Chuyên gia phân tích đánh thuế giao dịch vàng dựa trên chênh lệch giá mua, bán

Tại Nghị quyết số 278/NQ-CP ban hành ngày 13/9/2025, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính phối hợp với các cơ quan liên quan đưa thu nhập từ hoạt động giao dịch mua, bán vàng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân.

Trao đổi với VnEconomy, ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, chỉ ra vùng xám pháp lý lớn nhất khiến lâu nay các đối tượng đầu cơ, thao túng giá vàng lợi dụng để lũng đoạn thị trường, đó là không có quy định rõ ràng về “cá nhân kinh doanh vàng miếng”.

“Hồi cuối tháng 5, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước đã phát hiện tại một ngân hàng và công ty vàng liên quan có nhiều cá nhân giao dịch vàng miếng với tần suất cao, doanh số hàng ngàn tỷ đồng/năm nhưng lại không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Đây chính là khe hở, để lọt các đối tượng là cá nhân đầu cơ, lướt sóng vàng miếng SJC mà trốn thuế”, ông Được nhấn mạnh.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLaw, cho biết theo Thông tư 111/2013/TT-BTC, thu nhập từ hoạt động kinh doanh (kể cả kinh doanh tài sản) thì phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Nhưng Thông tư lại chưa làm rõ: nếu cá nhân không đăng ký kinh doanh, mà chỉ thực hiện mua – bán vàng miếng thường xuyên, thì có bị coi là một hoạt động kinh doanh hay không?

“Trong bối cảnh giá vàng biến động mạnh, nhiều người lướt sóng, đầu cơ vàng miếng, thì việc không kiểm soát thuế thu nhập cá nhân đối với họ vừa gây thất thu ngân sách, vừa thiếu công bằng với người dân và doanh nghiệp khác”, Luật sư Hà nhận định.

Các chuyên gia cho rằng: (1) việc chưa có quy định rõ ràng để phân biệt giữa giao dịch đầu tư cá nhân và hoạt động kinh doanh vàng miếng chuyên nghiệp; (2) thiếu ngưỡng giao dịch khiến cá nhân có thể thực hiện hàng ngàn giao dịch mỗi năm mà không phải nộp thuế thu nhập cá nhân; (3) ngân hàng và doanh nghiệp chỉ ghi nhận giao dịch chứ không xác định mục đích hay hỗ trợ thu thuế là những lỗ hổng lớn khiến các đối tượng đầu cơ, thao túng thị trường lợi dụng.

Do đó, chuyên gia khuyến nghị trong quá trình sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân cần làm rõ khái niệm "cá nhân kinh doanh vàng miếng" nhằm ngăn chặn trốn thuế và thao túng thị trường vàng trong bối cảnh giá vàng diễn biến phức tạp.

Liên quan đến cá nhân mua bán vàng miếng hoặc vàng nhẫn 4 số 9 cho các mục đích tích luỹ thông thường, ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín, cho rằng hiện nay khó đánh thuế trên chênh lệch giá mua bán vì nhiều người đã mua vàng tích trữ từ nhiều năm trước, khi đó việc quản lý hoá đơn, chứng từ chưa được thực hiện đồng bộ nên không có cơ sở để xác định chính xác giá mua.

“Không nên đánh thuế thu nhập cá nhân dựa trên chênh lệch giá mua-bán vàng mà chỉ nên tính trên giá bán ra, với mức thuế là 1,5% (trong đó, thuế giá trị gia tăng là 1% và thuế thu nhập cá nhân là 0,5%), ông Được kiến nghị.

“Đối với cá nhân mua bán vàng miếng hoặc vàng nhẫn 4 số 9 với mục đích tích lũy thông thường, tôi đề xuất không đánh thuế thu nhập cá nhân dựa trên chênh lệch giá mua – bán, mà chỉ nên áp dụng mức thuế cố định 1,5% trên giá bán ra, bao gồm 1% thuế giá trị gia tăng và 0,5% thuế thu nhập cá nhân. Đồng thời, cần xem xét bổ sung vàng miếng vào diện chịu thuế VAT nhằm đảm bảo tính đồng bộ với các loại vàng trang sức, vàng mỹ nghệ – vốn đã được xem là hàng hóa và chịu thuế đầy đủ theo quy định hiện hành.”

Ngoài ra, ông Được cũng đề xuất đánh thuế giá trị gia tăng đối với vàng miếng. Vị chuyên gia cho biết từ trước đến nay, vàng trang sức và vàng mỹ nghệ thường được pha trộn với kim loại khác và chế tác thành sản phẩm hoàn chỉnh, do đó được xem là hàng hóa. Với loại vàng này, khi giao dịch sẽ phải chịu thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế xuất khẩu và nếu thuộc doanh nghiệp kinh doanh thì còn chịu thêm thuế thu nhập doanh nghiệp.

Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, cả doanh nghiệp, hộ kinh doanh và cá nhân khi nhập khẩu hoặc bán vàng miếng đều thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng. Theo khoản 22 và khoản 25 điều 5 của Luật Thuế Giá trị gia tăng hiện hành, vàng dạng thỏi hoặc miếng chưa qua chế tác thành sản phẩm mỹ nghệ, trang sức hay sản phẩm khác, nếu được nhập khẩu và thuộc tài sản của cá nhân không kinh doanh, sẽ không chịu thuế giá trị gia tăng.

“Sở dĩ như vậy vì trước đây khi thực hiện Nghị định 24, Nhà nước độc quyền nhập khẩu vàng nguyên liệu và sản xuất vàng miếng thông qua Công ty SJC; vàng miếng vẫn được coi là tiền chứ không phải hàng hoá. Tuy nhiên theo quy định mới có hiệu lực từ 10/10/2025, cơ chế Nhà nước độc quyền nhập khẩu vàng và sản xuất vàng miếng đã bị xoá bỏ”, ông Được giải thích.

Tuy nhiên hiện nay cách tiếp cận đã thay đổi, vàng miếng được coi là một loại hàng hóa thì cần xem xét sửa đổi luật để áp dụng thuế giá trị gia tăng 10% đối với hoạt động nhập khẩu và bán vàng miếng của doanh nghiệp kinh doanh vàng cho đồng bộ với vàng trang sức, mỹ nghệ.