Giá vàng liên tục nhảy vọt, cơ chế quản lý chưa bắt kịp rủi ro

Sáng ngày 18/11/2025, Báo Tiền Phong tổ chức tọa đàm “Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô” với sự tham dự của đại diện các bộ, ngành, tổ chức tín dụng, doanh nghiệp kinh doanh vàng và nhiều chuyên gia kinh tế.

Tại buổi toạ đàm, ông Nguyễn Đức Lê, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường thuộc Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), nêu rõ bảy “điểm nghẽn” lớn trong công tác quản lý vàng miếng trong quá trình phối hợp Ngân hàng Nhà nước để giám sát diễn biến thị trường.

Thứ nhất, hoạt động giao dịch vàng trên thị trường vẫn mang tính nhỏ lẻ, thiếu hệ thống dữ liệu tập trung để cơ quan chức năng cập nhật và theo dõi tình hình lưu chuyển hàng hóa thực tế cũng như lượng hàng mua bán trực tuyến.

Thứ hai, dù thị trường vàng chịu sự quản lý nghiêm ngặt của Nhà nước nhưng chất lượng vàng trên thị trường vẫn chưa được kiểm soát triệt để, khiến tình trạng hàng giả, hàng không đạt chuẩn vẫn lọt ra thị trường, ông Lê cho biết.

Thị trường vàng trang sức và vàng tiêu dùng hiện vẫn duy trì được nguồn cung tương đối ổn định. Tuy nhiên, đối với vàng miếng, nguồn nhập khẩu nhiều thời điểm không bắt kịp nhu cầu tăng đột biến, làm thị trường rơi vào trạng thái căng thẳng và đẩy giá lên cao.

Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường thuộc Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cũng chỉ ra một vấn đề đáng lưu ý khác nằm ở việc hóa đơn trong giao dịch vàng vẫn chưa được thực hiện đầy đủ.

Theo đó, nhiều cửa hàng lựa chọn hình thức thanh toán tiền mặt và bỏ qua việc xuất hóa đơn, khiến cơ quan quản lý không thể nắm chính xác doanh thu phát sinh, từ đó gây ra tình trạng thất thu ngân sách nhà nước.

Thứ tư, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý hiện chưa đồng bộ do mỗi đơn vị đang sử dụng hệ thống dữ liệu riêng lẻ và chưa có cơ chế cảnh báo sớm để theo dõi thị trường.

Đồng thời, việc kiểm tra cũng không được tiến hành thường xuyên, dẫn đến tình trạng cơ quan chức năng khó phản ứng kịp trước những biến động xảy ra trong thời gian ngắn, ông Lê cho biết.

Thứ năm, khoảng cách lớn giữa giá vàng trong nước và giá trên thị trường tự do đã mở ra kẽ hở cho hoạt động buôn lậu, giao dịch ngầm và hành vi trốn thuế. Thực tế vẫn diễn ra tình trạng một số cơ sở điều chỉnh giá bán theo từng thời điểm, thậm chí giữ hàng khi nguồn cung khan hiếm, khiến việc giám sát của các cơ quan chức năng càng trở nên khó khăn

Theo ông Nguyễn Đức Lê, tâm lý đám đông của người dân cũng góp phần khuấy động thị trường. Mỗi khi xuất hiện thông tin giá vàng tăng, người mua có xu hướng đổ xô đến các cửa hàng, tạo nên những cơn sốt cục bộ và càng khiến việc quản lý càng trở nên phức tạp.

“Tâm lý tích trữ vàng đã ăn sâu vào thói quen của người Việt. Chỉ cần thị trường xuất hiện biến động, sức mua lập tức nhảy vọt, tạo áp lực rất lớn cho công tác quản lý”, ông Lê nhận định.

Từ góc độ thị trường nội địa, ông Phan Quốc Đông, Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Hải quan (Bộ Tài chính), cho rằng thị trường vàng hiện đang bước vào giai đoạn “nóng” khiến công tác phòng chống buôn lậu cũng gặp nhiều thách thức. Bởi lẽ, đây luôn là mặt hàng mà các đối tượng buôn lậu nhắm tới vì giá trị lớn và dễ cất giữ, đặc biệt trong bối cảnh bất ổn như chiến tranh hay lạm phát.

Dù số vụ bắt giữ trực tiếp không nhiều nhưng khi mở rộng điều tra, cơ quan chức năng phát hiện nhiều đầu mối cho thấy hoạt động buôn lậu vàng mang tính phức tạp. Với đường biên giới kéo dài nhưng số điểm kiểm soát hạn chế khiến nguy cơ vận chuyển trái phép vàng luôn hiện hữu.

Để giải quyết triệt để tình trạng buôn lậu, cần xem xét, điều chỉnh các chính sách hiện hành, nâng cao tính minh bạch trong kinh doanh và tham khảo kinh nghiệm quốc tế như áp thuế đối với vàng bán ra.

Theo Cục Hải quan, từ đầu năm, cơ quan đã tiếp nhận 65 hồ sơ nhập khẩu với tổng trị giá khoảng 26 triệu USD và 22 hồ sơ xuất khẩu trị giá 4,2 tỷ USD, phần lớn là vàng gia công.

Tuy nhiên, Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu cho biết các quy định tại Nghị định 232 và Chỉ thị 35 cần sớm được hướng dẫn cụ thể để áp dụng hiệu quả bởi trên thực tế chưa có hồ sơ xuất khẩu vàng nào thực hiện theo những quy định này. Việc sớm hoàn thiện hướng dẫn sẽ giúp tăng tính minh bạch, tạo trật tự cho thị trường và giảm áp lực đối với hoạt động xuất nhập khẩu.

Về việc triển khai sàn giao dịch vàng, cơ quan chức năng đã nghiên cứu và đánh giá nhiều phương án để đảm bảo hiệu quả quản lý. Đến thời điểm hiện tại, hoạt động nhập khẩu vàng miếng vẫn chưa ghi nhận hồ sơ phát sinh.

Liên quan đến thuế nhập khẩu, khi nhu cầu nguyên liệu trong nước tăng, việc nhập khẩu vàng miếng là cần thiết và phải thực hiện đầy đủ các quy định, bao gồm cả thuế giá trị gia tăng. Cơ quan hải quan cho biết, hiện chưa nhận được phản ánh chính thức từ doanh nghiệp; nếu có, những ý kiến này sẽ được xử lý và phản hồi kịp thời.