Với hơn 35.000 ha trồng mía, Gia Lai là vùng nguyên liệu mía lớn nhất nước ta, tập trung ở các địa phương phía Đông tỉnh như huyện Đăk Pơ, Kbang, Kông Chro và thị xã An Khê.

Theo ông Đinh Văn Thịnh, người dân tộc Bana ở xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang, canh tác mía đã đổi thay rất nhiều trong vài năm trở lại đây, nhờ trồng giống mía năng suất, chất lượng cao, chịu hạn tốt, cùng với đó đưa cơ giới hóa từ khâu trồng trọt, chăm sóc, bón phân đến thu hoạch đã giúp đưa năng suất lên cao.

“Những năm trước đây, năng suất mía chỉ được từ 50 tấn đến 60 tấn/ha. Vụ vừa qua (2023-2024), ruộng mía của gia đình tôi đạt năng suất tới 70 tấn/ha, tăng 7 tấn/ha so với vụ 2022-2023. Tổng sản lượng mía thu hoạch của gia đình đạt gần 500 tấn, bán cho nhà máy đường được 650 triệu đồng, sau khi trừ chi phí, lợi nhuận còn lại hơn 350 triệu đồng”, ông Thịnh chia sẻ. Đồng thời, ông Thịnh cho biết nhờ cơ giới hoá, trồng và thu hoạch mía không còn vất vả và tốn nhiều công lao động. Trước đây, để thu hoạch xong 1 ha mía phải mất tới 2 ngày, hiện nay dùng máy móc hiện đại, chỉ sau 3 tiếng đồng hồ đã hoàn tất.

CÂY MÍA ĐỔI THAY TỪ CƠ GIỚI HOÁ

Rẫy mía của anh Nguyễn Thành Phúc ở thôn 1, xã Đăk Hlơ, huyện Kbang ngang dọc những đường ống nước và vòi phun nhỏ xíu. Rẫy mía tại đây toàn những cây to tròn mập mạp, lóng vươn dài. Anh Phúc khoe: “Vụ vừa qua, rẫy mía của tôi đạt năng suất 100 tấn/ha”. Thật kinh ngạc, bởi theo báo cáo của Hiệp hội Mía đường Việt Nam thì năng suất mía bình quân của cả nước niên vụ 2023-2024 đạt 67,7 tấn/ha (con số đã rất cao so với những năm trước).

Lý giải việc đạt được năng suất mía vượt trội, anh Phúc cho hay rẫy mía này trước đây nếu thời tiết thuận lợi, năng suất cũng chỉ đạt 60-70 tấn/ha, còn khi gặp nắng nóng kéo dài thì chỉ tầm 40-60 tấn/ha. Tuy nhiên, từ khi gia đình đầu tư áp dụng mô hình tưới tiết kiệm nước không còn phải lo lắng chuyện thời tiết nắng nóng thất thường mà còn tiết kiệm được 50% lượng nước tưới. Quan trọng hơn, phân bón được hòa cùng nước thông qua hệ thống tưới nhỏ giọt dẫn tới từng gốc mía giúp tiết kiệm từ 40 - 60% so với cách bón rải trên mặt đất. Nếu trước đây diện tích này cần đến 30 bao phân thì bây giờ chỉ khoảng 10 bao là đủ.

Ông Bùi Phích, Chủ tịch UBND xã Đăk Hlơ, (huyện Kbang, Gia Lai), cho biết xã Đăk Hlơ chỉ có 1.995 ha đất nông nghiệp, nhưng diện tích đất trồng mía chiếm đến 1.400 ha. Cách đây khoảng 10 năm, đến vụ trồng mía, trên những cánh đồng vẫn chỉ là cảnh “con trâu đi trước, cái cày theo sau”. Hiện nay, 100% diện tích canh tác mía ở Đăk Hlơ đều thực hiện cơ giới hóa từ khâu làm đất đến khâu trồng, bón phân, thu hoạch.

 

Ông Trần Quang Kiên, Giám đốc Nhà máy đường An Khê, cho biết Nhà máy Đường An Khê (trực thuộc Công ty cổ phần Đường Quảng Ngãi) từ quy mô vùng nguyên liệu trồng mía ban đầu chỉ có 3.000 ha, qua gần 25 năm phát triển, đến nay diện tích mía toàn vùng đạt 32.000 ha, dự kiến sẽ đạt 40.000 ha trong niên vụ 2025 - 2026. Tại đây, đã hình thành cụm chuỗi sản xuất mía - đường - điện lớn nhất cả nước.

Theo ông Kiên, cách đây 12 năm, nhận thấy năng suất mía trong vùng nguyên liệu chỉ đạt bình quân hơn 50 tấn/ha, quá thấp so với tiềm năng, Công ty Cổ phần đường Quảng Ngãi đã chỉ đạo Nhà máy đường An Khê lên kế hoạch cơ giới hóa đồng bộ sản xuất để nâng cao năng suất mía trong vùng nguyên liệu. Nhà máy đã đầu tư 8 hệ thống máy thu hoạch mía hiện đại và 230 máy kéo các loại, đưa đến hỗ trợ nông dân trồng mía trong nhiều khâu canh tác.

“Hiện nay, những cánh đồng lớn áp dụng cơ giới hóa đồng bộ năng suất mía đạt bình quân trên dưới 100 tấn/ha, cao hơn năng suất bình quân trước đây 50 tấn/ha; cá biệt có những diện tích đạt năng suất đến 120 tấn/ha. Những diện tích cơ giới hóa chưa đồng bộ, năng suất bình quân đạt gần 74 tấn/ha, cao hơn năng suất bình quân trước đây gần 24 tấn/ha”, ông Kiên khẳng định.

NGƯỜI TRỒNG MÍA HY VỌNG BÁN TÍN CHỈ CARBON

Ông Đặng Phú Quý, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đường Quảng Ngãi, đánh giá thành công trong việc đưa được năng suất mía từ mức thấp trong khu vực lên mức năng suất mía cao nhất Đông Nam Á có sự góp phần từ Chương trình “bồi bổ sức khỏe” cho đất, do Công ty Cổ phần đường Quảng Ngãi và Công ty Phân bón Việt Nhật phối hợp triển khai.

Theo đó, Công ty Phân bón Việt Nhật đã tiến hành phân tích các mẫu đất, phân loại đất trên vùng nguyên liệu mía của Nhà máy Đường An Khê, đã bàn giao 15 bản đồ. Trong đó có 3 bản đồ về lấy mẫu, phân loại đất, hiện trạng sử dụng đất và 12 bản đồ thể hiện hiện trạng dinh dưỡng đất ở các huyện, thị xã với diện tích đánh giá trên 29.463 ha. Dựa vào bản đồ hiện trạng dinh dưỡng này, Nhà máy đường An Khê đã xây dựng quy trình canh tác và bón phân phù hợp cho từng loại đất, giúp người trồng mía nâng cao hiệu quả sản xuất.

Bản đồ hiện trạng dinh dưỡng cho biết vùng đất nào thiếu chất gì để trong quá trình canh tác, nông dân bón bổ sung chất ấy. Liều lượng phân bón sử dụng phù hợp, không cho thừa cũng không để thiếu, chỉ đáp ứng đầy đủ cho cây trồng.

“Thực tế cho thấy, áp dụng bản đồ hiện trạng dinh dưỡng đất vào sản xuất, nông dân giảm được chi phí đầu vào, tăng lợi nhuận trên mỗi tấn mía, giúp cho việc ứng dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất thuận lợi hơn. Dựa theo bản đồ dinh dưỡng này, Nhà máy đường An Khê khuyến cáo nông dân sử dụng phân bón hợp lý với từng loại đất để tăng hiệu quả sản xuất”, ông Đặng Phú Quý khẳng định.

Ông Đặng Phú Quý nhấn mạnh trong tương lai, nông dân trồng mía sẽ không chỉ bán mía, mà còn bán tín chỉ carbon. Triển khai quy trình canh tác “bồi bổ sức khỏe” cho đất đã giúp giảm phát thải và tăng hấp thụ khí nhà kính trong trồng mía. Hiện công ty đang tiến hành số hóa đồng ruộng, nhờ đó bộ phận kỹ thuật có thể biết chính xác một nông dân có bao nhiêu ha trồng mía, loại đất trồng mía là đất nào, tình trạng bón phân ra sao.

Ông Quý thông tin thêm, Công ty Cổ phần Đường Quảng Ngãi, đang đưa các nhà tư vấn vào đánh giá và cấp tín chỉ carbon cho các cánh đồng mía nguyên liệu, công ty cũng đang tìm kiếm các đối tác để bán tín chỉ carbon. Khi được cấp chứng nhận tín chỉ carbon, doanh nghiệp cũng có những lợi ích là những tấn đường được sản xuất ra có thể đạt tiêu chí xanh để xuất khẩu, đặc biệt là khi xuất qua thị trường châu Âu.

Theo TS. Cao Anh Đương, Viện trưởng Viện nghiên cứu Mía Đường, Việt Nam có khoảng 170.000 ha trồng mía và trong số này có khoảng 50% diện tích có thể bán được tín chỉ carbon ngay cho bên có nhu cầu, vì nhiều công ty đã số hóa đồng ruộng, vấn đề còn lại là chờ cơ chế mua bán được hoàn thiện trong thời gian tới.

“Nhiều doanh nghiệp mía đường hiện đang triển khai các hoạt động hướng đến mục tiêu bán tín chỉ carbon. Mới đây, Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn (Lasuco) đã ký biên bản ghi nhớ với một tập đoàn công nghiệp lớn của Nhật Bản để bán tín chỉ carbon từ cây mía cho họ. Hợp đồng có thời hạn 15 năm. Hiện tại Lasuco đang làm việc với công ty tư vấn để tiến hành những bước cuối cùng và nếu mọi thứ thuận tiện thì vài tháng nữa là xong”, TS. Cao Anh Đương chia sẻ...

Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 42-2024 phát hành ngày 14/10/2024. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam