Báo động tham nhũng trong lĩnh vực hành chính công

Báo cáo Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) được công bố hôm nay (3/5) tại Hà Nội cho thấy tình trạng tham nhũng trong lĩnh vực hành chính công tiếp tục là một vấn đề đáng báo động.

Bản báo cáo này do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển và Hỗ trợ Cộng đồng (CECODES), Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) phối hợp thực hiện, trên cơ sở tổng kết dữ liệu từ phần trả lời phỏng vấn của 13.642 người dân trên cả nước.

Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công là một trong sáu lĩnh vực nội dung được đo lường trong Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam (PAPI).

Mặc dù tham nhũng là một vấn đề rộng, song để thuận lợi cho phân tích, PAPI tập trung phân tích những vấn đề như lạm dụng công quỹ vào mục đích riêng, tầm quan trọng của việc thân quen khi xin hoặc thi vào làm việc trong khu vực nhà nước, vòi vĩnh và đòi hối lộ trong xử lý các thủ tục hành chính và cung ứng dịch vụ y tế và giáo dục, nhận thức của người dân về quy định của pháp luật về phòng chống tham nhũng và cảm nhận về hiệu quả của những nỗ lực chống tham nhũng của các cơ quan nhà nước.

Kết quả khảo sát cho thấy tham nhũng là vấn đề nổi cộm ở các ngành và lĩnh vực PAPI đo lường. Cụ thể, về việc đưa hối lộ trong khu vực công, kết quả khảo sát cho thấy, khi được hỏi về một số hành vi tham nhũng cụ thể trong khu vực công, nhiều người cho rằng có tình trạng nhận hối lộ trong dịch vụ y tế công (31%), xin việc vào làm trong khu vực nhà nước (29%), xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (21%), để giáo viên quan tâm hơn tới học sinh ở trường (17%) và trong xin cấp giấy phép xây dựng (16%). Ngoài ra, 13% người dân cho rằng cán bộ chính quyền dùng tiền công quỹ vào mục đích riêng.

Đây là những phát hiện được tổng hợp ở cấp quốc gia. Những phát hiện này không thay đổi nhiều khi lấy kết quả khảo sát ở 5 thành phố trực thuộc trung ương để phân tích so sánh với 57 tỉnh còn lại. Điều này phần nào phản ánh mức độ phổ biến của tham nhũng và hối lộ ở khắp các tỉnh, thành phố.

Về vấn đề kiểm soát tham nhũng trong chính quyền địa phương, số người dân cho rằng chính quyền tỉnh/thành phố nghiêm túc trong xử lý các vụ việc tham nhũng là khá thấp. Trên toàn quốc, chỉ có 22,95% số người được hỏi cho rằng chính quyền tỉnh/thành phố của họ đã nghiêm túc trong xử lý các vụ việc tham nhũng đã được phát hiện. Tỉ lệ này ở Hà Nội là cao nhất (50,66%), ở Bạc Liêu là thấp nhất (5,39%).

Trong y tế và giáo dục công lập, 46,52% số người được hỏi cho biết không có hiện tượng phải đưa hối lộ để được chăm sóc y tế tốt hơn ở bệnh viện công lập tuyến huyện/quận.

Có sự khác biệt lớn khi xét đến trải nghiệm thực tiễn của người dân đối với vấn đề hối lộ ở bệnh viện công lập tuyến huyện/quận. Hành vi nhũng nhiễu này dường như xảy ra thường xuyên ở bệnh viện tuyến quận/huyện ở tỉnh Quảng Ngãi, bởi có tới 100% số người trả lời hoặc trực tiếp hoặc đưa người thân đi khám, chữa bệnh cho biết đã phải đưa thêm tiền ngoài quy định cho y, bác sĩ. Tỉ lệ này ở tỉnh Đắk Nông là thấp nhất với 19,83%. Tỉnh Bình Phước có số người dân phản ánh tình trạng tương tự rất gần với số trung bình toàn quốc, với tỉ lệ 55,05%.

Về số tiền đã phải chi ngoài quy định cho y, bác sĩ, con số trung vị cấp tỉnh được người dân cho biết thông qua khảo sát có giá trị lớn nhất là 29,2 triệu đồng ở tỉnh Cà Mau, và thấp nhất là ở Điện Biên ở mức 5 nghìn đồng.

Về số tiền chi ngoài quy định ở trường tiểu học trong một học kỳ vừa qua, giá trị trung vị lớn nhất là ở Hải Phòng với mức 11,2 triệu đồng, và số tiền trung vị thấp nhất là gần bằng giá trị ‘0’ ở Quảng Ninh. Đây là những thái cực đáng lưu ý khi so với giá trị trung bình chung toàn quốc là 1,2 triệu đồng.

Trong lĩnh vực đất đai, chỉ số PAPI cho biết phần lớn người dân không được biết về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của địa phương. Có đến 8 trong số 10 người được hỏi cho biết họ không được biết về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của xã, phường. Thủ tục và dịch vụ hành chính liên quan đến chứng nhận quyền sử dụng đất là nội dung mà người dân còn phàn nàn nhiều nhất trong số bốn loại thủ tục và dịch vụ hành chính công được đo lường qua khảo sát PAPI năm 2010 và 2011.

Theo kết quả khảo sát PAPI năm 2011, một phần ba trong số những người được hỏi cho biết họ bị thu hồi đất, trong đó chỉ có 9% cho biết giá đền bù đất họ nhận được xấp xỉ giá thị trường. Tỉ lệ này thuyên giảm so với tỉ lệ 17% theo kết quả khảo sát PAPI năm 2010. 

TS. Đặng Ngọc Dinh, thành viên chính trong nhóm nghiên cứu PAPI và là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu phát triển và Hỗ trợ cộng đồng (CECODES) cho biết “triết lý của nghiên cứu PAPI là nhìn từ góc độ người dân là ‘khách hàng’ sử dụng dịch vụ của nền hành chính công, có đủ khả năng thực hiện giám sát và đánh giá hiệu quả quản trị và hành chính công của các cấp chính quyền nơi họ sinh sống.”

Trong khi đó, bà Pratibha Mehta, Điều phối viên thường trú của Liên Hợp quốc tại Việt Nam nói PAPI là "một công cụ khách quan và sắc bén để theo dõi việc thực hiện hành chính công và cung cấp dịch vụ công.”

“Chỉ số PAPI giúp các nhà hoạch định chính sách Việt Nam cũng như cộng đồng phát triển quốc tế hiểu được tâm tư, nguyện vọng, trải nghiệm của người dân, từ đó rút bài học cụ thể nhằm giảm bớt tham nhũng, cải thiện hiệu quả và hiệu lực của công tác quản trị công, nâng cao mức độ hài lòng của người dân đối với bộ máy hành chính công”, bà nói.