Nhật Bản chìm sâu hơn vào khủng hoảng dân số

Số ca sinh ở Nhật Bản có thể giảm mạnh xuống mức thậm chí thấp hơn cả những dự báo bi quan nhất của Chính phủ nước này, đặt ra thách thức lớn cho Thủ tướng Sanae Takaichi trong việc cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và hạn chế nhập cư giữa lúc dân số đang lão hóa và suy giảm nhanh chóng.

Theo tin từ tờ Financial Times, dựa trên dữ liệu sơ bộ của 10 tháng đầu năm, các chuyên gia của Viện Nghiên cứu dân số và an sinh xã hội Quốc gia Nhật Bản dự báo tổng số trẻ được sinh ra ở Nhật Bản trong năm 2025 có khả năng sẽ ít hơn con số 670.000 trẻ. Đây sẽ là mức thấp nhất kể từ khi thống kê này bắt đầu ghi nhận vào năm 1899, và sớm hơn 16 năm so với dự báo của Chính phủ Nhật.

Các chuyên gia nói con số trẻ sơ sinh như vậy sẽ thấp hơn đáng kể so với dự báo trung bình của Chính phủ Nhật về số ca sinh hàng năm - một căn cứ cho công tác hoạch định chính sách tài khóa và kinh tế.

Trong lần cập nhật gần đây nhất vào năm 2023, Viện Nghiên cứu dân số và an sinh xã hội Quốc gia Nhật Bản dự báo sẽ có 749.000 trẻ em Nhật Bản được sinh ra trong năm 2025. Dự báo vào thời điểm đó cũng cho rằng trước năm 2041, số ca sinh hàng năm ở Nhật sẽ không giảm xuống dưới con số 670.000 ca.

Một con số dưới 670.000 trẻ được sinh ra ở Nhật trong năm 2025 thậm chí còn thấp hơn cả những dự báo bi quan nhất của Chính phủ nước này - ở mức khoảng 681.000 ca sinh cho năm 2025.

Con số dự báo về số ca sinh ở Nhật Bản - không bao gồm trẻ sơ sinh là con của người nước ngoài ở nước này - có thể đẩy cao mối lo ngại về tình trạng giảm sút dân số bản địa của Nhật Bản. Trong khi đó, công chúng Nhật đang ngày càng phản đối việc lỏng chính sách nhập cư. Sự phản đối này đã được phản ánh qua thành công của các đảng dân túy với quan điểm hoài nghi về nhập cư trong các cuộc bầu cử ở Nhật gần đây.

Vào cuối tháng 11 vừa qua, Thủ tướng Takaichi đã chủ trì cuộc họp đầu tiên của Trụ sở Chiến lược dân số, một lực lượng đặc biệt của Chính phủ mà bà thành lập để giải quyết vấn đề mà bà mô tả là "vấn đề lớn nhất" của đất nước. Năm 2024, Nhật Bản đã phân bổ khoảng 23 tỷ USD cho một nỗ lực kéo dài ba năm nhằm đảo ngược tỷ lệ sinh đang giảm.

Số lượng các cuộc kết hôn hàng năm ở Nhật Bản - quốc gia mà việc sinh con ngoài giá thú là rất hiếm - đã giảm xuống dưới 500.000 cuộc, chi bằng khoảng một nửa so với mức đỉnh vào năm 1972. Trong khi đó, số ca tử vong hàng năm tăng lên, dẫn tới dân số Nhật Bản giảm hơn 900.000 người vào năm 2024.

Ông Masakazu Yamauchi, một nhà nhân khẩu học tại Đại học Waseda, cho rằng tổng số ca sinh của Nhật Bản năm 2025, dự kiến sẽ được công bố chính thức vào đầu năm tới, có thể sẽ cho thấy mức giảm 3% từ con số 686.000 ca vào năm 2024. Như vậy, năm nay sẽ là năm thứ 10 liên tiếp số ca sinh ở nước này ghi nhận mức thấp kỷ lục.

Các nhà kinh tế, học giả và các chính trị gia đối lập ở Nhật Bản đã kêu gọi Chính phủ nước này chấp nhận rằng nhân khẩu học của Nhật Bản hiện đang có xu hướng gần hơn với các dự báo bi quan, và do vậy cần phải điều chỉnh lại các dự báo và kế hoạch. Tuy nhiên, làm như vậy sẽ đồng nghĩa với việc thừa nhận rằng nhiều năm nỗ lực của Chính phủ Nhật nhằm tăng tỷ lệ sinh đã không mang lại kết quả, và rằng việc đánh thuế cao hơn và mang lại lợi ích hưu trí thấp hơn sẽ là điều không thể tránh khỏi - theo ông Masatoshi Kikuchi, chiến lược gia trưởng về cổ phiếu tại công ty Mizuho Securities.

Các nhà nhân khẩu học cũng đang tính đến những tác động tiềm ẩn đối với số ca sinh ở Nhật Bản trong năm 2026 - một năm "hinouma", hay "ngựa lửa", trong lịch thiên văn Nhật Bản. Quan niệm mê tín về các bé gái sinh ra trong những năm "ngựa lửa" đã khiến số ca sinh ở Nhật giảm 25% vào năm 1966 trước khi trở lại mức xu hướng vào năm 1967.

Tuy nhiên, ông Takashi Inoue - một nhà nhân khẩu học tại Đại học Aoyama Gakuin - cho rằng giới trẻ Nhật Bản ngày nay không còn chú ý nhiều đến quan niệm mê tín này. "Tôi luôn dạy về năm 1966 trong các lớp học về nhân khẩu học của tôi, nhưng hầu hết sinh viên đều không biết về quan niệm đó… Tôi không nghĩ quan niệm đó sẽ có nhiều tác động đến hành vi kết hôn hay sinh con của họ”, ông nói.