Theo Nghị định số 70/2025/NĐ-CP của Chính phủ, từ ngày 1/6, hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng đang nộp thuế khoán sẽ phải chuyển sang nộp thuế theo hình thức kê khai và sử dụng hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

Chậm nhất đến năm 2026, toàn bộ hộ kinh doanh sẽ phải áp dụng kê khai, hướng tới mục tiêu đến năm 2030 cả nước đạt 2 triệu doanh nghiệp và đến năm 2045 có khoảng 3 triệu doanh nghiệp.

TỪ QUẢN LÝ THỦ CÔNG SANG MINH BẠCH HÓA DÒNG TIỀN

Tại buổi Toạ đàm trực tuyến "Thay đổi để thích nghi - Đồng hành cùng Hộ kinh doanh trong bối cảnh mới" diễn ra ngày 28/8 do Techcombank tổ chức với sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực thuế và tài chính, ông Ngô Anh Tuấn, Giám đốc Cao cấp Phát triển giải pháp của Ngân hàng Techcombank, cho biết việc chuyển đổi mô hình hoạt động kinh doanh cũng như thay đổi phương pháp kê khai từ thuế khoán sang kê khai sẽ tạo ra những thách thức không nhỏ, song cũng mang đến cơ hội lớn cho các hộ kinh doanh.

Nhìn vào thực tế, ông Ngô Anh Tuấn cho rằng thách thức đầu tiên đối với hộ kinh doanh nằm ở khả năng tiếp cận công nghệ.

Theo ông, hiện nay, hộ kinh doanh chiếm số lượng áp đảo trong nền kinh tế, nhưng mức độ tiếp cận với các giải pháp chuyển đổi số lại rất hạn chế. Thống kê cho thấy, chỉ dưới 10% hộ kinh doanh sử dụng phần mềm quản lý bán hàng, hóa đơn điện tử hoặc các công cụ hỗ trợ kê khai thuế. Điều đó đồng nghĩa còn tới 90% hộ kinh doanh chưa bước vào quá trình chuyển đổi, phản ánh thách thức lớn cho tiến trình áp dụng kê khai và hóa đơn điện tử trên phạm vi toàn quốc

Thứ hai, thách thức về mặt chi phí. ông Tuấn đánh giá chi phí dành cho chuyển đổi số không hề nhỏ. Với các doanh nghiệp lớn, họ có thể đầu tư giải pháp số hóa phù hợp với mô hình hoạt động của mình. Ngược lại, đối với hộ kinh doanh nhỏ lẻ, việc thuê đơn vị xây dựng phần mềm hay thiết kế giải pháp “đo ni đóng giày” gần như bất khả thi. Do đó, phương án khả thi nhất là sử dụng các phần mềm dùng chung để tiết kiệm chi phí.

Thứ ba, liên quan đến thói quen kê khai thuế. Trước đây, hộ kinh doanh quen với hình thức thuế khoán, chỉ tính toán đơn giản theo đầu ngày – cuối ngày, gộp chung thu nhập và chi phí cá nhân. Nhưng khi chuyển sang phương pháp kê khai, hộ kinh doanh phải tách bạch toàn bộ chi phí kinh doanh với thu nhập cá nhân, điều này không dễ thực hiện.

Tuy nhiên, quy định tại Nghị định số 70/2025/NĐ-CP về việc chuyển đổi sang kê khai thuế và sử dụng hóa đơn điện tử là bắt buộc. Chính vì vậy, cho rằng nếu hộ kinh doanh tuân thủ, đây sẽ là cơ hội để thay đổi toàn diện mô hình hoạt động.

Theo ông Ngô Anh Tuấn, khi tuân thủ chế độ kê khai, hộ kinh doanh sẽ thay đổi mô hình vận hành, khả năng quản trị và hiệu quả hoạt động sẽ nâng lên rõ rệt. Cùng với đó, chi phí và dòng tiền được minh bạch, tách bạch giữa cá nhân và kinh doanh sẽ giúp bức tranh tài chính của hộ kinh doanh trở nên rõ ràng hơn.

Khi tài chính minh bạch, khả năng tiếp cận vốn từ ngân hàng cũng thuận lợi hơn. Trước nay, khi xem xét hồ sơ vay, ngân hàng luôn đặt câu hỏi: nguồn thu, nguồn chi thực tế ra sao, sức khỏe tài chính thế nào. Đây vốn là điểm yếu của hộ kinh doanh. Tuy nhiên, khi thông tin đã rõ ràng, quá trình tiếp cận vốn sẽ dễ dàng và nhanh chóng hơn, Giám đốc cao cấp phát triển giải pháp của Ngân hàng Techcombank nhấn mạnh.

NẮM BẮT CƠ HỘI THAM GIA CHUỖI CUNG ỨNG RỘNG LỚN

Cũng tại tọa đàm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho biết cả nước hiện có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó cơ quan thuế đang quản lý 3,6 triệu hộ, với khoảng 2 triệu hộ đang nộp thuế khoán.

Đáng chú ý, kinh tế tư nhân đóng góp 51% vào GDP và hơn 30% vào ngân sách nhà nước; tạo trên 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% lực lượng lao động toàn nền kinh tế. Do đó, chuyển đổi hộ kinh doanh theo hướng minh bạch, bền vững là nhiệm vụ cấp thiết và cần tiến hành từng bước, bà Cúc cho biết.

Hiện nay tồn tại một thực tế khác biệt: trong khi doanh nghiệp có cơ chế quản lý tài chính và vay vốn và tầm nhìn rõ ràng nhưng nhiều hộ và cá nhân kinh doanh vẫn thiếu tự tin về khả năng của mình. Khi tiếp cận vốn ngân hàng, doanh nghiệp thường tạo được sự yên tâm, còn hộ và cá nhân kinh doanh lại mang nhiều lo ngại. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để khối hộ kinh doanh có thể tự tin hơn, nâng cao năng lực quản trị và phát triển bền vững ?

Bà Nguyễn Thị Cúc phân tích, theo cơ chế thuế khoán hiện hành, nếu doanh thu của hộ kinh doanh biến động từ 50% trở lên thì buộc phải điều chỉnh lại mức thuế khoán. Trường hợp không điều chỉnh sẽ dẫn đến tình trạng thiếu minh bạch, không phản ánh bản chất vấn đề. 

Thực tế, việc không thực hiện hạch toán, kế toán cũng khiến nhiều hộ khó kiểm soát tình hình tài chính, làm giảm hiệu quả kinh doanh.

Tuy nhiên, khi chuyển sang áp dụng chế độ kế toán, sử dụng hóa đơn, chứng từ và tiến tới chuyển đổi thành doanh nghiệp, khả năng quản lý và hiệu quả kinh doanh sẽ được nâng cao rõ rệt. Theo đó, Nhà nước tạo điều kiện về cơ sở hạ tầng, tiền thuê đất, cũng như cung cấp các phần mềm kế toán dùng chung.

Ngoài ra, nhà nước cho phép các khoản chi đào tạo nguồn nhân lực được hạch toán toàn bộ vào chi phí. Đặc biệt, đối với các khoản chi cho đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, doanh nghiệp còn được áp dụng cơ chế khuyến khích: nếu hạch toán 100 triệu đồng thì thực tế được tính gấp đôi, tức 200 triệu đồng.

Đây được xem là động lực quan trọng giúp doanh nghiệp có thêm nguồn lực ứng dụng khoa học – công nghệ vào sản xuất, kinh doanh, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam nhấn mạnh.

Song song với đó, Bộ Tài chính cũng đã xây dựng phần mềm kế toán miễn phí cho hộ kinh doanh, giảm đáng kể chi phí chuyển đổi. Đối với trường hợp hộ, cá nhân kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, chính sách thuế hiện hành dành nhiều ưu đãi, bà Nguyễn Thị Cúc cho biết.

Cụ thể, trong hai năm đầu, doanh nghiệp được miễn toàn bộ thuế thu nhập doanh nghiệp, 5 năm tiếp theo được giảm 50%. Thuế suất thu nhập doanh nghiệp hiện hành là 20% cũng được áp dụng linh hoạt: doanh thu dưới 3 tỷ đồng chỉ chịu thuế suất 15%; doanh thu từ 3-50 tỷ đồng áp dụng mức 17% và không phải nộp thuế ngay.

Trong trường hợp doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà xưởng, nhà máy hoặc phát triển thương hiệu với chi phí lớn dẫn đến thua lỗ thì trong 5 năm đầu được phép chuyển lỗ liên tục cho đến khi bù hết khoản lỗ, sau đó mới phải thực hiện nghĩa vụ nộp thuế trở lại.:b

Theo bà Cúc, chuyển đổi mô hình kinh doanh sẽ giúp hộ và cá nhân kinh doanh tạo ra một mô hình thử nghiệm riêng, vừa tăng cường cơ sở vật chất, vừa kết nối với cơ sở dữ liệu và các chuỗi cung ứng trong nước.

"Nếu phát triển tốt, họ thậm chí có thể tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi hộ và cá nhân kinh doanh nâng cao năng lực tài chính, quản trị, họ không chỉ làm giàu cho bản thân mà còn góp phần vào sự thịnh vượng chung của đất nước", Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho biết.