Trong bối cảnh bùng nổ điện mặt trời trong nước và sự phát triển mạnh mẽ trên thế giới, nhiều doanh nghiệp Việt chọn phương án nhập khẩu pin mặt trời, tập trung phát triển về thương mại hoặc mở nhà máy điện mặt trời thay vì xây dựng nhà máy sản xuất pin mặt trời.

Những thách thức quá lớn

Lĩnh vực điện mặt trời của Việt Nam hiện còn tồn tại nhiều thách thức, từ xuất phát điểm thấp so với thế giới đến năng lực tài chính và nhân lực, dẫn đến thực trạng đầu tư "phần ngọn" của đại đa số doanh nghiệp Việt.

Thách thức trước hết là công nghệ phát triển pin mặt trời có tốc độ phát triển rất nhanh dẫn đến giá thành tấm pin ngày càng giảm dần. Chính vì vậy, để nhẹ vốn đầu tư và giảm thiểu các chi phí khác, doanh nghiệp thường ưu tiên phương án nhập khẩu.

Thứ hai, các doanh nghiệp Việt khó cạnh tranh với các "đại gia" Tier 1 - Tiêu chuẩn do BNEF đặt ra (Được xem là tờ giấy thông hành "ngầm" trong việc hợp tác quốc tế). Việt Nam từ lâu thường đứng ở vị thế nước nhập khẩu nên kinh nghiệm của các doanh nghiệp Việt tại thị trường quốc tế gần như bằng 0. Thêm vào đó, ngành điện mặt trời Việt Nam lại chưa hình thành một Hiệp hội chung hỗ trợ xuất khẩu nên không có người dẫn đường đúng nghĩa. Chính vì vậy, nếu muốn xuất khẩu, các doanh nghiệp Việt phải tự "rọi đèn" mà đi.

Thứ ba là thách thức thiếu nhân lực. Đối với các doanh nghiệp Việt Nam khác, nhân sự chính là bài toán nan giải, là rào cản ngăn cản những bước tiến xa hơn vượt ngoài biên giới.

Thứ tư là thiếu vốn. Để đạt được tiêu chuẩn Tier 1, doanh nghiệp cần đạt được bảo lãnh từ ít nhất 6 ngân hàng khác nhau cho 6 đơn hàng khác nhau trong vòng 2 năm, mỗi đơn hàng trên 1,5 MWp. Như vậy, sự phối hợp của ngân hàng và cao hơn nữa là sự hỗ trợ "chiến lược" về mặt tài chính từ phía Chính phủ đóng vai trò quan trọng cho sự rộng đường phát triển của những doanh nghiệp Việt.

Công ty IREX tự tạo cuộc chơi cho chính mình

Tuy nhiên, ít ai biết rằng từ năm 2014, Việt Nam đã có công ty Cổ phần Năng lượng IREX (thành viên của tập đoàn Năng lượng Mặt Trời Bách Khoa) đã xuất khẩu các tấm pin mặt trời sang nhiều quốc gia trên thế giới như Hà Lan, Singapore, Thổ Nhĩ Kỳ, Tunisia, Nhật Bản….

Tháng 6/2018, công ty năng lượng IREX tiếp tục tham dự Intersolar Europe, đánh dấu chặng đường 5 năm bước ra thế giới của IREX nói riêng và của Việt Nam nói chung trong lĩnh vực năng lượng mặt trời.

Bà Nguyễn Ngọc Quỳnh, Giám đốc khối kinh doanh công ty IREX chia sẻ: "Thời điểm xuất khẩu, tại Việt Nam chưa có một tổ chức tài chính địa phương nào dám đứng ra bảo lãnh để đạt được Tier 1 với một ngành nghề còn quá mới mẻ như vậy. Nhưng nếu bỏ cuộc lúc này, IREX hay Việt Nam sẽ mãi vẫn chỉ là con số 0 đúng nghĩa trên thị trường Quốc tế. Chính vì vậy, chúng tôi tự tạo ra cuộc chơi cho chính mình, bắt đầu với "Tier 0"."

Tính đến 2018, doanh thu Công ty cổ phần Năng lượng IREX đã tăng trưởng hơn 333% so với năm ngoái. Mục tiêu của IREX là trở thành doanh nghiệp sản xuất pin mặt trời Việt Nam đầu tiên đạt được Tier 1 theo chuẩn của BNEF trong năm 2020. Lộ trình sẽ diễn ra sớm hơn nếu có thêm nhiều đối tác, tổ chức tài chính và các nhà đầu tư cùng đồng hành.

Để gia tăng công suất, đồng thời đáp ứng tốt hơn về chuẩn mực chất lượng sản phẩm đến dịch vụ, IREX đã tiếp tục xây dựng Tổ hợp nhà máy sản xuất thiết bị năng lượng tái tạo công nghệ cao IREX. Giai đoạn 1, công ty IREX đã mở rộng dây chuyền sản xuất tấm PV Module với công nghệ tự động hóa 100%. Công suất tổng cho khâu sản xuất pin mặt trời lên tới 500 MWp.

Cũng theo Bà Nguyễn Ngọc Quỳnh, nhân sự chủ chốt của công ty IREX đa số được đào tạo từ nước ngoài về. IREX chủ động xây dựng lộ trình đào tạo và phát triển môi trường sư phạm trong nội bộ để đào tạo nhân sự trực tiếp, đáp ứng nguồn lực đang thiếu hụt hiện nay. Xuất thân từ các chuyên gia đầu ngành của Đại học Bách Khoa Tp.HCM, IREX có lợi thế trong việc xây dựng môi trường sư phạm trong chính công ty.

Có thể thấy, những hỗ trợ từ chính sách điện mặt trời của Chính phủ giúp ngành điện mặt trời phát triển nhanh hơn. Nhưng nếu muốn phát triển xa hơn, ngoài sự hỗ trợ về vốn, nhân lực, bản thân các doanh nghiệp Việt cũng phải tự tin đặt ra cho mình những mục tiêu lớn hơn.