Bắt buộc lưu trữ dữ liệu giao dịch tài sản mã hoá trong 10 năm để chống rửa tiền

Tháng 6 năm 2023, Lực lượng đặc nhiệm tài chính (FATF) chính thức đưa Việt Nam vào Danh sách giám sát tăng cường (Danh sách Xám). Trên cơ sở đó, ngày 23 tháng 2 năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 194/QĐ-TTg về Kế hoạch hành động quốc gia nhằm thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam đối với công tác phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.

TỘI PHẠM LỢI DỤNG SƠ HỞ TRONG QUY TRÌNH XÁC MINH DANH TÍNH ĐỂ RỬA TIỀN QUA TÀI SẢN MÃ HOÁ

Theo Kế hoạch hành động do FATF chỉ định, Hành động số 6 yêu cầu Việt Nam xây dựng khung pháp lý để cấm hoặc điều chỉnh hoạt động liên quan đến tài sản ảo (VAs) và các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASPs), đồng thời chứng minh việc thực thi các quy định này thông qua các biện pháp bảo đảm tuân thủ.

Cụ thể, Việt Nam cần: (i) ban hành khung pháp lý điều chỉnh hoạt động của VAs và VASPs; (ii) nâng cao nhận thức và năng lực quản lý, giám sát rủi ro của cơ quan chức năng; (iii) phổ biến và đào tạo cho các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản ảo về nghĩa vụ tuân thủ các quy định liên quan đến phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí huỷ diệt hàng loạt; (iv) có cơ chế xử lý nghiêm đối với các hành vi vi phạm pháp luật.

Theo Báo cáo đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền (Nghị quyết số 71/NQ-CP), Việt Nam đã lựa chọn đánh giá mức độ rủi ro đối với bốn nội dung liên quan đến tài sản ảo, bao gồm: (1) nhà cung cấp dịch vụ ví và quản lý tài sản ảo; (2) quỹ đầu tư tài sản ảo; (3) stablecoin; (4) tài sản ảo dưới dạng chứng khoán, tài sản ảo tiện ích và tài sản ảo nền tảng.

Kết quả đánh giá cho thấy, cả 4 nội dung đều được xếp hạng rủi ro ở mức từ trung bình cao đến cao. Tuy nhiên, đến nay, việc thực hiện Hành động 6 vẫn chưa ghi nhận tiến triển rõ rệt.

Bên cạnh đó, Khuyến nghị 15 của FATF nêu rõ: để quản lý và giảm thiểu rủi ro phát sinh từ tài sản ảo, các quốc gia cần bảo đảm rằng các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản ảo phải được cấp phép, đăng ký và chịu sự giám sát của một cơ chế quản lý hiệu quả, nhằm đảm bảo tuân thủ các biện pháp theo yêu cầu của các Khuyến nghị của FATF.

Ông Tô Trần Hoà, Phó Trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán (Ủy ban chứng khoán Nhà nước) cho biết các hành vi rửa tiền trên thị trường tài sản mã hóa hiện nay diễn ra tinh vi qua nhiều giai đoạn.

Trong giai đoạn nạp hoặc chuyển tiền (placement), đối tượng thường lợi dụng các sàn giao dịch tài sản mã hóa có hệ thống xác minh danh tính lỏng lẻo để thực hiện giao dịch bằng giấy tờ giả hoặc dưới hình thức ẩn danh. Ngoài ra, hoạt động mua bán trực tiếp bằng tiền mặt qua hình thức ngang hàng (P2P) hoặc thị trường chợ đen (OTC) cũng được sử dụng để đưa tiền vào hệ thống.

Ở giai đoạn che giấu và pha loãng (layering), các đối tượng thường trộn lẫn tài sản mã hóa bất hợp pháp với tài sản hợp pháp nhằm làm mờ nguồn gốc, hoặc chuyển đổi tài sản thành các đồng tiền mã hóa riêng tư (privacy coin) để che giấu dòng tiền. Một số thủ đoạn khác bao gồm chuyển tài sản qua nhiều blockchain khác nhau, sử dụng các cầu nối giao dịch để gây khó khăn cho việc truy vết, đưa tài sản vào các nền tảng tài chính phi tập trung (DeFi), hoặc chia nhỏ và phân tán tài sản qua nhiều ví điện tử nhằm tránh sự giám sát.

"Bên cạnh đó, việc sử dụng trung gian như stablecoin, ví điện tử thuê, tài khoản ngân hàng hoặc tài khoản trên sàn giao dịch đứng tên người khác cũng là các phương thức phổ biến nhằm né tránh cơ chế kiểm soát của cơ quan quản lý", ông Hòa vạch rõ thủ đoạn rửa tiền của tội phạm.

TỔ CHỨC CUNG CẤP DỊCH VỤ TÀI SẢN SỐ PHẢI LƯU TRỮ THÔNG TIN GIAO DỊCH CỦA KHÁCH HÀNG TRONG 10 NĂM

Bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống rửa tiền (Ngân hàng Nhà nước) cho biết theo quy định của Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022, các nhà cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa hiện chưa thuộc nhóm đối tượng báo cáo theo quy định của pháp luật.

“Tuy nhiên, trên cơ sở đánh giá rủi ro và xu hướng quốc tế, chúng tôi đã tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP, trong đó bổ sung các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa vào danh mục đối tượng phải thực hiện nghĩa vụ báo cáo phòng, chống rửa tiền”, bà Thơ thông tin.

Theo Nghị quyết 05 về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa có trách nhiệm:

(i) Xây dựng “Quy trình phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt” theo quy định tại điểm e khoản 6 Điều 8;

(ii) Thực hiện các biện pháp nhận biết khách hàng, trong đó bao gồm yêu cầu nhận biết đối với giao dịch không thường xuyên có giá trị từ 1.000 đô la Mỹ trở lên; giám sát liên tục các giao dịch và mối quan hệ với khách hàng, cập nhật và phát hiện kịp thời các dấu hiệu đáng ngờ để báo cáo theo quy định (điểm b khoản 2 Điều 15);

(iii) Lưu trữ thông tin trên hệ thống máy chủ đặt tại Việt Nam tối thiểu 10 năm, bao gồm lịch sử giao dịch, thông tin người khởi tạo và người thụ hưởng (tên, địa chỉ, địa chỉ ví), địa chỉ IP và thiết bị truy cập, thông tin tài khoản ngân hàng liên kết của nhà đầu tư (điểm l khoản 2 Điều 15);

(iv) Trong trường hợp sử dụng bên thứ ba để hỗ trợ cung cấp dịch vụ, tổ chức phải đảm bảo đối tác đáp ứng các tiêu chuẩn về an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu và tuân thủ các quy định về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt (điểm p khoản 2 Điều 15).

Đối với hoạt động chuyển tiền của nhà đầu tư nước ngoài, theo Điều 13, nhà đầu tư nước ngoài phải mở một tài khoản thanh toán chuyên dùng bằng đồng Việt Nam tại ngân hàng hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài được phép cung ứng dịch vụ ngoại hối tại Việt Nam. Tài khoản này được sử dụng để thực hiện các giao dịch hợp pháp theo quy định. Nhà đầu tư nước ngoài phải tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Đáng lưu ý, chậm nhất vào ngày 10 tháng đầu tiên của mỗi quý, ngân hàng nơi nhà đầu tư nước ngoài mở tài khoản chuyên dùng có trách nhiệm báo cáo bằng văn bản gửi Bộ Tài chính, Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (Cục Phòng, chống rửa tiền và Cục Quản lý ngoại hối) về tình hình thu, chi trên tài khoản trong quý trước đó, liên quan đến hoạt động mua bán tài sản mã hóa của nhà đầu tư nước ngoài.

Theo lãnh đạo Cục Phòng, chống rửa tiền, việc giám sát các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa thực hiện nghĩa vụ báo cáo giao dịch đáng ngờ sẽ được thực hiện nghiêm ngặt để đảm bảo hiệu quả công tác phòng, chống rửa tiền và tài trợ khủng bố, đồng thời đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế trong quản lý lĩnh vực tài sản số.