cùng kỳ; Nhà máy sản xuất đạm Ninh Bình lỗ 701,845 tỷ đồng; Công ty DQS doanh thu thực hiện ước đạt 318,03 tỷ đồng, nộp ngân sách Nhà nước 3,29 tỷ đồng).

Trong số 3 dự án trước đây bị dừng sản xuất kinh doanh đến nay dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi polyester Đình Vũ vận hành trở lại 3 dây chuyền của phân xưởng sợi Filament từ ngày 20/4/2018.

Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cho hay: "Cách đây 1 năm khi đi thị sát PVTEX, chúng tôi đã nghĩ tới việc phải bán sắt vụn nhưng đánh giá lại tình hình và gạn đục khơi trong tìm giải pháp thì nay dự án đã có sức sống".

Hai dự án còn lại đã chuẩn bị xong phương án khởi động lại nhà máy, hiện đang chọn thời điểm giá nguyên liệu thuận lợi (Dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Quảng Ngãi và Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Bình Phước).

Đối với 3 dự án xây dựng dở dang, đến nay, dự án Nhà máy Bột giấy Phương Nam đang thực hiện phương án bán đấu giá toàn bộ tài sản và hàng hóa tồn kho; dự án Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ tiếp tục gặp khó khăn do PVOil không phải là cổ đông chính.

Rào cản từ vướng pháp lý

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, một số vấn đề phức tạp, khó giải quyết về pháp lý ở các dự án đã bước đầu được các đơn vị tập trung xử lý có hiệu quả: Dự án Nhà máy thép Việt - Trung đã hoàn tất đàm phán, ký kết được hợp đồng liên doanh, điều lệ liên doanh sửa đổi và quy định đề cử chức danh Tổng giám đốc vào tháng 12/2017 sau một thời gian dài bế tắc. Dự án Nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ sau thời gian tranh chấp căng thẳng với nhà thầu là Công ty Xây dựng Hyundai (HEC) thì nay 2 bên đã thống nhất nối lại đàm phán.

Lãnh đạo Bộ Công Thương khẳng định, việc xử lý các dự án đã bảo đảm thực hiện theo đúng nguyên tắc của cơ chế thị trường; tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp; Nhà nước không cấp thêm vốn vào các dự án này.

Tuy nhiên,  trong số  98 nhiệm vụ mà Ban chỉ đạo giao cho các bộ, ngành, tập đoàn và tổng công ty để triển khai thực hiện, trong đó có 66 nhiệm vụ phải hoàn thành trong năm 2017 và năm 2018.

Nhưng đến thời điểm 31/8/2018,  mới chỉ có 41 nhiệm vụ hoàn thành; còn 25 nhiệm vụ chưa hoàn thành, trong đó có 15 nhiệm vụ đã quá hạn.

Các nhiệm vụ chưa hoàn thành và đã quá hạn tập trung vào 3 nhóm vấn đề, gồm: Xử lý dứt điểm vướng mắc để quyết toán hợp đồng EPC và quyết toán toàn bộ dự án, đây là khó khăn lớn nhất; việc cơ cấu lại các khoản vay nợ, trích giãn khấu hao, điều chỉnh lãi suất vay và cuối cùng là phương án thoái vốn.

Phát biểu chỉ đạo, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cho hay: "Cách đây hơn 1 năm khi Ban chỉ đạo bắt đầu nhận nhiệm vụ từ Thủ tướng Chính phủ, đi kiểm tra 9/12 dự án thì tình hình rất ảm đạm, vô cùng khó khăn nhưng tới nay nhiều dự án đã có chuyển biến tốt, sáng sủa".

2020 cơ bản xử lý xong

Phó thủ tướng cho biết, các dự án đều được kiểm toán, thanh tra trách nhiệm các bên liên quan, bảo đảm tính nghiêm minh, công bằng của pháp luật. Việc thực hiện các giải pháp đặt ra trong kế hoạch triển khai hành động sẽ góp phần để năm 2018 xử lý căn bản các vướng mắc và tới năm 2020 sẽ cơ bản xử lý xong các yếu kém, thua lỗ của 12 dự án, nhà máy trong danh sách.

Do đó, Phó thủ tướng giao Bộ Tư pháp trong quý 4/2018 chủ trì phối hợp với các Bộ: Xây dựng, Tài chính, Kiểm toán Nhà nước cùng lãnh đạo 4 tập đoàn, tổng công ty tổng hợp, rà soát các vướng mắc về pháp lý để tư vấn cho Ban chỉ đạo, Chính phủ và các cấp có thẩm quyền khác định hướng xử lý các vướng mắc.

Bộ Tài chính rà soát các kiến nghị vượt thẩm quyền của các tập đoàn, tổng công ty về bán tài sản khấu hao; giải quyết theo thẩm quyền cơ cấu nợ của Ngân hàng Phát triển Việt Nam ở một số dự án yếu kém, nếu vượt thẩm quyền thì báo cáo Thủ tướng Chính phủ; đánh giá thuế xuất khẩu phân bón, thuế nhập khẩu thạch cao…

Ngân hàng Nhà nước chủ trì họp về tái cơ cấu nợ ở các tổ chức tín dụng tham gia các dự án, nhà máy thua lỗ yếu kém thuộc thẩm quyền của Thống đốc. Hỗ trợ cho việc giải chấp nghĩa vụ bảo lãnh cho quá trình thoái vốn của Tisco ở Thép Thái Nguyên giai đoạn 2.

Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát việc bảo đảm môi trường tại các dự án, nhà máy, đôn đốc việc xác nhận xử lý sự cố môi trường vỡ bãi thải Gyp ở DAP 2 Lào Cai để nhà máy tiếp tục đi vào hoạt động.