9h15 phút sáng 21/11, Quốc hội chuyển sang chất vấn Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Trương Hòa Bình.

Theo tập hợp chất vấn bằng văn bản đến cuối ngày 18/11, Chánh án Trương Hòa Bình nhận được chất vấn của bốn vị đại biểu.

"Trước việc một số vụ án có oan sai mà công luận đang rất quan tâm gần đây, Tòa án Nhân dân Tối cao đang có biện pháp gì để khôi phục công lý bị xâm phạm, nếu có, và khôi phục quyền lợi vật chất, tinh thần của những người bị xét xử oan sai?" là nội dung được một vị đại biểu Tp.HCM gửi đến Chánh án.

Trước khi trả lời chất vấn trực tiếp, ông Bình cho biết đã có văn bản hoặc gặp trao đổi trực tiếp với các vị có chất vấn qua văn bản.

Tại nghị trường, các vấn đề mà Chánh án sẽ phải trả lời là trách nhiệm của Tòa án Nhân dân Tối cao trong hướng dẫn các tòa án áp dụng thống nhất pháp luật, tổng kết kinh nghiệm xét xử, giám đốc việc xét xử của tòa án các cấp; xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm.

Giải pháp để nâng cao chất lượng ngành tòa án; nâng cao chất lượng xét xử, tránh để xảy ra oan sai, bỏ lọt tội phạm, áp dụng hình phạt tù nhưng cho hưởng án treo không đúng quy định của pháp luật cũng là vấn đề dành cho Chánh án Trương Hòa Bình.

Hai trong ba vị đại biểu đặt câu hỏi đầu tiên đã chất vấn Chánh án Trương Hòa Bình về vụ án oan 10 năm của ông Nguyễn Thanh Chấn.

Đại biểu Nguyễn Bá Thuyền (Lâm Đồng) đặt vấn đề, hàng năm vẫn có hàng chục ngàn đơn xin tái thẩm, giám đốc thẩm, chứng tó niềm tin của nhân dân vào công lý chưa cao. Vụ án ông Nguyễn Thanh Chấn bị kết án chung thân sau 10 năm được minh oan gây bức xúc trong dư luận. “Nhất nhật tại tù, ngàn thu tại ngoại”, vậy trách nhiệm ngành tòa án đến đâu, Chánh án có giải pháp gì để minh oan, xin lỗi án oan, bồi thường cho người dân, và liệu còn bao nhiêu con thỏ đã bị tuyên là con gấu hay không, ông Thuyền nói.

Đăt vấn đề vụ án oan Nguyễn Thanh Chấn có lỗi của cả điều tra, viện kiểm sát và tòa án, đại biểu Lê Thị Nga đề nghị cả Chánh án, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình và Bộ trưởng Bộ Công an Trần Đại Quang trả lời về trách nhiệm để xảy ra oan sai và giải pháp nào để chống oan sai.

Đại biểu Nga cũng chất vấn về giải pháp để khắc phục việc bức cung và muốn biết quan điểm của ba vị về đề nghị của cá nhân bà và cả cử tri là đề nghị lắp camera giám sát tất cả các cuộc hỏi cung và, quan điểm của cả ba vị.

Trả lời câu hỏi của đại biểu Thuyền về hàng chục ngàn đơn xin tái thẩm, giám đốc thẩm, Chánh án cho biết năm 2013 ngành tòa án đã giải quyết hơn 63% đơn giám đốc thẩm tái thẩm, cao nhất từ trước đến nay. Số đơn cũ chuyển sang gần 11.000 đơn thì xử lý còn gần 4.000 đơn. Đặc biệt là số còn lại đều còn trong thời hạn giải quyết.

Đánh giá là số phải kháng nghị lại không cao nhưng vẫn phản ánh còn có sai, chưa đạt được yêu cầu của Quốc hội và mong muốn của nhân dân, ông Bình cho rằng giải pháp thì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nhất là nâng cao chất lượng cán bộ, vấn đề còn liên quan đến pháp luật tố tụng.

Với thực trạng hiện nay thì giám đốc thẩm gần như cấp xét xử thứ ba, hàng năm tòa án nhận 5.000 đơn giám đốc thẩm thì tỷ lệ không cao nhưng xem xét lựa chọn bản án đưa ra xét xử thì các nước khác họ có quyền chọn việc điển hình còn ở Việt Nam thì phải giải quyết hết, Chánh án phân trần.

Đánh giá niềm tin của dân với tòa án phải đánh giá đúng mức, chứ còn số lượng đơn thì chưa phản ánh hết uy tín của tòa án, Chánh án trả lời.

Liên quan đến vụ án oan của ông Nguyễn Thanh Chấn, sau khi lục tìm tài liệu, ông Bình trầm giọng, câu hỏi của đại biểu rất rộng. Điểm lại thời điểm xét xử vụ án và sự kêu oan của gia đình ông Chấn, Chánh án cho biết đã triệu tập hội đồng thẩm phán để xét xử tái thẩm và chấp nhận hủy án. Hiện nay các thủ tục tố tụng đang được tiến hành để viện kiểm sát tiến hành điều tra lại vụ án này.

Ông Bình nói, vấn đề đặt ra là có oan sai hay không, có bức cung hay không, trách nhiệm thế nào? Trong những năm gần đây mỗi năm thu  lý trên 100 nghìn vụ án hình sự, đấu tranh vạch trần tội phạm là hết sức khó khăn vất vả, thậm chí có trường hợp hy sinh, công tố, thẩm phán cũng chịu áp lực rất lớn.

Và ông khẳng định, đa số điều tra viên, thẩm phán được đào tạo bài bản, bổ nhiệm chặt chẽ, là "cán bộ tin cậy" của Đảng và nhân dân trên mặt trận bảo vệ công lý, nhưng vì nhiều nguyên nhân khác nhau thì cũng có oan sai.

"Về ý kiến nói vụ án ông Chấn là sai và có ép cung nhục hình, chúng tôi nghĩ rằng, việc để xảy ra oan sai, nhất là người bị buộc mức án cao nhất là không thể chấp nhận được, tuy nhiên còn việc xác định có oan sai hay không thì còn phải theo quy định rất chặt chẽ của pháp luật", Chánh án Trương Hòa Bình nói.

Để kết luận có oan thì phải qua kết luận điều tra, mong đại biểu Quốc hội xem xét thỏa đáng, chờ các cơ quan chức năng giải quyết lại vụ án một cách đúng đắn, những người đứng đầu sẽ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và nhân dân, Chánh án trả lời.

Liên quan đến vấn đề ép cung, ông Bình khẳng định, điều này nếu có thì không thể chấp nhận được, nhưng nếu có cũng phải được chứng minh.

Bộ Công an cũng đang cho tiến hành kiểm điểm vụ việc này, quá trình điều tra có sự tham gia của viện kiểm sát từ đầu, nếu có ép cung thì những người trực tiếp phải chịu trách nhiệm, ông Bình cho biết.

Tuy nhiên, Chánh án Trương Hòa Bình cũng phân trần, có ép cung hay không là điều rất là khó chứng minh, điều này phải được bị can, luật sư yêu cầu xem xét thì tòa án mới tiến hành. Nhưng nếu xét xử xảy ra oan sai thì tòa án vẫn phải có trách nhiệm, không thể phủ nhận.

Chánh án cũng nhấn mạnh lại, là có ép cung ở vụ ông Nguyễn Thanh Chấn hay không còn phải chứng minh chứ không thể kết luận ngay và cán bộ nào vi phạm sẽ bị xử lý. Tuy nhiên sẽ phải tiến hành rất chặt chẽ, bởi nếu không khéo thì sẽ làm "chùn bước" những người đang "gian khổ tấn công tội phạm".

“Còn nếu thực sự có oan sai thì tùy theo từng giai đoạn thuộc trách nhiệm của cơ quan nào, thì người đứng đầu sẽ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và nhân dân”, ông Bình khẳng định.

Sau câu trả lời của Chánh án, đại biểu Lê Thị Nga tiếp tục nhấn nút và cho biết đã có ý kiến riêng về vụ Nguyễn Thanh Chấn bằng văn bản gửi đến Chủ tịch nước, Trưởng ban Nội chính Trung ương, Phó chủ tịch Quốc hội và các cơ quan chức năng khác.

Theo bà Nga, hiện nay hồ sơ vụ ông Chấn được giao cho cơ quan cảnh sát điều tra công an Bắc Giang, để đảm bảo khách quan, bà Nga đề nghị Bộ trưởng Bộ Công an không để cho công an Bắc Giang điều tra nữa, mà rút lên để cơ quan điều tra Bộ Công an trực tiếp điều tra.

Đại biểu Nga cũng đề nghị cơ quan điều tra phải hoàn toàn dựa trên chứng cứ sự thật khách quan, nếu không đủ căn cứ kết luận ông Chấn phạm tội thì phải đình chỉ điều tra ngay với ông Chấn, không phụ thuộc vào kết quả điều tra Lý Nguyễn Chung, tuyệt đối không được dùng nguyên tắc suy đoán có tội theo hướng nếu không chứng minh được Lý Nguyễn Chung phạm tội thì suy ra ông Chấn.

Bà Nga cũng đề nghị các cơ quan chức năng khẩn trương làm rõ thông tin việc ông Chấn bị bức cung nhục hình.

Sau câu trả lời về vụ Nguyễn Thanh Chấn, Chánh án Trương Hòa Bình vẫn tiếp tục nhận được nhiều câu trả lời chứa đựng sự sốt ruột của đại biểu về án oan, án tham nhũng xử nhẹ hoặc cho hưởng án treo.

Thời gian qua với các vụ án trọng điểm về tham nhũng, tòa án không xử nhẹ, ông Bình khẳng định.

Riêng với vụ án Lê Bá Mai, Chánh án cho hay tòa phúc thẩm xét xử tuyên Lê Bá Mai phạm tội và ông tôn trọng quyết định của hội đồng xét xử. "Còn trách nhiệm xem xét đơn kêu oan thì các cơ quan chức năng ngành tòa án phải thực hiện, chúng tôi sẽ xem lại với tinh thần thận trọng nhất, nếu có đơn kêu oan", Chánh án quả quyết.