Tại kỳ họp Quốc hội vừa qua, nhiều đại biểu đã nêu ý kiến về việc cần thiết triển khai loại hình bảo hiểm nông nghiệp, nhằm bảo vệ người nông dân, doanh nghiệp... trước những rủi ro ngày càng cao của sản xuất nông nghiệp từ thiên tai, dịch bệnh...

Cần mô hình mới

Theo thống kê của Vụ Bảo hiểm (Bộ Tài chính), tỷ trọng tham gia bảo hiểm nông nghiệp ở Việt Nam ở mức rất thấp, chỉ chiếm chưa đến 1% tổng diện tích cây trồng, số vật nuôi. Mặc dù, bảo hiểm nông nghiệp đã được triển khai ở Việt Nam từ đầu những năm 80 của thế kỷ trước do Tập đoàn Bảo Việt thực hiện.

Năm 1983, Tập đoàn Bảo Việt đã mở rộng dịch vụ tới 26 tỉnh, nhận bảo hiểm cho 200.000 ha lúa, nhưng đến năm 1999 phải bỏ cuộc vì không có lãi (thu phí được 13 tỷ đồng nhưng phải bồi thường 14,4 tỷ đồng), các dịch vụ bảo hiểm nông nghiệp khác như vật nuôi, cây trồng... cũng trong tình trạng tương tự và nay đã thu hẹp hoạt động.

Ông Phùng Ngọc Khánh, Phó vụ trưởng Vụ Bảo hiểm, Bộ Tài chính cho rằng, bảo hiểm nông nghiệp chưa phát triển được một phần là do, hiện nay chưa có một phương pháp đánh giá nào chính xác giúp doanh nghiệp bảo hiểm đánh giá rủi ro và phân định thiệt hại một cách khách quan.

Ông Khánh khẳng định bảo hiểm nông nghiệp muốn phát triển thì phải theo mô hình mới chứ không phải theo mô hình bảo hiểm truyền thống nữa.

Ông cho biết, hiện nay, Bộ Tài chính đang phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai đề án nghiên cứu thí điểm thực hiện bảo hiểm nông nghiệp dựa trên các chỉ số về thời tiết giống như Peru, Ấn Độ, những nước cũng thường xuyên phải gánh chịu thiên tai như Việt Nam.

Thực tế, ở trong đề án "Tam nông", Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã kiến nghị cần có chính sách bảo hiểm cho nông dân.

Tại Nghị quyết 24 NĐ-CP ngày 28/10/2008 về Chương trình hành động của Chính phủ, Thủ tướng giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư triển khai đề án thí điểm bảo hiểm nông nghiệp, trình Chính phủ trong quý 2/2009.

Theo Phó cục trưởng Cục Hợp tác xã và phát triển nông thôn Tăng Minh Lộc, mục đích của chúng ta là hướng đến một nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa lớn, hiện đại, nghĩa là phải sản xuất quy mô lớn, đầu tư chiều sâu, nếu có bảo hiểm sẽ giảm bớt rủi ro và mới động viên được doanh nghiệp dám bỏ vốn đầu tư vào nông nghiệp.

Lâu nay, khi gặp thiên tai, Nhà nước vẫn hỗ trợ một phần thiệt hại cho nông dân, ngân sách bỏ ra không nhỏ nhưng người dân chẳng được bao nhiêu. Do vậy, cần phải giúp nông dân tham gia đóng bảo hiểm để họ có trách nhiệm cao hơn trong sản xuất và khi rủi ro họ sẽ được bồi hoàn xứng đáng.

Song vướng mắc đối với cả doanh nghiệp và nông dân khi tham gia bảo hiểm nông nghiệp hiện nay chính là quy mô sản xuất của nền nông nghiệp vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún.

Thêm nữa, giá cả đầu ra của nông sản bấp bênh, nên người nông dân cũng khó xác định được thu nhập đê biết được thiệt hại có thể xảy ra nếu có dịch bệnh, thiên tai.

Do vậy, người nông dân ít nghĩ đến mua bảo hiểm. Nhưng nếu sản xuất lớn, đầu ra ổn định người dân sẽ tính được thu nhập và khả năng thiệt hại từ đó sẽ trích một phần lợi nhuận để mua bảo hiểm. Vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng, việc triển khai loại hình bảo hiểm nông nghiệp có thể nên bắt đầu từ các trang trại, vùng chuyên canh.

Những đối tượng này có đầu tư lớn, trình độ nhất định, quy mô sản xuất tương đối lớn, sẵn sàng áp dụng kỹ thuật. Họ cũng tuân theo quy trình kỹ thuật tốt, quản lý tốt hơn, bảo hiểm dễ kiểm soát.

Hỗ trợ từ chính sách?

Ông Tăng Minh Lộc đặt vấn đề: "Chủ trương bảo hiểm nông nghiệp là đúng nhưng làm thế nào, bắt đầu từ đâu đang là bài toán khó. Chúng ta phải xây dựng các điều kiện như quy mô sản xuất thế nào? áp dụng với loại sản phẩm gì? Quy trình sản xuất ra sao? Hệ thống nào để giám sát quá trình sản xuất cơ bản? Hệ thống nào để đánh giá nhanh, khách quan khi xảy ra rủi ro? doanh nghiệp làm bảo hiểm phải có vốn, đội ngũ cán bộ ra sao mới được làm? Khi có vi phạm chế tài xử phạt như thế nào?".

Do đó, vai trò của Nhà nước hết sức quan trọng trong việc xây dựng hành lang pháp lý, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân tham gia bảo hiểm trong thời gian đầu, có tính chất đón đầu nhưng nhà nước không nên bao cấp lĩnh vực này. Về hình thức, bảo hiểm nông nghiệp có thể áp dụng: bảo hiểm toàn phần, bảo hiểm từng phần bao gồm cả loại bắt buộc lẫn tự nguyện.

Theo một số chuyên gia, từ kinh nghiệm thực tế trong nước cũng như kinh nghiệm của các nước trên thế giới, bảo hiểm nông nghiệp chỉ có thể thực hiện thành công khi nó trở thành một chính sách của Nhà nước.

Tuy nhiên, để thực thi một chính sách của Nhà nước, không chỉ có sự tham gia của các doanh nghiệp bảo hiểm mà cần có sự tham gia, quan tâm của các cấp các ngành và của toàn xã hội.

Nên gắn các chính sách về bảo hiểm nông nghiệp với chính sách tài chính đối với nông nghiệp, nông thôn để tạo ra được môi trường pháp lý thuận lợi thu hút các doanh nghiệp bảo hiểm cũng như khuyến khích người dân tham gia bảo hiểm.

Cũng theo các chuyên gia, nước ta có quá nhiều thiên tai, trong khi điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, nếu như Nhà nước dùng một phần từ nguồn ngân sách Nhà nước để hỗ trợ người dân tham gia bảo hiểm, hỗ trợ doanh nghiệp triển khai bảo hiểm nông nghiệp để hình thành nên quỹ bảo hiểm nông nghiệp thì sẽ hiệu quả hơn.