Qua phân tích biểu giá điện hiện trạng của Việt Nam và một số nước trong khu vực, cho thấy biểu giá điện của một số nước nêu trên có nhiều điểm tiến bộ hơn biểu giá điện hiện trạng của Việt Nam.

Trong dự thảo Đề án Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn tới năm 2045 (Quy hoạch điện VIII) vừa được Bộ Công Thương hoàn thiện và lấy ý kiến có đề xuất nghiên cứu xem xét xây dựng giá điện bậc thang 2 thành phần công suất và điện năng, điều chỉnh giá điện theo quý khi chi phí nhiên liệu thay đổi.

15 NĂM 13 LẦN THAY ĐỔI

Liên quan đến phần giá điện trong dự thảo, Bộ Công Thương cho biết, nhiều nước trong khu vực đều đã và đang trong tiến trình cải tổ ngành điện. Theo đó, giá điện minh bạch, rõ ràng theo từng khâu phát, truyền tải, phân phối và bán lẻ, các chính sách hỗ trợ.

Theo Bộ Công Thương, các nước trong khu vực đều áp dụng biểu giá bán lẻ theo cấp điện áp, theo thời gian cao điểm, thấp điểm (TOU), theo bậc thang và phân theo các ngành kinh tế. Đơn cử như Thái Lan, biểu giá điện của nước này được phân theo công suất tiêu thụ, mức điện áp, công suất tiêu thụ, bậc thang và biểu giá TOU cho các ngành. 

Thậm chí tại Thái Lan, các ngành được chia theo mức công suất tiêu thụ nhỏ hơn 30kW, từ 30kW đến 1000kW và trên 1000KW và các ngành đặc thù riêng như ngành kinh doanh đặc thù như nhà nghỉ, khách sạn, tổ chức phi chính phủ và tưới tiêu cho nông nghiệp sẽ có biểu giá riêng.

Các nước như Hồng Kông và Hàn Quốc đã áp dụng biểu giá tính đến công suất sử dụng, số giờ sử dụng, cấp điện áp chi tiết, và theo Bộ Công Thương, đây là một điểm mới và chưa có trong biểu giá bản lẻ điện Việt Nam. Tại Hồng Kông, biểu giá điện được điều chỉnh tự động hàng năm theo biến động của thị trường và mỗi khách hàng đều phải chi phí cố định trên mỗi hóa đơn…

Ở Việt Nam, Bộ Công Thương cho biết, biểu giá bán điện từ năm 2007 đến nay được phân theo các ngành, cấp điện áp, theo giờ cao thấp điểm và biểu giá điện sinh hoạt được chia theo bậc thang. Trải qua 15 năm, với 13 lần thay đổi, cập nhật hoàn thiện biểu giá, hiện tại giá bán điện đã được rút gọn, minh bạch, rõ ràng.

Theo đó, giá điện được phân theo: (1) ngành sản xuất (phân theo 4 cấp điện áp (dưới 6kV, 6kV đến 22kV, 22kV đến 110kV và từ 110kV trở lên); Phân theo giờ Cao điểm, Thấp điểm, giờ bình thường); (2) kinh doanh: phân theo 3 cấp điện áp (dưới 6kV, 6kV đến 22kV, 22kV trở lên); phân theo giờ cao điểm, thấp điểm, giờ bình thường); (3) hành chính sự nghiệp (bệnh viện, nhà trẻ, mẫu giáo, trường phổ thông, chiếusáng công cộng, đơn vị hành chính sự nghiệp): phân theo 2 cấp điện áp dưới 6kV và trên 6kV.

Còn đối giá bán lẻ cho sinh hoạt, biểu giá bán lẻ điện cho sinh hoạt được rút gọn từ 7 bậc xuống còn 6 bậc vào năm 2014 giúp biểu giá đơn giản hơn và đảm bảo mục tiêu tiết kiệm điện năng trong sinh hoạt.

ĐỀ XUẤT ĐIỀU CHỈNH GIÁ ĐIỆN THEO QUÝ

Định hướng xây dựng bảng giá điện trong giai đoạn quy hoạch (Quy hoạch điện VIII), Bộ Công Thương cho biết, qua phân tích biểu giá điện hiện trạng của Việt Nam và một số nước trong khu vực, cho thấy biểu giá điện của một số nước nêu trên có nhiều điểm tiến bộ hơn biểu giá điện hiện trạng của Việt Nam.

Đơn cử như giá điện theo 2 thành phần công suất và điện năng, giá điện điều chỉnh theo quý khi chi phí nhiên liệu thay đổi, có hệ số giảm giá khi dùng ít điện, không bù chéo giữa các nhóm khách hàng lớn, chỉ trợ giá cho đối tượng người già, thất nghiệp, đơn thân, tách bạch chi phí dịch vụ hỗ trợ thị trường, chi phí vận hành hệ thống và quản trị thị trường... 

Vì vậy, theo bộ này, trong giai đoạn tới cần phải nghiên cứu hoàn thiện biểu giá bán lẻ điện Việt Nam tham khảo các yêu cầu, nguyên tắc và tiêu chí đơn giản, dễ hiểu, minh bạch, rõ ràng, dễ thực hiện; phù hợp với tình hình ngành điện, thị trường điện và tình hình kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ.

Quy hoạch điện VIII cũng tính đến phương án tách chính sách xã hội ra khỏi giá điện như đã đề ra tại Quyết định 28/2014/QĐ-TTg, theo đó quy định hộ nghèo, hộ chính sách xã hội được hỗ trợ tiền điện cho mục đích sinh hoạt, mức hỗ trợ hàng tháng tương đương tiền điện sử dụng 30 kWh tính theo mức giá bán lẻ điện sinh hoạt bậc 1 hiện hành. Giả sử mức hỗ trợ đó còn thấp thì có thể xem xét tăng lên, ví dụ 50 kWh/tháng.

Nguyên tắc xây dựng biểu giá điện phải đảm bảo bù đắp chi phí và có lãi ở mức hợp lý cho ngành điện và các nhà đầu tư để không ngừng phát triển nguồn điện và lưới điện đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng; đảm bảo sự công bằng cho các khách hàng; và phù hợp với quy luật khan hiếm của các nguồn tài nguyên năng lượng, theo đó nhu cầu điện càng tăng thì phải huy động các nguồn tài nguyên năng lượng có điều kiện khai thác khó khăn hơn cho phát điện và do vậy giá thành các nguồn điện mới ngày càng cao hơn. 

Theo Bộ Công Thương, trong bối cảnh hiện nay, biểu giá điện bậc thang là hợp lý nhất đáp ứng các nguyên tắc nêu trên và phù hợp với đặc điểm của sản xuất, kinh doanh điện, thị trường điện và các khách hàng sử dụng điện sinh hoạt. Theo đó, tiêu chí về biểu giá bán lẻ điện bậc thang theo hướng khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm; không quá phức tạp, ví dụ không quá nhiều bậc thang; kết hợp hỗ trợ các đối tượng chính sách, đối tượng đặc biệt như người già...

Tại dự thảo Quy hoạch điện VIII Bộ Công Thương cũng đề xuất nghiên cứu xem xét xây dựng giá bậc thang 2 thành phần công suất và điện năng, xem xét thu phí cố định hàng tháng. Đồng thời xem xét điều chỉnh giá điện theo quý khi chi phí nhiên liệu thay đổi; hay phương án giảm giảm nếu sử dụng ít điện.