Gói kích thích phục hồi kinh tế: Dư địa tài khóa vẫn còn nhưng không thể “chơi bài tất tay”

Theo ông Vũ Sỹ Cường, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp và phải thích nghi với bối cảnh mới, vai trò của chính sách tài khóa, tiền tệ và sự phối hợp hai chính sách này cho mục tiêu phục hồi và phát triển kinh tế là vô cùng quan trọng.

DƯ ĐỊA CÒN NHƯNG PHẢI DỰ PHÒNG CHO TƯƠNG LAI BẤT ĐỊNH DO COVID-19

Phân tích về dư địa tài khóa của Việt Nam, ông Cường cho biết những khó khăn về dịch bệnh cùng với việc thực hiện nhiều chính sách tài khóa nới lỏng nhằm phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế xã hội những năm trước đây khiến cho cân đối ngân sách của Việt nam luôn ở trong tình trạng căng thẳng. Bội chi ngân sách nhà nước ở mức cao trong nhiều năm làm giảm đi dư địa tài khóa.

Theo ông, tỷ lệ nợ công và nợ chính phủ giai đoạn 2017-2020 đã giảm đi, song sự xuất hiện của dịch bệnh đã làm cho nợ công 2021 tăng trở lại (chiếm gần 60 % so với GDP chưa điều chỉnh). Nếu tính theo GDP mới, năm 2021, nợ công chiếm tương đương 43,7% GDP, thấp hơn nhiều mức trần dưới 60% GDP Quốc hội cho phép, nợ Chính phủ khoảng 3,35 triệu tỷ đồng, bằng 39,5% GDP. Nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với thu ngân sách khoảng 24,8% và nợ nước ngoài quốc gia gần 8,8% GDP.

Trên cơ sở những phân tích này, ông Cường cho rằng dư địa thực hiện chính sách tài khóa của Việt Nam vẫn còn nhưng không quá lớn.

”Tính bất định của Covid-19 rất lớn, do đó, nếu chúng ta sử dụng hết dư địa tài khóa thì sẽ có rủi ro, không thể ‘chơi bài tất tay’. Chúng ta phải để lại một phần nào đó để đề phòng cho những bất định này”, ông Cường nêu ý kiến.

Theo tính toán của nhóm nghiên cứu, Việt Nam chỉ nên đưa ra gói tài khóa ở mức độ vừa phải vào khoảng 3,8-4% một năm trong vòng 2 năm, chưa tính chi phí y tế. Nếu tính chi phí y tế, thì con số này lên khoảng 5,8 – 6%/năm".

Bên cạnh chính sách tài khóa, ông Cường cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp chính sách tài khóa và tiền tệ bởi việc này giúp làm tăng hiệu lực và khắc phục độ trễ của cả hai chính sách, đồng thời thúc đẩy sự linh hoạt và ổn định của chính sách.

“Do ảnh hưởng của Covid 19, thực trạng kinh tế vĩ mô của Việt Nam hiện nay đang có nguy cơ rơi vào trạng thái tăng trưởng thấp và lạm phát thấp. Vì vậy, nguyên tắc phối hợp giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ là cùng nới lỏng. Nói cách khác, gói hỗ trợ cần có sự tham gia của cả hai chính sách này”, ông Cường nêu quan điểm.

CHI THÊM 243.000 TỶ ĐỂ ĐẠT TĂNG TRƯỞNG 6,5% NĂM 2022

Nhấn mạnh nguyên nhân chính của tình trạng suy giảm kinh tế hiện tại là do các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh làm đình trệ sản xuất, đứt gẫy các chuỗi cung ứng, ông Cường kiến nghị đưa ra một gói hỗ trợ chính sách tài khóa và tiền tệ từ ngân sách nhà nước phù hợp với khả năng huy động và sử dụng nguồn lực.

”Để đạt tăng trưởng 6,5% cho năm 2022, Việt Nam cần chi thêm khoảng 243.000 tỷ so với năm 2021. So với số liệu dự toán ngân sách nhà nước năm 2022 của Bộ tài chính thì cần tăng thêm bội chi là 1,8% GDP cho năm 2022 (so với dự toán là 4%), bội chi mới sẽ là 5,8%”, ông Cường nói.

Tới năm 2023, ông cho rằng có thể giảm gói hỗ trợ tài khóa xuống và mức bội chi dự kiến còn 4,2% (so với 3,7% như Dự thảo ngân sách trung hạn) và từ 2024 số bội chi sẽ giảm xuống còn 3% (thay vì 3,5% như dự thảo)

”Kịch bản này cho thấy Việt Nam chỉ cần duy trì gói hỗ trợ tài khóa thêm khoảng 2,4-2,8 % GDP cho năm 2022 và giảm xuống còn 1,4 % GDP cho năm 2023 (theo số GDP mới). Từ năm 2024, kết thúc gói hỗ trợ mức bội chi sẽ quay về mức trung bình là 3 % GDP”, ông Cường nêu rõ.

Theo ông, với kịch bản này, nợ công chỉ dao động khoảng 48% GDP, nghĩa vụ trả nợ trực tiếp giai đoạn 2022-2025 sẽ tăng không đáng kể khi chính phủ sẽ huy động các khoản vay qua trái phiếu chính phủ dài hạn.

Bên cạnh đó, chuyên gia này cho rằng gói hỗ trợ tài khóa cần tập trung vào các lĩnh vực chi cho y tế, đầu tư cơ sở hạ tầng đào tạo lại lao động, xây dựng các khu nhà ở xã hội, các dự án cải tạo chung cư cũ...

”Theo ước tính của chúng tôi, để đối phó với dịch bệnh Covid-19, trong trung hạn Việt Nam sẽ cần chi thêm mỗi năm cho y tế từ 0,8-1% GDP. Đây cũng là thách thức lớn khi cân đối ngân sách với các khoản chi khác. Tuy nhiên, cần đặc biệt quan tâm đến hiệu quả của chi tiêu y tế, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh với tình trạng yêu cầu xét nghiệm lớn như hiện nay”, ông cho biết.

Về chính sách thuế, ông Cường kiến nghị xem xét tiếp tục các chính sách miễn, hoãn, giảm thuế,, hỗ trợ chi phí cho doanh nghiệp thu hút trở lại lao động. Để khuyến khích doanh nghiệp trong một số lĩnh vực, cần tiếp tục bỏ tiền đầu tư và phục hồi sản xuất năm 2022-2023 có thể nghiên cứu chính sách cho phép chuyển lỗ về trước hoặc chính sách cấp bù chi phí.

Song song với đó, cần tiếp tục cải thiện công tác chấp hành ngân sách, nhất là chi đầu tư công, xem xét đẩy nhanh việc thoái vốn nhà nước để huy động nguồn.

“Việt Nam có thể xem xét tiếp tục phát hành trái phiếu nội địa để vay trong nước. Có thể thấy lãi suất trái phiếu đang khá thuận lợi cho vay nợ. Hoặc có thể phối hợp với ngân hàng nhà nước trong việc phát hành trái phiếu chính phủ‘, chuyên gia này gợi ý.

Về sự phối hợp giữa chính sách tài khóa và tiền tệ, ông Cường cho rằng để hỗ trợ phục hồi và tăng trưởng kinh tế, Ngân hàng nhà nước có thể xem xét một số giải pháp như điều chỉnh các lãi suất điều hành (lãi suất tái cấp vốn), cho phép sự cạnh tranh nhất định về cung cấp tín dụng ở nhóm các ngân hàng tốt(nhằm hạ lãi suất cho vay.

Bên cạnh đó, Ngân hàng nhà nước cũng có thể xem xét việc điều chỉnh tạm thời các quy định về các giới hạn, tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của ngân hàng nhằm hỗ trợ cho việc huy động và cho vay.

"Việc thực hiện hỗ trợ lãi suất cho vay đối với một số ngành nghề và lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh cũng nên được xem xét. Tuy nhiên, cần hết sức tránh các nguy cơ của lựa chọn ngược và rủi ro đạo đức“, chuyên gia này lưu ý.