Giữ bội chi ngân sách năm 2026 ở mức 4,2% GDP, ưu tiên chi đầu tư phát triển

Chiều ngày 20/10, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc trình bày báo cáo của Chính phủ về dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương, kế hoạch đầu tư công, vay và trả nợ công năm 2026, cùng kế hoạch tài chính giai đoạn 2026–2030.

Theo báo cáo, thu ngân sách nhà nước 9 tháng của 2025 ước đạt 96,7% dự toán, dự kiến cả năm khoảng 2.388,8 nghìn tỷ đồng, tăng 16,9% so với năm 2024 và vượt 21,5% so với kế hoạch được giao. Đồng thời, Chính phủ đặt mục tiêu phấn đấu tăng thu vượt 25% so với dự toán.

Ở chiều ngược lại, chi ngân sách 9 tháng đạt 63,1% dự toán, dự kiến cả năm hoàn thành kế hoạch, trong đó tập trung giải ngân 100% vốn đầu tư công.

Hiện tại, Chính phủ đã bổ sung khoảng 116 nghìn tỷ đồng để thực hiện chính sách cho người nghỉ việc do sắp xếp tổ chức bộ máy, bố trí đủ 3% tổng chi ngân sách cho phát triển khoa học – công nghệ theo Nghị quyết 57-NQ/TW và dành 10.000 tỷ đồng từ nguồn tăng thu để xây dựng trường nội trú liên cấp tại vùng sâu, vùng xa.

Như vậy, bội chi ngân sách năm 2025 dự kiến khoảng 3,6% GDP, thấp hơn mức 3,8% được Quốc hội phê duyệt. 

Bước sang năm 2026, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cho biết Chính phủ dự kiến tổng thu ngân sách đạt khoảng 2.529,4 nghìn tỷ đồng, tăng 5,9% so với ước thực hiện năm 2025. Trong đó, thu nội địa từ sản xuất kinh doanh tăng 11,1% và thu từ hoạt động xuất nhập khẩu tăng 6%.

Đối với chi ngân sách, tổng chi ngân sách nhà nước dự kiến ở mức 3.159,1 nghìn tỷ đồng, với bội chi tương đương 605,8 nghìn tỷ đồng, bằng 4,2% GDP.

Theo đó, chi ngân sách sẽ được ưu tiên cho đầu tư phát triển, quốc phòng – an ninh, an sinh xã hội và các nhiệm vụ chính trị trọng yếu, trong đó có công tác chuẩn bị Đại hội Đảng XIV và bầu cử Quốc hội, Hội đồng nhân dân nhiệm kỳ mới.

Theo phương án phân bổ, chi đầu tư phát triển chiếm khoảng 35,5% tổng chi ngân sách, tương đương 1.120,2 nghìn tỷ đồng. Riêng vốn đầu tư công từ ngân sách trung ương đạt khoảng 430 nghìn tỷ đồng, trong đó 25.000 tỷ đồng cho các chương trình mục tiêu quốc gia, 20.000 tỷ đồng cho các dự án thuộc Nghị quyết 57-NQ/TW, phần còn lại bố trí cho các công trình chuyển tiếp, dự án trọng điểm giai đoạn 2026–2030.

Ngoài ra, 40.000 tỷ đồng dành cho chi đầu tư phát triển khác của ngân sách Trung ương như: xử lý bù giá dự án Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, các nhiệm vụ hỗ trợ đầu tư, bổ sung vốn điều lệ một số ngân hàng và 650,2 nghìn tỷ đồng chi đầu tư phát triển của ngân sách địa phương.

Bên cạnh đó, chi thường xuyên dự kiến ở mức 1.808,9 nghìn tỷ đồng bằng 57,3% tổng chi ngân sách nhà nước, chi dự trữ quốc gia là 1,95 nghìn tỷ đồng, chi trả nợ lãi khoảng 121,1 nghìn tỷ đồng, chi viện trợ là 6,3 nghìn tỷ đồng, còn dự phòng ngân sách khoảng 100,4 nghìn tỷ đồng để xử lý các tình huống phát sinh trong năm.

Trình bày kế hoạch tài chính 5 năm 2026–2030, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cho biết giai đoạn 2021–2025 đã hoàn thành và vượt 12/12 chỉ tiêu chủ yếu, đảm bảo ổn định vĩ mô và cân đối lớn của nền kinh tế. Cả giai đoạn có khoảng 1,5 triệu tỷ đồng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi để bổ sung cho đầu tư phát triển và cải cách tiền lương; đồng thời miễn, giảm khoảng 400 nghìn tỷ đồng thuế, phí hỗ trợ doanh nghiệp và người dân.

Theo đó, tổng thu ngân sách giai đoạn này ước đạt 9,6 triệu tỷ đồng, bằng 1,39 lần so với 5 năm trước, trong khi chi ngân sách khoảng 10,9 triệu tỷ đồng, vượt kế hoạch đề ra

Đáng chú ý, chi đầu tư phát triển đạt 3,4 triệu tỷ đồng, bằng 32-33% tổng chi ngân sách nhà nước – cao hơn mục tiêu ban đầu là 28-29% đã giúp khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải.

Như vậy, bội chi ngân sách giai đoạn này chỉ khoảng 3,1–3,2% GDP, nợ công và nghĩa vụ trả nợ đều trong giới hạn cho phép, Phó Thủ tướng nhấn mạnh

Từ cơ sở đó, giai đoạn 2026–2030, Chính phủ đặt mục tiêu thu ngân sách giai đoạn 2026–2030 đạt 16,1 triệu tỷ đồng, gấp 1,7 lần so với 5 năm trước, với tỷ lệ huy động khoảng 18% GDP. Chi ngân sách dự kiến đạt 20,9 triệu tỷ đồng, trong đó chi đầu tư phát triển khoảng 8,51 triệu tỷ đồng, tương đương 40% tổng chi, mức cao nhất trong nhiều năm.

Trong đó, nguồn vốn ngân sách trung ương sẽ tập trung cho các dự án hạ tầng chiến lược, giao thông trọng điểm như cao tốc, đường sắt tốc độ cao, cũng như các dự án đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và khoa học – công nghệ. Tổng số dự án sử dụng vốn ngân sách trung ương trong giai đoạn này dự kiến không quá 3.000, đảm bảo đầu tư tập trung, tránh dàn trải.

Về chi thường xuyên, dự kiến khoảng 10,6 triệu tỷ đồng, chiếm 50,7% tổng chi, tập trung cho quốc phòng, an ninh, an sinh xã hội, tiền lương, trợ cấp và các chính sách xã hội. Bội chi ngân sách dự kiến khoảng 5% GDP gấp khoảng 3 lần giai đoạn 2021-2025 về số tuyệt đối nhưng vẫn trong ngưỡng an toàn.

Cuối cùng, về kế hoạch vay và trả nợ công, tổng mức vay của Chính phủ giai đoạn 2021–2025 ước khoảng 2,5 triệu tỷ đồng, nghĩa vụ trả nợ 1,79 triệu tỷ đồng. Đến cuối năm 2025, nợ công dự kiến ở mức 35–36% GDP, nợ Chính phủ 33–34% GDP, nghĩa vụ trả nợ khoảng 19–20% tổng thu ngân sách.

Trong giai đoạn 2026–2030, Chính phủ dự kiến huy động khoảng 6,55 triệu tỷ đồng vốn vay, chủ yếu trong nước; nghĩa vụ trả nợ khoảng 3,53 triệu tỷ đồng, trong đó trả nợ trực tiếp 3,29 triệu tỷ đồng.

Cùng với đó, dư nợ Chính phủ bảo lãnh dự kiến khoảng 390 nghìn tỷ đồng, tương đương 2–3% GDP. Dư nợ của chính quyền địa phương khoảng 3–4% GDP. Tính chung, nợ công đến cuối năm 2030 dự kiến ở mức 41–42% GDP, vẫn nằm trong ngưỡng an toàn.

Tuy nhiên, Chính phủ cũng cảnh báo rủi ro khi nhu cầu huy động vốn tăng mạnh, trong khi thị trường trong nước có thể hạn chế khả năng hấp thụ, cùng các rủi ro vĩ mô, tổ chức thực hiện và nghĩa vụ nợ dự phòng có thể ảnh hưởng đến an toàn tài chính quốc gia.

Đối với các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, tính đến hết tháng 9/2025, cả nước có 18 quỹ do trung ương quản lý, với tổng số dư nguồn khoảng 1.691,4 nghìn tỷ đồng, trong đó các quỹ bảo hiểm chiếm tới 92% tổng số dư. Dự kiến đến cuối năm 2026, tổng nguồn quỹ đạt khoảng 1.781,3 nghìn tỷ đồng.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc khẳng định Chính phủ sẽ tiếp tục rà soát, sắp xếp và giải thể các quỹ hoạt động kém hiệu quả theo tinh thần Nghị quyết 792/NQ-UBTVQH14, nhằm đảm bảo công khai, minh bạch và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính công.