Chủ trì cuộc họp về công nghệ viễn thám phục vụ ngành nông nghiệp, nông thôn, ngày 17/1/2024, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan nhấn mạnh: “Cần phải tận dụng sức mạnh công nghệ, giúp ngành nông nghiệp vượt qua sự mù mờ về dữ liệu, quản trị điều hành...".

THEO DÕI DIỆN TÍCH RỪNG, CÂY TRỒNG, THIÊN TAI

Tại cuộc họp, ông Trần Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cho biết Viện đã phối hợp với đơn vị chức năng thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện nhiều đề tài, dự án về ứng dụng công nghệ viễn thám trong ngành nông nghiệp.

Cụ thể hơn, TS. Vũ Anh Tuân, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cho biết công nghệ viễn thám được sử dụng sớm nhất tại Việt Nam là vào ngành lâm nghiệp, từ cách đây 40 năm trong điều tra quy hoạch rừng, lập bản đồ hiện trạng rừng. Nhờ công nghệ viễn thám, có thể theo dõi hàng tháng tình trạng mất rừng; cung cấp thông tin về sinh khối, phục vụ điều tra tích tụ carbon.

Đối với cây lúa, Việt Nam đã ứng dụng viễn thám vào theo dõi sự phân bố diện tích, năng suất theo mùa vụ, ước tính sinh khối, sản lượng thu hoạch, tình trạng đốt đồng; theo dõi lịch thời vụ, giai đoạn sinh trưởng, ảnh hưởng hạn mặn, ngập lũ đến sản xuất lúa; ước tính khí methan phát thải từ ruộng lúa; tình hình sâu bệnh, dinh dưỡng, giống lúa.

Sản phẩm hàng tháng từ viễn thám được cung cấp cho Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp và Cục Trồng trọt để hỗ trợ triển khai sản xuất với các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long từ năm 2018 đến nay.

Công nghệ viễn thám cũng được ứng dụng trong lĩnh vực phòng chống thiên tai như theo dõi lũ tại Đồng bằng Sông Cửu Long, theo dõi lũ do bão (tại miền Trung), sử dụng ảnh radar, chụp trong mọi điều kiện thời tiết. Công nghệ viễn thám còn giúp theo dõi điều kiện mặt đất như nhiệt độ bề mặt, độ ẩm, độ bốc hơi, chỉ số khô hạn.

Ngoài ra, còn nhiều sản phẩm khác từ viễn thám đã được nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam như: Biến động đường bờ; Xói lở bờ biển; Đánh giá chất lượng nước; Xây dựng bản đồ hiện trạng sử dụng đất; Khu vực nuôi trồng thủy sản.

Ông Nguyễn Quang Hùng, Cục trưởng Cục Kiểm ngư, cho hay ngành thủy sản có nhu cầu rất lớn đối với ứng dụng công nghệ viễn thám. Quan trọng nhất là dữ liệu hàng ngày về hoạt động tàu cá trên biển, đặc biệt tại các vùng giáp ranh trên biển. Về nuôi trồng thủy sản, cần kiểm soát biến động diện tích vùng nuôi; đánh mã số vùng trồng, vùng nuôi, từ đó có những chỉ đạo cụ thể đối với việc nuôi trồng.

Bên cạnh đó, ngành thủy sản cũng cần có dữ liệu ảnh chụp về các hệ sinh thái biển, san hô để từ đó đưa ra các giải pháp bảo vệ, kiểm soát biến động của các hệ sinh thái. Ngành thủy sản cũng cần sử dụng các ảnh chụp viễn thám để đưa ra các dự báo ngư trường khai thác thủy sản cho ngư dân.

Ông Nguyễn Tùng Phong, Cục trưởng Cục Thủy lợi đề xuất ứng dụng công nghệ viễn thám trong quan trắc, giám sát sông ngòi, dự báo nguồn nước. Ngành thủy lợi cần sử dụng ảnh viễn thám kết hợp các công nghệ khác giải quyết các bài toán hiện nay như kiểm đếm dung tích thực của các hồ chứa; dự báo dòng chảy, lượng mưa để tính toán cân đối các khu vực thừa, thiếu nước.

TẬN DỤNG SỨC MẠNH CỦA CÔNG NGHỆ

Ông Nguyễn Quốc Toản, Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê Nông nghiệp đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng một chương trình hợp tác toàn diện với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam theo hướng trọng tâm, trọng điểm và có các sản phẩm dùng chung.

Bên cạnh đó, các ảnh viễn thám, các dữ liệu về bản đồ của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam có thể tích hợp vào cơ sở dữ liệu ngành nông nghiệp thông qua Dự án xây dựng hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu ngành nông nghiệp.    

“Cần tạo hành lang pháp lý cho việc chia sẻ dữ liệu giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Bên cạnh đó, cũng cần có các quy định về tài chính để thương mại hóa các sản phẩm viễn thám”, ông Toản kiến nghị.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp, cho biết về mặt pháp lý, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 149 Phê duyệt Chiến lược phát triển viễn thám quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040, trong đó Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn được giao 6 nhiệm vụ song Bộ chưa có kế hoạch thực hiện chiến lược. 

Thứ trưởng đề nghị Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường của Bộ sớm lập kế hoạch thực hiện Chiến lược Quốc gia về ứng dụng công nghệ viễn thám theo Quyết định của Thủ tướng.

“Cần xây dựng Kế hoạch thực hiện chiến lược quốc gia về ứng dụng công nghệ viễn thám trong ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng đơn vị. Phải coi ứng dụng công nghệ viễn thám là một trong những nội dung quan trọng của chuyển đổi số, hỗ trợ công tác chỉ đạo điều hành trong chuyển đổi số”, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh.

Kết luận buổi làm việc, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng ứng dụng viễn thám sẽ giúp làm thay đổi quản trị, điều hành của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. “Cần phải tận dụng sức mạnh công nghệ, giúp ngành nông nghiệp vượt qua sự mù mờ về dữ liệu, quản trị điều hành. Chúng ta cần xem bà con nông dân cần gì vì cuối cùng công nghệ được triển khai tới tận đồng ruộng, phục vụ nông dân”, Bộ trưởng gợi mở.

Bộ trưởng cho rằng tư duy của mỗi ngành, lĩnh vực của Cục, vụ, đơn vị tư vấn… thuộc Bộ cần phải thay đổi sang tư duy số, tư duy công nghệ trong đó có công nghệ viễn thám trong một số lĩnh vực. Bên cạnh đó, cần có tư duy tích hợp đa ngành trong phối hợp trong lĩnh vực viễn thám để triển khai và khai thác hiệu quả cơ sở dữ liệu được cung cấp. 

Bộ trưởng đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Khoa học và Công nghệ và Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cùng xây dựng và ký kết một Biên bản ghi nhớ về việc hợp tác ứng dụng công nghệ viễn thám với lộ trình hợp tác cụ thể và trước mắt có thể thực hiện thử nghiệm trong lĩnh vực trồng trọt và lâm nghiệp.